ABD, sorunlar nedeniyle F-35 alımlarını 2025’te azaltacak

Şu olayın aynısı bizim bir devlet projesinde olsa, içerden o kadar çok devlet düşmanı açıklamalar duyarız ki, sesleri öyle çıkar ki. Yerli uçaklarımızın gelişim sürecinde neler neler yazıp çizdiler ya.. Muhalif kesimin saçma yorumlarını eleştirince hemen trol oluyoruz. Bu bile bizdeki bağnaz düşüncelerin varlığını gösteriyor.

Projeler bir gelişim sürecindedir her zaman. Ama her zaman. ör, F-35 te bugün bazı zorunlar olur, yarın bir gün düzeltirler. Zaman vermek lazım.

Onlara Kaan verelim.Biz çok geriden gelsekte bu işi adam gibi yapma becerisi gösterme hususunda yaptıklarımız yapacaklarımızın teminatıdır desem yanlış yazmış olmam diye düşünüyorum.

Bilakis oldukça doğru bir yorum olur. Askeri ve sivil havacılıkta kat edilen mesafe ortada.

Bu zamana kadar kaan haricinde tekerini yerden kesmiş, kısmen ve ismen özgün ve özgür bu aşamaya kadar gerçekleşmiş bir tfx projesi yoktu. Çeşitli projeler hep vardı, ancak prototip aşamasına bir türlü gelemiyordu. Kaan bu konuda oldukça önemli bir dönüm noktası oldu. Ancak halen daha yapılması gereken işler var.

Bizim en dezavantajlı olduğumuz konular bana kalırsa halen daha avyonik sistemler(donanım+yazılım). Yerli sistem mimarisi, yazılım ve komponentler açısından 0 dan 5.nesil özgün bir çalışma yapmak kısıtlı bütçeler ile açıkcası pek kolay işler değil. Çok ciddi bir ekip ve bütçe gerekiyor. F35 in bu sebeplerden ötürü maliyetinin 2 trilyon doları aştığı söyleniyor. Fakat açık kaynaklarda da paylaşıldığı üzere projede aselsan, havelsan, tai vb. ve ingiliz BAE systems'in de katkılarıyla birlikte kısa sürede ciddi ölçüde yol alınabilineceğini düşünüyorum.

F35 in yani sensör ve veri füzyonuna dayalı 5.nesil bir uçağın sorunları ve gecikmesinin sebepleri artık 3 aşağı 5 yukarı biliniyor.(termal atık yönetimi, elektrik kapasitesi, radar dertleri, motor vb). Proje başında planlanan 15kw lık atık ısı kapasitesinin yetersiz kaldığı, şu anda 62kw atık ısıya ulaşıldığı, toplam atık ısı yönetim kapasitesinin başarılı bir şekilde 80kw a çıkartılacağına dair haberleri okumuştuk. Aynı zamanda TR3 update i ile ilgili çeşitli dedikodularda dolanıyor.

Bu tarz sorunların bu saatten sonra kaan projesinde ekibin karşısına çıkmasına çıkcası ben pek ihtimal vermiyorum. F35 projesinde çözülen her sorun ve edinilen tecrübeler, sonraki projelerde arge maliyetini kısıyor. F35 i 5.nesil yapan özellikleri kaana aktarma maliyeti çok daha düşük olacaktır. McIntosh'un F35 programının başına getirilmesi bizim için aslında oldukça önemli bir indikatör.

Bunların yanı sıra, bizim mühendislerin İHA lardaki performansı ayan beyan ortada. Günden güne havacılık konusunda oldukça başarılı bir çekirdek kadro yetişiyor.

Açık kaynaklarda yazılan çizilenlere göre BAE systems zaten hali hazırda 30 mühendis ile desteğini sürdürüyor.

Bkz.
https://www.baesystems.com/en/article/bae-systems-signs-heads-of-agreement-for-a-future-contract-with-turkish-aerospace-industries-for-tf-x-programme

Kaan, f35 gibi finansal açıdan açmaza girmez ise umduğumuzdan çok daha kısa sürede hazır hale gelebilir.

Fakat Stavros Atlamazoğlu'na göre kaan projesi finansal açıdan sıkıntıya girebilir.

Makalesi için bkz.
https://nationalinterest.org/blog/buzz/tai-tf-kaan-turkeys-new-stealth-fighter-could-become-big-failure-209570

Bkz.2
https://www.defensenews.com/air/2023/08/31/turkey-seeks-partners-for-tf-x-fighter-program-amid-fiscal-uncertainty/

Herşey bir kenara, bu zamana kadar sıklıkla göz ardı edilen bir konu var. Kaan ile f35 birbirinden tamamen farklı tipte ve tasarımda 2 farklı rolde uçaklar. Basitçe değinmek gerekirse, f35 in yaptığı işlerin tümünü kaanın yapabilmesi mümkün değil. Aynı şekilde kaanın yapacağı işleri f35 yapamaz. Farklı sınıfta farklı nitelikte iki farklı uçak. Ancak ihalarla birlikte gitgide değişen savaş konseptiyle beraber Kaan ın yapacağı işler git gide daha önemli hale geliyor.

Bunların yanı sıra LHD gemisine iniş kalkış yapabilen SİHA ve TİHA lar, ve gelişmiş gemi konuşlu radar sistemleri ile birlikte savaş konseptinde önemli değişimler yaşanacağı aşikar.