Nakliyecilerin Eskimeyen Uçağı: C-130

Muhammet METİN/Kokpit.aero

1950 yılında başlayan Kore Savaşı'nda C-119 Flying Boxcars, C-46 Commandos ve C-47 Skytrains gibi II. Dünya Savaşı nakliye platformlarının o gününün muharebe sahası ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kaldığını gören ABD Hava Kuvvetleri, 1951 yılında Boeing, Douglas, Fairchild, Lockheed, Martin, Chase Aircraft, North American, Northrop ve Airlifts firmalarına bir Genel Harekât İhtiyacı (GOR) bildirisi yayınlayarak yeni bir nakliye uçağı ihtiyacı olduğunu belirtti.

Bu yeni nakliye uçağı, toprak pistlere inebilmeli, alçak-yüksek irtifada ve her türlü hava şartında görev yapabilmeli, 72 tam teçhizatlı asker veya 64 paraşütçü kapasiteli olmalı, asgari 2,000 km uçuş menziline ve bir motoru dursa bile uçuşa devam edebilmesi istenmekteydi.

SÖZLEŞMESİ 1951’DE İMZALANDI

Üretici firmaların ABD Hava Kuvvetlerine sunduğu on farklı tasarımdan Lockheed firmasının Model 82 tasarımı kabul edildi. 2 Temmuz 1951 tarihinde firma ile geliştirme sözleşmesi imzalandı. Willis M. Hawkins ve Clarence "Kelly" Johnson'ın liderliğindeki Lockheed ekibi tarafından ortaya konan ilk prototip YC-130, 23 Ağustos 1954 tarihinde ilk test uçuşunu gerçekleştirdi. Stanley Beltz ve Roy Wimmer'ın pilotajında Kaliforniya'daki Lockheed tesisleri ile Edwards Hava Üssü arasında gerçekleşen ve 61 dakika süren bu başarılı uçuşa Kelly Johnson da bir P2V Neptune uçağı ile eşlik etti. İlk prototipleri beklenenin üstünde başarı gösteren bu yeni nakliye uçağına Yunan mitolojosinde doğa üstü bir kuvvete sahip olan Herkül'e ithafen "Hercules" adı verildi.

ABD Hava Kuvvetleri, bu tarihte 219 adetlik ilk sipariş verdi. İlk seri üretim C-130A Hercules 7 Nisan 1955 tarihinde ilk uçuşunu gerçekleştirdi ve uçaklar Aralık 1956'dan itibaren ABD Hava Kuvvetleri Taktik Hava Komutanlığı envanterine girmeye başladı. C-130 A modelini önce B, daha sonra da 1962’de daha güçlü bir motora ve ek yakıt tankına sahip olan ‘E’ modeli izledi. Halen imalatta yeni nesil ‘J’ modeli olan uçak, ilk üretiminden bu yana 60 ülkede aktif olarak görev yapıyor.

TÜRKİYE KIBRIS İÇİN ALDI

Türkiye’nin NATO’ya girmesiyle Hava Kuvvetleri’nde hızlı ve modern bir değişim yaşandı. Envanterdeki F-84G/F, F-86E gibi savaş uçakları yerine, 1960’ların ilk yarısında çok daha gelişmiş F-104G, F-5A gibi ikinci nesil süpersonik jetler hizmete girmeye başladı. 1960’ların başında Kıbrıs’ta yaşanan olumsuz gelişmeler sonucu Kıbrıs'a harekât yapılması ihtimali belirdi. Olası harekat planlarına göre büyük bir havadan indirme operasyonu planlanıyordu. Fakat kapsamlı bir hava indirme için envanterdeki C-47 ve C-160 uçakları sayı ve nitelik olarak yetersiz kalmaktaydı.

Dönemin Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral İrfan Tansel’in direktifleri doğrultusunda mevcut C-47 uçaklarından daha güçlü, nakliye ve paraşütçü kapasitesi yüksek modern bir uçak alımı gündeme geldi. Çalışmalar Yarbay Abdurrahman Körezlioğlu başkanlığında oluşturulan bir ekip tarafından başlatıldı. Fabrikalar gezildi, test uçuşları yapıldı. Ve değerlendirmeler sonucu C-130E Hercules uçağının alınmasına karar kılındı. FMS (Yabancılara Askeri Satış) kapsamında 5 adet C-130E Hercules siparişi verildi. Bu sayı ilerleyen yıllarda 16’ya kadar çıkarılacaktı.

