İspanya'nın dev elektrik kesintisine ilişkin ilk bulgularında Türkiye detayı

İspanya’da 28 Nisan günü yaşanan ve tüm İber Yarımadası’nı ve bazı Avrupa ülkelerini etkileyen büyük elektrik kesintisine ilişkin ilk teknik veriler açıklandı. Ekolojik Geçiş Bakanı Sara Aagesen, İspanyol Meclisi’nde yaptığı detaylı sunumda olayın kronolojisini aktarırken, Avrupa enerji sisteminin karmaşık yapısına ve Türkiye’yle olan senkron bağlantıya da dikkat çekti. Bakan, bunun olağanüstü bir olay olduğunu ve sebeplerinin halen anlaşılmaya çalışıldığının altını çizdi.

Anomalinin kronolojik adımları

Aagesen, elektrik üretiminde yaşanan ani kayıpların Granada, Badajoz ve Sevilla illerinde gerçekleştiğini açıkladı. Kesintinin yaşandığı gün, 28 Nisan Pazartesi, saat 12:30 sularında ülke genelinde talep 25.184 MW seviyesindeydi ve 3 GW’lık pompalama kapasitesi devredeydi. Saat 12:33’te ise üç ayrı noktada sadece saniyeler içinde toplamda 2,2 GW’lık üretim kaybı yaşandı.

28 Nisan Pazartesi: Sessiz başlayan kaos

Kesintiden yaklaşık yarım saat önce, saat 12:03'te, İspanya’nın elektrik şebekesinde ilk anormallikler gözlendi. Aagesen'in aktardığına göre, bu sırada sistem değişkenlerinde beş dakika süren şiddetli bir salınım yaşandı. Bu dalgalanmalar; voltaj ve frekansta ani ve düzensiz değişimler olarak kaydedildi. Henüz bu ilk aşamada herhangi bir kesinti yaşanmadı, ancak sistemin dengesinde bozulmalar başlamıştı.

12:19’da ise ikinci bir salınım gerçekleşti. Üç dakika süren bu ikinci dalga, Avrupa’nın senkron enerji sisteminde daha sık gözlemlenen türdendi.  Aagesen’in açıklamasına göre bu salınım, Orta ve Doğu Avrupa kaynaklı dalgalanmalarla ilişkilendiriliyor ve Avrupa senkron sistemi içinde, Türkiye ile olan senkron bağlantılarda da karşılıklı frekans salınımları şeklinde yansımalar oluşturuyor. Daha anlaşılır şekilde, Orta Avrupa, İspanya'ya göre salınım yaparken Türkiye de Avrupa'ya göre salınım yapıyor. Bakan, bir tür zincirleme etki olasılığı üzerinde duruyor.

Aagesen, İber Yarımadası'nda elektriğin sıfıra inmesinden yarım saat önce Avrupa sisteminde salınımlar tespit edildiğini doğruladı. Aagesen, elektrik kesintilerinden önceki bu salınımları "bir tahterevalli"ye benzetti: sistemin bir noktasında oluşuyorlar ve başka bir noktasında hissediliyorlar. Bu salınımlar, özellikle bağlantıların az olduğu uç bölgelerde daha belirgin hale geliyor — sanki bir kırbaç gibi — ve bu da İspanya'yı daha fazla etkiliyor. Bu salınımların olayla ne ölçüde ilişkili olduğu ise halen inceleniyor.

Bu noktada Türkiye’nin de bu sistemle aynı dağıtım ağına entegre olduğunu hatırlatmak gerekiyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, kesintinin ardından yaptığı açıklamada, “Şu anda bu sıkıntıdan Türkiye etkilenmedi. Ama bizi etkileyebilecek boyutta bir sıkıntı. Çünkü biz de Avrupa’nın sistemine bağlıyız,” ifadeleriyle, bu tür olayların sınır tanımayan etkilerine dikkat çekmişti.

12:30 – Talep zirvede, sistem kritik sınırda

Saat 12:30’da ülkede elektrik talebi 25.184 megavat seviyesine ulaşmıştı. Aynı anda 3 GW’lık pompalama sistemi devredeydi. Her şey olağan görünse de, sistemin içinde baskı giderek artıyordu.

12:33 – Üç il, üç ani kayıp

12:33 – Zincirleme kopuş başlıyor

Aagesen’in ifadesiyle, bu kayıpların hemen ardından “zincirleme aşırı gerilim kesme” süreci başladı. Gerilimde hızlı yükselme ve düşmeler, sistemin diğer bileşenlerini de tetikledi. Aynı dakika içinde şebekede yük atma (demand shedding) protokolleri art arda devreye sokuldu. Ancak REE’nin (İspanya Ulusal Şebeke İşletmecisi) altı farklı müdahalesine rağmen sistem istikrar kazanamadı.

12:44 – Yeniden bağlantı başladı

Şebeke tamamen çökünce, hızlıca yeniden toparlanma süreci başlatıldı. Saat 12:44’te Fransa ile olan enterkonnekte hat yeniden devreye alındı ve adım adım yeniden enerji arzı sağlandı.

Siber saldırı şüphesi ortadan kalktı

Bakan Aagesen, kesintinin siber saldırıdan kaynaklandığına dair herhangi bir bulgunun bulunmadığını da ilk kez açıkladı. “Bu çok iyi bir haber,” diyen Aagesen, sürecin siyasi etkilerden bağımsız bir şekilde yürütüldüğünü ve milyonlarca veri noktasının analiz edildiğini vurguladı. Bakan aynı zamanda yenilenebilir ve nükleer enerji yatırımlarına dair de güvence verdi. Hükümetin oluşturduğu komisyonun altı kez toplandığını ve araştırmaların derinleştirildiğini belirten Aagesen, hedeflerinin olayın kesin nedenini en kısa sürede, bilimsel veriler ışığında ortaya koymak olduğunu dile getirdi. İlk analizler sorunun atmosferik titreşimden kaynaklanabileceğine işaret etmişti.

Güncelleme: İçerik, ek bağlam ve detay sunulması adına güncellenmiştir.