İsviçre kendi yapay zeka modelini çıkardı; Güvenlik ve şeffaflık ön planda

İsviçre, Apertus adını taşıyan açık kaynak kodlu bu yapay zekayla, ChatGPT ve Google Gemini gibi yapay zekalara daha güvenilir ve daha şeffaf bir alternatif sunmayı hedefliyor. Ayrıca Apertus'un Avrupa'daki yasalara ve yürütmeliklere bağlı kalan bir yapay zeka olacağına dikkat çekiliyor.

Apertus, İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü (EPFL), ETH Zürih ve İsviçre Ulusal Süperbilgisayar Merkezi’nin (CSCS) iş birliğiyle geliştirildi. ChatGPT ya da Claude gibi kapalı sistemlerden farklı olarak Apertus’un en büyük iddiası, geliştirme sürecinin tamamen şeffaf olması. Modelin mimarisi, eğitim verileri, ağırlıkları ve hatta ara denetim noktaları dahi kamuya açık şekilde paylaşılıyor. Zaten modele Latince “açık” anlamına gelen Apertus isminin verilmiş olması da bu yaklaşımı sembolize ediyor.

Apertus, Çokdilli Yapısıyla Dikkat Çekiyor

Teknik açıdan bakıldığında Apertus, 8 milyar ve 70 milyar parametreli olmak üzere iki farklı sürüme sahip. 15 trilyon token üzerinde eğitilen model, 1000’den fazla dili kapsıyor. Bu verinin yaklaşık yüzde 40’ının İngilizce dışındaki dillerden oluşması dikkat çekici. Eğitim sürecinde İsviçre Almancası ve ülkenin dört ulusal dilinden biri olan Romanş gibi az temsil edilen dillere bile yer verilmiş. Bu çokdilli yaklaşım, genellikle İngilizce ağırlıklı olan ticari modellere kıyasla Apertus’u farklı bir konuma yerleştiriyor.

Modelin eğitimi, Lugano’daki Alps süperbilgisayarında 10 milyondan fazla GPU kullanılarak gerçekleştirildi. Ayrıca bu süreçte karbon nötr elektrikten yararlanılması da çevresel sürdürülebilirlik açısından önemli bir detay. Apertus’un bir diğer öne çıkan özelliği ise kurumlara kendi sunucularında barındırma imkânı tanıması. Bu sayede kullanıcılar, verilerini üçüncü taraflarla paylaşmak zorunda kalmadan modeli kullanabilecekler. Özellikle veri gizliliğine hassas yaklaşan kurumlar için bu ciddi bir avantaj olarak görülüyor.

Ayrıca Bkz.AI Günlükleri: Yapay zeka dünyasında bu hafta (1 Eylül 2025)

Apertus'un Amacı, Güvenilir Yapay Zekanın Nasıl Geliştirileceğini Gösteren Bir Yol Haritası Sunmak

İsviçreli araştırmacılar, Apertus’un en baştan itibaren İsviçre’nin veri koruma yasaları ve Avrupa Birliği’nin Yapay Zekâ Yasası ile uyumlu şekilde tasarlandığını vurguluyor. Eğitim verisi yalnızca kamuya açık kaynaklardan toplanırken, web sitelerinin “erişim dışı bırakma” (opt-out) istekleri de dikkate alınmış. Ayrıca kullanılan veri setlerindeki kişisel veriler de önceden ayıklanmış. Apertus, telif ihlalleri yapmadan ya da izinsiz veri toplamadan da  büyük dil modelleri geliştirilebileceğini göstermesiyle sembolik bir önem de taşıyor.

İsviçre Yapay Zekâ İnisiyatifi Yürütme Komitesinde yer alan makine öğrenimi profesörü Martin Jaggi, projeyi şöyle özetliyor: “Amacımız, güvenilir, egemen ve kapsayıcı bir yapay zekâ modelinin nasıl geliştirilebileceğine dair bir yol haritası sunmak.” Araştırmacıların altını çizdiği bu şeffaflık, kamuoyunda güven tesis etmeyi ve yapay zekânın potansiyel riskleriyle ilgili endişeleri azaltmayı amaçlıyor.

Yapay zekaların bilgi akışının önemli bir parçası hâline geldiği şu günlerde, bu modelleri belli yasal çerçeveler içinde tutmak devletler için kritik hâle gelmiş durumda. Özellikle Avrupa Birliği bu konuda somut adımlar atmayı düşünüyor. Bu da Apertus gibi devlet onaylı yapay zekaların bir tür standart belirleyici olarak kullanılabileceğini gösteriyor.