1963'te 5 adet C-130E siparişi verildikten sonra aynı yıl Kayseri Erkilet'te 224'üncü Filo'ya bağlı Taktik Hava Ulaştırma Grubu oluşturuldu ve eğitimlere başlandı. 1964'te ABD'ye öğretmenlik kursu için Pilotlar, Bnb. Servet Kurt, Kd.Yzb. Erol Olguner, Kd.Yzb. Adem Uzer, Kd.Yzb. Nasır Yılmaz, Seyrüsefer Subayı Bnb. Faik Tuğrul, Uçuş Makinistleri Kd.Bçvş. Cevdet Yüksel ve Kd.Bçvş. Vefa Ündücü ile Yükleme Uzmanları Bçvş. Doğan Kümüken ve Bçvş. M.Ali Başkaya'dan oluşan bir ekip gönderildi.

Yapımı tamamlanan ilk C-130E (63-13186) bu personel tarafından Sweart, McQuire, Gender, Lakenheath yolu izlenerek 18 Eylül 1964’te Ankara Etimesgut’a getirildi. 17 Ekim 1964'te Erkilet Üssü'nde nihai teslim gerçekleştirilerek ilk C-130E Türk Hava Kuvvetlerinde hizmete girdi. Yıl sonuna kadar 3 adet ve 1965'te de 1 adet C-130E daha envantere dahil edilerek filodaki uçak sayısı 5 çıktı. 1971'de 224'üncü Filonun adı 222. Filo olarak değiştirildi. 1971'de 1 adet ve 1973'te 2 adet daha C-130E alınarak 222. Filo bünyesine dahil edildi. Aynı yıllarda ilave olarak 8 adet C-130E daha tedarikine karar kılınmış, ancak ekonomik sıkıntılar ve ABD’nin böyle bir satışa izin vermemesinden dolayı gerçekleşmemiştir.

İLK OPERASYON

C-130E Hercules uçakları Kıbrıs Barış Harekâtı’nda aktif olarak görev aldı. 20 Temmuz 1974 sabahı C-47 ve C-160 nakliye uçakları ile beraber Kayseri Erkilet Meydanından havalanan 6 adet C-130E, saat 05.45 civarında Kırnı bölgesine ilk paraşütçü birliği operasyon sahasına indirdi.

Bu ilk indirmede bir C-130E hafif uçaksavar isabeti almış, fakat görevine devam etmiştir. Aynı gün saat 12.55'te 6 adet C-130E ikinci bir hava indirme harekâtı daha gerçekleştirdi, Bunu takiben hava kararmadan 3 adet C-130E avcı uçakların desteğinde üçüncü dalga hava indirmesini gerçekleştirdi. Harekâtın ilk ve en kritik gününde C-130E uçakları 15 sortide yaklaşık 900 paraşütçüyü Kıbrıs'a indirerek büyük bir başarı gösterdi. Kıbrıs Barış Harekâtı boyunca C-130’lar toplam 2 bin 311 paraşütçü ve 1238 ton malzeme attı.

Birinci Körfez Savaşı'ndan sonra Amerikan Ulusal Hava Muhafızları birliğinden 6 adet kullanılmış C-130B daha alınarak orta sınıf nakliye filosu genişletildi. Aynı dönemde Birleşmiş Milletler Barış Gücü emrine verilen C-130’lar Somali ve Kenya'da görev yaptı. Bunu Bosna ve Afganistan’a yapılan görevler izledi.

Türk Hava Kuvvetleri envanterine 1964-91 yılları arasında 8 adet C-130E ve 6 adet C-130B olmak üzere iki farklı modelde toplam 14 adet C-130 uçağı girdi. 12-949 seri numaralı C-130E bir eğitim uçuşu sırasında düştü.Bunun yanında acil ihtiyaç kapsamında Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri [RSAF] envanterinden hizmet dışına çıkarılan 6 adet kullanılmış C-130E nakliye uçağı daha satın alındı. Halihazırda HvKK envanterinde toplam 19 adet C-130B/E uçağı bulunmakta ve Kayseri/Erkilet'de konuşlu bulunan 222’nci Filo K.lığında görev yapmaktadırlar.

MODERNİZASYON 1999’DA BAŞLADI

1999 yılında başlatılan proje ile HvKK envanterindeki 7 adet C-130E Hercules uçağına uluslararası uçuşlarda belirlenen standartlara uygun, bağımsız seyrüsefer, radar ve kontrol sistemlerinin takılması ve uçakların sayısal bir kokpit [Glass Cockpit] ile donatılması planlandı. Bu ihtiyaç kapsamında ele alınan ilk ihaleyi İsrail'li IAI firması kazandı. 15 Ağustos 2002 tarihinde İsrail' in IAI firması ile imzalanan kontrat IAI' in taahütlerini yerine getirememesi sebebiyle iptal edildi. Projenin daha sonra TAİ'nin Ana Yükleniciliğinde yurtiçinde gerçekleştirilmesine karar verildi.

