2001 krizi nasıldı (12. sayfa)

şuan sadece ekonomik değil toptan çöküş var eğitim ekonomi siyaset adelet vs...

Ama şimdi 10 senede 5 katına çıktı, öldürmüyor ama süründürüyor.

Çünkü zenginler hala para kazanıyor ve sen 250dolar maaşla hala çalışmak zorundasın.

o zaman fakirle zengin arasında ki dağ ağrı dağıydı şimdi everest. fakir daha fakirleşti zamanla et alamaz hale geliyoruz hala ülkenin gidişatını beğenenler var enteresan. Evet küresel bir kaos söz konusu ama bunu nedense biz derinden yaşıyoruz ?

kimse nedenini sormuyor belki problem budur?

halk haklarını aramıyor?? neden yahu? (bir partinin partizanı olabilirsin ama sorgulamazsan donunu çeker alırlar)

bu ülke ne zaman düzelir ben söyleyeyim insanlar haklarını aradığı daha insancıl bir yaşam İSTEDİĞİ vakit düzelir. Bu her şeyle paralel eğitim vb. belki 100 sene belki 200 sene.

1993-1995-1998-2001 ve son olarak 2007 global krizi yaşadık ama anlatılanın aksine alım gücü son 2 yıldaki kadar hiç düşmedi, çünkü sıradan maaş alan insanların elinde bir şekilde bir para kalıyordu ama şuan insanların özellikle maaşlı çalışanın maaşının %70'inde fazlası dolaylı yada direkt vergiye gidiyor para kalmıyor bu kadar vergi o zaman alınabilse doğal olarak hazinede daha çok para olacaktı ama işte meğer o zamanlar nankörmüşüz mesela her gün neden köprüler halen bedava olmadı diye söylenirdik yapılan köprü zamları üst mahkemece geri çektirilirdi şimdi bir köprü geçişine 130 TL veriyor itiraz edemiyor hem de verilen para hazineye değil şirketlerin kasaya giriyor, bakkalda bile fiş alamasak ne olur deyip %18 vergiden kaçardık şimdi %300 ÖTV'miz var bizim, halkın yatırım aracı olan altın bu kadar uzak değildi en önemlisi tekstil ve tarım ülkeyi bir şekilde ayakta tutuyor insanların cebine %400 faiz %120 enflasyonda olsa para bırakıyordu. Devletin elinde onca kurum fabrika vardı he zarar edenler yokmuydu sümerbank vs vardı ama altın yumurtlayan tavukları da vardı hani 2002-2010 arası bazıları yok pahasına hatta yıllık gelirinin altına satılarak piyasaya para girişi yapılan ve ekonomiyi düzelttik lanse edilen ama kara bitince de bunu yok gezi yok dış güçler denilerek vergi üstüne vergi bindirilerek hazinedeki deliği kapamaya çalışmak. Bu arada dolar şuan 8 TL değil 8.000.000 TL 2001 krizi sonrası dolar 900.000 TL olmuştu adamlar altı sıfır atarak sanki 1,2 TL'ye düşürmüş havası yarattı hatta malum kesim seçmene gidin bunu iddia eder size...

kardeşim beni dinleyin 12 yıl eğitimini aldığım okuldaki ingilizce my name is oğuzhan'dan başka cümle söyletemedi

ama bu durum yüzünden son 6 ayda ingilizce sohbet etmeye başladım düşünün artık.

Akp'li isen bile sana git başka partiye oy ver demiyoruz kardeşim allah aşkına tepki göster yahu. O terorist bu ateist şu mason diye diye kendinizi avutuyorsunuz ulan en son geçen ay et yedim memur çocuğuydum lan ben. Asgari ücret adam ne yapıyor yıl olmuş 2020 halen 100 yıl önceki çiftlik koşulunda çalışmak...

Yine git ver oymu veriyorsun başka birşeyinimi veriyorsun...