Savunma Sanayi İcra komitesinin 17 Şubat 2006 tarihinde aldığı kararla, Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterinde bulunan yedisi E ve altısı B modeli olmak üzere toplam 13 adet C-130 Hercules Nakliye uçağının aviyonik modernizasyonunu kapsayan Erciyes Projesi'nde Ana yüklenici olarak TUSAŞ Havacılık ve Uzay Sanayi [TAİ] seçildi. Savunma Sanayi Müsteşarlığı ile TAI arasında 1 Aralık 2006 tarihinde sözleşme imzalandı.

Mali boyutu 110 milyon dolar olarak belirlenen projenin 56 ayda tamamlanması planlandı. Erciyes Projesi kapsamında birisi E diğeri B modeli olmak üzere 2 adet prototip uçağının modernizasyonu TAI'de gerçekleştirilecek. Modernizasyonun 30 ayda tamamlanması öngörülüyor, geriye kalan 11 uçak ise 26 aylık süre zarfında TAI sorumluluğunda 2. Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı tesislerinde gerçekleştirilecek. C-130B/E Aviyonik Modernizasyon Projesi kapsamında önemli bir faaliyet olan teknik dokümantasyon ve kullanıcı kitapları TAI tarafından hazırlanarak HvKK'na teslim edilecek ve uçaklar için teslimatlarını müteakip 20 yıl süresince lojistik destek hizmeti verilecek.

SUUDİ ARABİSTAN’DAN 6 UÇAK DAHA GELDİ

1960'lı yıllarda Fransız-Alman ortaklığıyla geliştirilen ve Türk Hava Kuvvetleri tarafından 1971'de bu yana kullanılan C-160 Transall nakliye uçaklarının 2000'li yıllara gelirken yavaş yavaş dolmaya başlayan ekonomik ömürleri ile birlikte yerlerine alınması kararlaştırılan A400M nakliye uçağı projesinden kaynaklanan gecikmeden dolayı ara geçiş için ihtiyaç duyulan Orta Menzil Nakliye uçağı satınalım projesi kapsamında Türkiye, Suudi Arabistan Kraliyet Hava Kuvvetleri [RSAF] envanterinden hizmet dışına çıkarılan ve toplam maliyeti 26.3 milyon dolar tutarında 6 adet kullanılmış C-130E nakliye uçağı satın aldı. Ocak 2012 tarihinde düzenlenen SSİK toplantısında RSAF stoklarından tedarik edilen 6 C-130E uçağının da Erciyes programına dahil edilmesi konusunda bir karar alındı. Uçaklar modernizasyon öncesinde 2'inci HİBMK tesislerinde yapısal kontrol ve bakım onarımdan geçirildi.

TAI MODERNİZE EDİYOR

İlk planlamada 11 uçağın Kayseri 2'inci HİBMK’de modernize edileceği belirtildi. Ancak Savunma Sanayi Müsteşarlığından edinilen bilgiye göre uçakların tamamının TAI’de modernize edilmesi öngörülüyor. TAI tesislerinde bulunan 188 numaralı C-130E ve 634 kuyruk numaralı C-130B modeli uçaklar üzerindeki donatım çalışmaları tamamlandı. C-130E, ilk motor çalıştırması 2o1o Kasım ayında, ilk test uçuşu ise 2 Mart 2011 tarihinde gerçekleştirdi. Erciyes projesi altında modifikasyon ve sistem entegrasyon çalışmaları tamamlanan prototip uçaklar ile geliştirme uçuş testleri tamamlandı ve toplam 57 sorti olarak planlanan sertifikasyon ve kalifikasyon uçuş testlerine başlandı. Proje kapsamında devam eden Uçuş Yönetim Sistemi [FMS] yazılımı doğrulama testlerinin 2013 yılı içerisinde tamamlanması ve ilk prototip uçağın 2014 tarihinde HvKK'na verilmesi planlanıyor.