Ben 2001 krizinde lisedeydim. Buradaki bazı arkadaşlar kadar bilgi sahibi değilim. Ama benim şahsi gözlemlerim:

1) Tüketici borçluluğu çok daha düşüktü. Çünkü enflasyon yeni düşürülmüştü (ki çok büyük bir başarıdır) ve faizler hala yüksekti. %100 faizle kredi alıp bilmem kaç yıl vade ile ev - araba almak diye bir konsept yoktu. Kredi kartına taksit de yoktu hali ile. Kredi kartı kullanıcısı da teknoloji gereği bu kadar yaygın değildi. Çocukluğumda analog kredi kartı makineleri vardı. Şlik şlak. Bunda harcamalar bir kaç gün geç banka kaydına girerdi. O yüzden limit aşımı mümkündü. Bu sebeple de bankalar herkese kart vermezdi. Sonra iş dijitalleştikçe işlemler anlık kaydedilmeye başlandı. Ancak bu sefer de şimdiki gibi bankanın ciğerini bildiği bir database yoktu. Bu sebeple bankalar gene temkinli idi. Kredi notu kavramı zamanla gelişti. Bu da bankalara daha cesur davranma imkanı tanıdı. İnsanlar zamanla kart sahibi oldu. Faizler de düşünce, kredi kartına taksit icat oldu. Tüketim uçtu. Borçluluk da keza. Karşılığında da ekonomi büyüdü tabii ki. Tüketime dayalı bir ekonomi. Buradaki tüketimin önemli bir kısmı ithalattı. Bu artan ithalatı karşılayan ihracatın var mıydı? Yoktu.  

2) Oynak döviz ve komik sonuçları:

Yurtiçinde dövizle satış serbestti. Bilgisayar alacaksın. Online almak yok zaten. Bilgisayarcı gezerek alıyorsun. Donanımların fiyat listesi olurdu. Bir-iki sayfalık bir liste. Bilgisayarcılardan bunu toplardın. Karşılaştırırdın. En ucuza ne nerede ise oradan alırdın. Bu listeler dolarla yayınlanırdı. Bilgisayar alacağın zaman da dolar alır, dolarla almaya giderdin. Çünkü döviz o kadar oynaktı ki, bilgisayarcı o anki döviz kurundan satsa kendisi senden aldığı TL ile döviz alana kadar TL değer kaybedebilirdi. Bu sebeple bilgisayarcı kendini garantiye almak için kuru yüksek yazardı. Sen de bu kur farkı kazığını yememek için döviz bürosundan dolar alır, dolarla bilgisayar almaya giderdin.  Komik günlerdi düşünülünce. Ama bir yandan da iyiydi. Öncelikle malın ithal olduğunun altı çizilmiş oluyordu. Alması daha zordu, çünkü taksit yoktu. Almak için doları gidip kendi elinle alıyordun. Dolara dokunuyordun. Sonra başkasına veriyordun. Böylece fiziki olarak ülkeden döviz çıkışının parçası olduğunu gözünle görüyordun.  Bu ve almasının daha zor olması, seni daha az tüketmeye itiyordu. Kolejde okuyan, bir eli yağda, bir eli balda bir bebe olarak 6 yılda bir pc değişirdi. Üstelik bizim evde iki kişi idik. Ağabeyim de var. Üstelik bizden çıkan pc babamın bürosuna giderdi. Dolayısı ile pc yenilemek de saçma değildi aslen. Tüm bunlara rağmen 6 yılda bir, 7 yılda bir değişirdi pc. O zamanlar şimdiki gibi değil. Babalar gibi oyun bilgisayarı topluyorsun 1500 dolara. 3 yılda patatese dönüyordu. Yani, 7 yıl aynı ekran kartı ile takılmak bugün 12 yıl aynı ekran kartı ile takılmak gibi... Ki ben şanslı bebelerdenim. Eve internet geldiğinde Türk telekomun üyelikli interneti olan 145 yoktu. 146 vardı. Superonline'ın 9000 küsürüncü üyesiydik. 56k modem yoktu. 28.8k modem vardı bende.  Özetle Türkiye'de o an şahsi internet kullanıcısı 25.000 falan idiyse, biri bendim. Şanslı bebeydim yani. Ve pc yenilemek gerçekten mesele idi. Bu da tüketmemeye alışkanlık yaratıyor. Böyle görmüşsün. Böyle olduğu için mutsuz değilsin. Aksi hayatı görmemiş olduğun için mutlusun.

Şimdi ise o tüketim çılgınlığını yaşadı kitleler. Ve tekrar tüketemeyeceği bir alana hapsoluyor. Ne kadar mutsuz eder bu bir çok insanı...

3) Yozlaşma:

Özal döneminin son deminde kafam basıyordu ufak ufak; ama küçük velettim. Sonradan görmeleri yakaladım ben. Ve net hatırlıyorum. "Erkondişını açsana" (Aircondition: Klima) modunda papatya teyzeler o zaman da beni irite ederdi. Bu insanlarda benim bilmediğim, alışık olmadığım, beni rahatsız eden bir çiğlik vardı ama adlandıramıyordum. Büyüyünce anladım ki, bunun adı görgüsüzlükmüş.  İşte bu noktada eskimiş prada mayoları ile eskinin lüks yazlıklarını dolduran teyzeler türemeye başladı. Batık müteahhit eşleri. Mayolar solmuş. Pareolar solmuş. Ama orjinal Prada. Atsa yenisini alamayacak. Ama markaya alışmış. O yüzden soluk soluk giyiyor.  Bu enteresan dönemdeki yolsuzluklar buradan Fizan'a yol olsa bile, şimdikinin 10'da biri kadar bile değildi. 10'da biri kadar varsa Kızılay'a çıkar, eşek gibi anırırım.  Özal'ın memuru işini bilirdi ama, şimdiki kadar değil. Neyse, koy bir kaset de havamızı bulalım. Köprü açacağız daha. Proje lazım. Halk proje bekler. Müteahhit de mamasını.

4) Refah-yol hükümetinde ise ciddi ciddi kafam basıyordu artık. Yaşım yetiyor yani. Hiper enflasyon dönemlerinin şiarının yazıldığı dönem. Annemin kızağa çekildiği, yargılandığı, emekliliğe zorlandığı dönem. Kadrolaşmayı da böyle öğrendim.  Bir eski komunist olarak babam niye iş adamı olmuş, mezun olmadan iş yapmaya başlamış anlamazdım. "Devlet bana uzak Allah'a yakın olsun. Devletin ipi ile kuyuya inilmez. Devlete iş yapıyorsan mutlaka kazıklamalısın; çünkü ne yapar eder, katakulli ile karını yok ederler, makul kar elde etmek için, baştan kazıklamalısın." derdi.  Bir eski komunistten duymak için enteresan sözler. Ne kadar haklı olduğunu annemin 30 yıllık emeğine girdiklerinde anladım. Bu arada, "kanlı mı olacak kansız mı" muhabbetleri dönüyor. Öbürünün oğlu ski peşinde falan. Tansunun kocası uyuşturucu baronluğuna oynuyor gibi duruyor. Emniyeti parsellemiş, koskoca emniyet müdürü çeteleşmiş ona buna "çöküyor".

Şimdi düşünüyorum. Bunlar devlet içinde "çete" idi. Devlet içinde devlet değildi. Yani, inanamıyorum ama, bu bile Feto'cuların kadrolaştığı dönemden iyiydi. Çünkü temizlemesi kolaydı. İşini iyi yapmaya niyetli bir hükümete bakardı. Alayını tıkardın içeri. Çünkü ayan beyan suçlulardı. Şimdi Feto yok, ama bu işin menzili var, Süleymancısı var... Lan devlet içinde çete bu sülüklerden daha iyi şerefsizim. Neyse.

5) 28 şubat Postmodern darbe. Çevik Bir'i ünvan sandım ilk. Meğersem herifin adıymış! Kavramam uzun sürmedi de, bir general düşün, adı Çevik, soyadı Bir. "Çevik Bir". "Birinci ordu harekat daire başkanı" gibi bir ünvan sandım önceleri.  Bu da böyle bir anımdır. Lan tam kurtulacaz sülüklerden bu çapsızlar çıkageldi iyi mi? Siyasal İslamın ne kadar atarı kalmıştı ki? Tüm cephaneyi boşaltmışlardı neredeyse. Post modern darbe resmen zombi oyunundaki "relaod" gibi oldu. Ölüyü diriltti it oğlu itler. Nihayetinde de başımıza Ak Parti'yi saran sürecin müsebbibi oldular. Lan arkadaş, sen askersin. Ne anlarsın devlet yönetmekten, siyasetten? Çapın belli. Otur aşağı. Yok. İllaha o da pastadan payını alacak. "Yedi yedi doymadı zaten" diyorduk ki, daha doymazı da varmış. Şükür, onu da gördük.  

6) DSP'nin azınlık hükümeti. Koçum Ecevit 3 aylık azınlık hükümetinde Öcalan'ı paket edip getirtti ya la? Anında da şukusunu aldı. Seçimde en yüksek oyu aldı. Sonra da ülkece maymun olduk tabi. Askeri hakim yargıladı falan. Şaka gibi detaylar. MHP ile bir olup ipin ucundan aldılar. Lan azıcık aklı olanın idamı çok daha önce kaldırması gerekirdi zaten. Hali hazırda 10 yıldan uzun süredir uygulanmamıştı. İdam sırasında olan mahkumların hiçbirinin idamı onaylanmıyordu zaten. Yıllar önce kaldırabilirdik. Öcalan'ın hayrına yasa değiştirmemiş olurdun. ÜSTELİK MHP ELİ İLE!!??  MHP her dem stepne görüldüğü üzere.  Zaten asılmayacaktı da, Öcalan'ın idam kararını, idam cezasını kaldırarak müebbete çeviren parti olarak MHP. Nasıl? Kulağa enteresan geliyor değil mi?  

7) Üçlü koalisyon dönemi. Burada çokomelli bir durum var. Hiper enflasyonla mücadele için deneysel takıldık. Çok da başarılı olduk. Bir profesör amcamızın önderliğinde yapılan akademik bir araştırmaya göre, enflasyonun ana unsurunun halktaki enflasyon beklentisi olduğu saptanmıştı. Şöyle ki, halk enflasyon beklediği için dolara meylediyor. Bu da enflasyona sebep oluyor. "Bu kırılırsa enflasyon makul seviyelere düşer" gibi bir teori vardı. Bugün bir teori değildir bu. Bir gerçektir. Bunun testini ilk yapan ülke olmanın gururunu aslında hepimiz yaşamalıyız. Yaptığımız da bellidir. Merkez bankası sabit döviz kuruna geçip, 6 ay sonra kurun ne olacağını şimdiden beyan ediyordu. Gerçekten de 6 ay sonra kur o oluyordu. Bunu bir yıl boyunca sürdüren hükümet, halkın enflasyon beklentisini kırmayı başardı ve enflasyon %70 seviyelerinden %17, %14'lere düştü.  Ama 1999'da deprem olduğunu hatırlatalım. Ekonomimizin ağzına eden en önemli faktör olmakla birlikte, büyük bir kriz deprem öncesi de zaten kapıda idi, çünkü bankalarımızı düzgün denetleyen bir kurum yoktu. Niye? Mama. Özal ve Demirel'in yeğenleri diyelim. Cavit Çağlar? O da var tabi. Mama. Bal tutan parmağını yalar. İkinci Cumhuriyet'in konsepti bu. Neyse, bozuk düzeni de düzeltemiyorsun ekonomide. Çünkü çarka çomak sokuyorsun, ekonomi küçülüyor. Bütün krizler de bu yüzden çıkar. Neyse, bizim sistem 2001'de patladı. Ama 1999'da krizin çıkacağı belliydi zaten. 2001'e kadar uzatmaları belki manasızdı. Ama her hükümet bunu yapar. İpi deprem sonrası kendi eli ile çekseydi, belki bu kadar hasar da almayabilirler ve Ak Parti'nin muazzam bir çıkış yapması olanaksız hale gelebilirdi. Neyse, o da onların hırsı, ne diyeyim? Siyasetçileri hiç anlayamayacağım. 2001 krizini büyük yapan şey, finans sektörümüzün tırtlığı idi. Bankalar zayıftı. Bir krizde en son isteyeceğiniz şey bankaların batmasıdır. Bu krizin katlanarak büyümesine sebep olur. Çünkü banka aslen para basar. Olmayan parayı başkasına kredi diye verdiği için. Patlarsa da, onca borç ne olur? Sana-bana girer.  

8) Krizle birlikte Ecevit siyasi hayatının son büyük işini yapıp, Kemal Derviş'i teknokrat bakan olarak atamıştır. Kemal Derviş de inanılmaz bir çalışma ile (gece-gündüz, kabaca günde 20 saat) Ak Parti'nin üzerine konduğu ekonomi politikasını hazırlamış ve uygulamaya koymuştur. Ak Parti 10 yıl boyunca bu mali politikadan hiç sapmamıştır. Harfiyen uygulamıştır.

Düşündüm de güzel zamanlardı. Hikmet Uluğbay vardı. İsmail Cem gibi muazzam bir karizma vardı. Bir İsmail Cem'e bakıyorum, bir şimdiki dış işleri bakanına...  Neyse, buna da şükür. Bu ülke Ahmet Davutoğlundan dışişleri bakanı gördü. "Komşularla sıfır sorun"dan "değerli yanlızlığa" giden yol.  Normalde Abdullah Gül'den dışişleri bakanı daha komik ama, Ahmet Davutoğlu muazzam batırdığı için onun yeri kalbimde ayrı.

Höh. Nasıl özet geçtim. Ömrüm törpülenmiş şu genç yaşımda. Daha yazacak çok şey var da... Neyse.  

Bu forumun en yaşlı üyelerinden biri olarak 1994, 2001 ve şimdiki krizlerinin hepsini yaşadım ama bu seferki bambaşka. Diğerlerinde yine de gelecek günler için umutluydum ama bu bir türlü bitmek bilmeyen bir karabasan gibi çöktü. Yukarıda başka bir arkadaşın yazdığı gibi sanki toptan çöküş gibi. Bu sefer herkes borçlu ve kimsenin elinde bir şey kalmamış. Diğer krizlerlerde vergi yükü bu kadar ağır olmadığı için bir şekilde kazandığımızla idare ediyor ve 1-2 yıl dişimizi sıkıp sonunda normale dönüyorduk. Alım gücü öylesine düştü ki, şimdi neyi sıkabileceğimizi inanın ki bilmiyorum.

2001 yılında ayranımız yoktu içmeye ama faytonla gitmiyorduk .ıçmaya. Şimdi yine ayranımız yok içmeye ama borç uçakla gidiyoruz .ıçmaya

işte bu yazının altın imzamı atarım. geçenler de tayyip akp üye insan sayısını açıklamıştı. 12 milyon mu neydi. işte bu 12 milyon şimdi ülkeyi sömürüyor ve ülkenin yok olmasına bilerek ve isteyerek göz yumuyorlar. çünkü çıkarları var. senin benim vergimden beslenen vasıfsızlar orudusu bunlar! akp gittiğinde hiç bir halta yaramayacak insanlar grubu!

he bu arada, yeni öğrendiğim bir olay oldu. akp'ye üye olanların her ay a101'den 200tl kadar ücretsiz alışveriş yapabildiğini biliyor muydunuz?

2001 kriz di bitti. her ülke kriz yaşar. ayağa kalktığın da daha sağlam olurlar. çünkü yaşadıklarını bildikleri için önlemleri ona göre alınır. böylelikle bir temel oluşur. türkiyede de böyle oldu. tam ayağa kalmışken mhp tarafından seçim darbesi yapıldı(!) bu darbe işi de akp tarafından kullanıla kullanıla vasıfsız bir kelime oldu. sonra biz gittik seçimde ayağa kalkmış olan sağlam temellere dayalı türkiye ekonomisinin üzerin akp gibi vasıfsızlar ordusunu getirdik. onlar da kazançları har vurup harman savurdular. şimdi buraya geldik. bu ülkede kriz yok! bildiğin ülkeyi bölme ve yok etme durumu var! buna ses etmeyen menfaat çetesinin elemanları var!

anlayacağınız bop tıngır mıngır işliyor. şunu görüyorum ki ülke bitme noktasına getirildi. az kaldı. 2023'te seçim olur mu? o bile muamma...

Asgari ücretin 3 katı maaş aldığım dönemler asgari ücretli birçok kişide Iphone vardı ben bir maaşımla çok rahat alabiliyorken almamayı bir aylık emeğimi telefona yatırmamayı tercih ediyordum.

Artık o günler geri de kaldı asgari ücretliler de son model Iphonelar yok 10 bin maaş alan adamlar bile apple tutkusuyla iphone 7 gibi modeller tercih edebiliyor.

Şimdilerde alım gücü zayıflığını coronaya bağlayan da birçok kişi var, üretim yok vb. gerekçelerle açıklayanlar cabası ama paranın değeri gittikçe anlaşılıyor.

O zamanlar kriz 1 sene sürüyordu. Şimdi 6-7 senedir kriz var maalesef.

O zamanlar işsizlik bu kadar yüksek değildi.

Maaşlar bu kadar hızlı erimiyordu. Şimdi enflasyon yüzde 30, TÜİK açıklaması Yuzde 10, maaş Yuzde 5

Son 3 senedi zam oranlarım %0 - % 15 - %12 = % 28,8 (Bileşik)

Tüik açıklama %12 - % 20 - %12 = % 50,5 (Bileşik)

Gerçek enflasyon % 20 - % 35 - % 20 = %94,4 (Bileşik)

Son 3 senede alım gücüm %65 düşmüş.

Bu durumda kriz yok diyenin kalbini kırarım. İnsanlarla dalga geçmeyin.

2022 yılında nasıl normalleşeceğiz, hükümet bile açıkladığı yeni ekonomik programında 2023'de krizin devam edeceğini söyledi.