ERCİYES PROJESİ

Proje kapsamında uçaklara 17 yeni aviyonik sistem, üzerindeki 5 sistem ise bir üst modele yükseltildi. Sayısal kokpit tasarımına kavuşan C-130B/E Hercules uçakları bu çerçevede 4 adet Kayar Harita Kabiliyetli Renkli MFD’ler ve Link-16 MIDS Terminali, Gece Görüş Gözlüğü [GGG] uyumlu gösterge ve aydınlatma sistemi, Yer Görev Planlama Sistemi ile donatılmaktadır.

Uçaklardaki yeni aviyonik teçhizatın kontrol ve yönetimini yapacak milli görev bilgisayarının donanımı yurtdışından hazır alınırken, içinde koşacak Operasyonel Uçuş Görev Yazılımı [OFP] TAI mühendislerince geliştirildi. TAI bu çerçevede görev bilgisayarlarında kullanılmak üzere 3.5 milyon satırlık [DO178B standardı] bir yazılım geliştirmiştir.

1998 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı ile Orman Bakanlığı arasında orman yangınları ile mücadele için bir protokol imzalanmış ve nakliye görevinde kullanılan C-130B uçakları orman yangınlarının söndürülmesinde de kullanılmaya başlandı.

Nakliye uçağından yangın söndürme uçağına geçiş için gereken MAFFS (Modular Airbone Fire Fighting System) yangın söndürme kitlerinden bir adedi ABD’den satın alındı, beş adet kit de yerel kabiliyetlerle 2. Hava Hava İkmal Bakım Merkezi Komutanlığı tarafından üretildi. Bu kitler sayesinde 6 uçak tek sortide 12 ton su ve kimyevi maddeyi yangın bölgesine boşaltabilme kabiliyeti kazandı.

Her yıl yenilenen protokol kapsamında Haziran ayı başından Ekim ayı sonuna kadar 6 adet C-130B uçağı Antalya 2 ve Kayseri/Erkilet 4 meydanlarında yangın görevlerine müdahale için hazır tutuldu. Türk Hava Kuvvetleri C-130B uçakları 1998-2006 yılları arasında toplam 21 bölgede 706 sorti 939 saat uçuş yaparak yangınlara müdahale etti. Müdahale edilen afetler arasında 17 Ağustos 1999 depreminden sonra başlayan Tüpraş yangını da vardır.

KANATLARDA MODİFİKASYON

Ana tasarım amacı yangın söndürme olmayan C-130'larda su boşaltma esnasında uçağın kanatlarına binen yükten dolayı zaman içinde kanatlarda burkulmalar ve büyük çatlaklar gözlemlendi. 2006 yılında bir uçağın merkez kanat üst kapağında kopma meydana gelmiş, bu nedenle dünya uçuş emniyeti standartları gereği, yangın söndürme görevlerine planlanan tüm uçaklar benzer tehlikelerle karşılaşma ihtimali doğrultusunda incelemeye alındı. 4 adet C-130B uçağında gövde ile kanat bağlantı bölgesinde teknik arızalar tespit edildi.

Söz konusu teknik arızaların diğer ülke uçaklarında uçak kanadının kopmasına sebep olduğu bilimsel havacılık verileri dikkate alınarak muhtemel ölümcül uçak düşme olaylarının önüne geçebilmek maksadıyla yangın söndürme uçuşları da dahil tüm görevlerdeki C-130B uçuşları 2006 yılında durduruldu. Arızalar giderildikten ve teknik bakımlar tamamlandıktan sonra uçaklar sadece nakliye hizmeti vermek üzere Hava Kuvvetlerindeki görevlerine geri döndüler.

TEKNİK ÖZELLİKLER

· Yapımcı Firma ve Ülke: Lockhead Aircraft Corporation / ABD

· Motor Adedi, Gücü, Tipi: 4 Motor (Allison T-56-A-15 )

· Boş Ağırlığı: 32800 kg.

· Maksimum Yükle Ağırlığı: 79380 kg.

· Boyu: 29.8 m.

· Genişliği: 40.4 m.

· Yüksekliği: 11.7 m.

· Lastik Boyutlar: 20.000-20/22PR (Ana iniş takımı)

· Yakıt Cinsi: JP-4, NATO F-40

· Yakıt Kapasitesi

· Dahili: 6.960 Galon

· Harici: 2720 Galon (Paylonlu)

· Maksimum Hızı: 587 km/s

· Havada Kalış Süresi: 10 Saat

· Menzili: 6410 km

· Tavanı: 6900 m.

· Personel: 4

· Yük: 92 Yolcu / 74 Sedyeli Hasta / 64 Paraşütçü

< Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi Guest-E84249922 -- 9 Şubat 2014; 12:56:01 >
< Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >