HI - FI ile ilgili temel bilgiler | DonanımHaber Forum

HI - FI ile ilgili temel bilgiler - Sayfa 14

KillForYou! · 2005-08-30T18:59:47.0000000+03:00

Son günlerde ses sistemleri bölümünde HI-FI ile ilgili soruların artması nedeniyle böyle bir konu açma gereği duydum.Burda HI-FI sektörüne yeni giren siz kullanıcalara faydalı olacağını düşündüğüm makaleleri bir araya toplayıp yazacağım.Şu an elimde olan onlarca makaleden en çok ihtiyaç duyulan bir kaçını yayınlayacağım.Gün geçtikçe yeni makaleler eklenecektir. BÖLÜM I - HI-FI NEDİR? HI-FI Nedir ? HiFi, Ingilizce'deki "High Fidelity" yani yüksek sadakat kelimelerinin kisaltmasidir. Bazi teknik açilardan hata payi belirli oranlarin altinda olan (yani HiFi normlarına uygun) ve evde kullanilmaya yönelik müzik sistemleri HiFi sistemler olarak kabul edilmektedir. Ancak HiFi normlari oldukça düsük standartlardir, ayrica teknik ölçümlerle algilanan ses kalitesi arasinda bugüne kadar pek bir iliski saptanamamistir. Sonuç olarak son yillarda daha yüksek bir performans düzeyini ifade etmek için High End ve Ultra-Fi gibi iki kavram daha gelistirilmistir. Ancak bunlar arasinda kesin ayirimlar yoktur. Yüksek sadakatle ne ifade edilmek istendigini daha iyi anlamak için müzisyenlerin icrasindan bizim algilayisimiza kadar sesin ne gibi islemlerden geçtigine bir göz atmakta fayda vardir: 1. Müzisyenler içinde bulunduklari stüdyo veya konser salonunun akustik özelliklerine göre müzigi duyarlar ve icra ederler. Örnegin reverberasyon süresi kisa olan bir ortamda bir müzisyen bir notayi daha kisa süreyle duyar ve müzigin temposunu ona göre ayarlar. (Music of Sound, James Boyk) 2. Mikrofon adedi, tipi ve yerlestirilisine göre dogrudan gelen ve yansiyarak gelen sesler mikrofonlarca farkli oranlarda, farkli zaman araliklariyla algilanir. 3. Herbir mikrofonun algiladigi ses elektrik enerjisine çevrilerek bir kayit cihazina iletilir ve bu cihaz tarafindan genellikle birer manyetik kayit ortamina kaydedilir. Son yillarda söz konusu sinyallerin çok sayida (Ör: 44100/saniye) örnegi alinarak, tamaminin aslina uygun (analog) olarak kaydedilmesi yerine, tamamini temsil ettigi varsayilan örneklerin kaydedildigi dijital sistemler yayginlasmistir. (Bu sistemlerin ilk ticari örnekleri gelistirildiginde saniyede 44100 örnekle temsil edilen bir sinyalle orijinali arasinda insan kulagi tarafindan fark algilanamayacagi iddia edilmekte idi. Bu sistemleri gelistirmis olan firmalar bugün saniyede 192 bin örnekleme yapan sistemler üzerinde çalismaktadirlar.) 4. Kaydedilen sesler, faydasinin zararindan fazla oldugu kabul edilen ton ayari, reverberasyon etkisi ekleme, sikistirma gibi islemlerden geçirilir. Bunlarin en önemlisi sikistirmadir. Çogu canli müzikte en alçak sesle en yüksek ses arasindaki fark mevcut teknolojilerin kapasitesinden büyüktür. Ayrica ev kosullarinda orijinali kadar yüksek sesle müzik dinlemek pek mümkün olmayacagindan alçak seslerle yüksek sesler arasindaki farkin azaltilmasi anlamina gelen sikistirma islemi uygulanmaktadir. Uygulanmadigi takdirde sesi ya alçak sesleri duyamayacagimiz kadar kismamiz ya da yüksek seslerin bizi, komsularimizi rahatsiz edecegi kadar açmamiz gerekir. Uygulanmasi kaçinilmaz olan sikistirma isleminde çok önemli olan bir husus vardir. Sikistirma islemi her bir ses için ayri ayri yapilmalidir. Ayri ortamlara kaydedilmis sesler birlestirildikten sonra sikistirma yapilirsa müzigin akisi sirasinda ortaya çikan yeni bir ses devam etmekte olan seslerde anlamsiz bir zayiflamaya sebep olacaktir. (Compression In Mastering, Bob Katz) 5. Bu sekilde islenmis olan sesler stereo bir sistemde sag ve sol kanal dengeli olacak sekilde birlestirilir. Stereo sistemlerin amaci yalnizca iki ses kanali kullanarak insan isitme sisteminin yön algilama becerisinin aldatilmasi ve bu sayede ikiden fazla adette ses kaynagi varmisçasina bir sahne görüntüsü olusturulmasi seklinde açiklanmaktadir. Ancak ayni maliyetle üretilecek iki kanalli bir sistemin tek kanalli bir sisteme göre daha düsük kalitede olmasi kaçinilmazdir. Sonuç olarak sahne görüntüsü elde etmenin müzikten alinan zevke olumlu katkisi olabilecegini bile kabul etsek ses kalitesinin diger açilardan düsmesinden daha önemli bir katkisi olacagi gayet süphelidir. Ayrica kulagimiza çok sayida yerden ses gelmesiyle, o hissi yaratacak sekilde iki yönden ses gelmesi kesinlikle tam ayni etkiyi yaratamaz. Örnegin tüm zil seslerinin bir kanala kaydedilmis oldugu bir stereo sistemi dinledigimizde sanki diger taraftaki kulagimiz tikali gibi hissederiz. Bu nedenle büyük çogunlukla gerçekçi sahne görüntüsünden fedakarlik yapilarak kayitlarin daha rahat dinlenebilir olmasina öncelik verilmektedir. Örnegin sanki davul seti sahnenin bir ucundan digerine kadar uzuyormus gibi bazi zil sesleri sag, bazisi sol, bazisi da ortadan gelecek sekilde kayitlar yapilmaktadir. (Piyasaya sürülecek ürün tasinabilir müzik sistemlerinden, çok yüksek kaliteli sistemlere kadar çesitli ortamlarda kullanilacagi için 4 ve 5. maddelerde belirtilen islemler tüm bu ortamlar gözönüne alinarak yapilir. Yapimci sirketler ürünlerini pazarlama stratejilerine göre farkli düzeydeki sistemlere göre optimize ederler.) 6. Yapilmis olan kayitlar evimizdeki HiFi sistemde sese dönüstürülür. 7. Odanin akustiginden de çesitli sekillerde etkilenen sesler kulagimiza ulasir. 8. Beynimiz kulak tarafindan kendisine iletilen sesin özelliklerini o anki ruh halimiz, deneyimimiz, beklentilerimiz, dikkatimiz dogrultusunda seçici olarak algilar ve yorumlar. Örnegin dikkatimizi sesin ne kadar detayli olduguna yönelttigimiz sirada diger özellikleri degerlendiremeyiz. Görüldügü gibi müzigin icrasindan kulagimiza ulasana dek ses önemli degisikliklere ugramaktadir. Kayit islemleri, ve muhtemelen HiFi sistem üreticilerinin tasarim çalismalari sesin aslina sadik kalinmasindan çok, pratikte en rahat ve zevkle dinlenebilir sonuçlari elde etmeye yöneliktir. Hi-Fi Aletleri Satın Alırken Dinleme Kosullari ve Yöntemi Bir müzik sistemini mümkün oldugunca gerçekçi degerlendirebilmek için dinleme kosullariyla ilgili bazi hususlara özen göstermek gerekir: Dinleme islemi sessiz, sakin bir ortamda gerçeklestirilmelidir. Odada mümkünse yalnizca dinlenmekte olan kolonlar bulunmalidir. Çünkü diger kolonlarin hoparlörleri kendilerine ulasan ses dalgalarinin etkisiyle titresir ve bu titresimleri sesin kaynaginda durmasindan sonra, kisa da olsa bir müddet devam eder. Diger kolonlar ayrica sesin tonu, yönü gibi hususlari da çesitli sekillerde etkilerler. Eger odada baska kolonlarin bulunmasi kaçinilmaz ise bu kolonlarin girisinin kisa devre edilmesi durumunda sorun bir miktar azalir. Bunu bir kolonun bas hoparlörünün diyaframina parmaginizla hafifçe vurarak deneyebilirsiniz. Kolonun girisi kisa devre iken daha az ses çikacaktir. Esasen ideal olan çözüm test edilecek sistemin ileride kullanilacagi ortamda dinlenmesidir. Dinleme islemi en az iki güne yayilmali ve bir kaç saatten kisa olmamalidir. En az iki gün önerilmesinin sebebi kisinin beklentilerinin ilk dinleme ile daha sonraki dinleme arasinda çogunlukla degismesidir. Ayrica kisinin alisik oldugu müzik sistemine göre çok yüksek kaliteli oldugu tahmin edilen (bu tahmin örnegin fiyata dayali olabilir) sistemlerin gerçek kalitesinin ve degerinin anlasilmasi için bir kaç hafta boyunca araliklarla dinlenmesi gerekebilir. Çünkü farkin çok büyük olmasi, normalizasyonun etkisiyle genellikle mevcut farkin dogru yorumlanabilmesini güçlestirmektedir. Dinleme islemi çesitli müzik türleri ile gerçeklestirilmeli, kaynak seçiminde insan sesi içeren ve çok sesli sanatsal müzik içeren kayitlara mutlaka yer verilmelidir. Eger bir karsilastirma yapilacaksa önce bir sistem en az 15 dakika dinlenmeli, daha sonra diger sisteme geçilmelidir. Çok hizli bir sekilde bir sistemden digerine geçis ses tonu gibi bazi farklarin algilanmasini kolaylastirmakla birlikte özellikle müzige iliskin kriterlerin algilanmasini güçlestirir. Algilanan sesin kayit, CD player veya baska bir kaynak, amplifikatör, kolonlar, oda ve kisinin o anki beklenti ve ruh halinin bir sonucu oldugu hiçbir zaman unutulmamalidir. Özellikle akustik açidan özel önlem alinmamis çogu odanin ses tonuna elektronik cihaz ve kolonlardan çok daha fazla etki ettigini unutmamak gerekir. Tek bir cihazin performansinin degerlendirilmesinde onun diger cihazlarla hem teknik (örnegin empedans uyumu) hem de ses karakteri açisindan uyumu konusunu da dikkate almak gerekir. Dinleme sirasinda dikkatimizi yöneltecegimiz kriterleri sese iliskin ve müzige iliskin olarak iki gruba ayirabiliriz. Sese iliskin kriterleri dinleme Sesin karakteri: Canli müzikte çok çesitli sesler vardir. Ayrica kayitlar da firmadan firmaya hatta albümden albüme küçümsenmeyecek farkliliklar gösterirler. Eger bir müzik sistemi her albümde benzer ses veriyorsa kayittaki farkliliklari örten kendine özgü bir ses karakteri var demektir. Örnegin bir müzik sistemi her zaman yumusak ses veriyorsa bu durum bir hatayi göstermektedir. Bir müzik sistemi gerektiginde sert ses de yumusak ses de verebilmelidir. Dinleme esnasinda sesin karakteri ile ilgili dikkat edilmesi gereken bir konu da insan sesleridir. Insan kulaginin en aliskin oldugu seslerden biri dogal olarak insan sesidir ve bu nedenle bir müzik sisteminde sesin karakterinin ne kadar degistigini anlamak için erkek ve bayan sesleri içeren albümler de dinlenmelidir. Sesin netligi: Müzik sistemlerinde kalite arttikça sesin netligi de artacaktir. Ancak bir müzik sisteminde tiz seslerin abartilmasiyla sesin netliginin daha yüksek algilanacagi da unutulmamalidir. Ayrica yüksek kaliteli sistemlerin net ve keskin sesinin düsük kaliteye alismis bazi dinleyiciler tarafindan sert zannedildigini de belirtmek gerekir. Sesin büyüklügü: James Boyk "Thinking Person's Guide to Stereos" adli makalesinde "Bir müzisyen olarak HiFi sistemlerin canli müzige kiyasla en zayif olduklari alanin dinamik aralik oldugunu görüyorum" demektedir. Bir müzik sisteminde alçak seslerle yüksek sesler arasindaki fark ne kadar büyükse sistem canli müzige o kadar yakin ses vermektedir. Burada da müzik sisteminin "zorlanmasi" sonucu yüksek ses veriyormus hissi yaratmasi ile gerçekten yüksek ses vermesini karistirmamak gerekir. Sesin tonundan bagimsiz performans: Bir müzik sisteminin performansi her tondaki seslerde ayni olmayabilir. Örnegin sesin netligi tiz seslerde zayif olup bas seslerde daha iyi olabilir. Veya orta kalinliktaki seslerde derinlik hissi makul iken tiz sesler kolonlardan geliyor gibi olabilir. Sahne görüntüsü: Stereo sistemlerin amaci iki kolonla üç boyutlu sahne görüntüsü elde etmek olarak açiklanmaktadir. Bu sekilde evimizde konserdekine daha yakin bir zevk alacagimiz kabul edilmektedir. Bir müzik sistemi sahne görüntüsünü ne kadar net olusturabilirse sistemin kalitesinin o kadar yüksek oldugu düsünülmektedir. Bununla birlikte, çok belirgin, net bir sahne görüntüsünün müzikten aldigimiz zevki olumsuz etkilemesi daha muhtemeldir. Bir stereo sistem müzisyenlerin sahnenin neresinde bulunduklarini gösterebilir, ancak hareketlerini, mimiklerini gösteremez. Bir konserde gördüklerimiz duyduklarimizi güçlendirebilir ama stereo sistemle sahne görüntüsü olusturmak müzisyenlerin duygularini dinleyiciye aktarma yönünde herhangi bir katkida bulunmaz. Aksine ilgimizi müzikten görüntüye kaydirabilir. Aslinda gördüklerimiz bir konserde de müzikten aldigimiz zevki azaltabilir. "Duygulanim ile isitme arasinda görmeye nazaran daha yakin bir iliski vardir." (Music and the Mind, Anthony Storr s.26). Özellikle yüksek kaliteli sanat müziginde bazi kolay algilanabilecek melodi v.s. yaninda çogunlukla beynimizin sinirlarini zorlayacak harmoni, tema gibi unsurlar vardir. Bunlari algilamak ise yogun dikkat ve analitik düsünce gerektirir. Oysa duyu organlarimiza ulasan uyaranlar uzun vadeli hafiza kullanimi ve analitik düsünce gerektiren bu gibi islerdeki basari oranimizi azaltir. (A Role for Memory in Divided Attention Between two Independent Stimuli, Hafter, E.R., Bonnel, A.-M., Gallun, E. ve Cohen, E.). Muhtemelen çogumuzun kaliteli, sanatsal müzik dinlerken gözlerimizi kapattigimizda müzikten daha çok zevk aldigimiz durumlar olmustur. Iyi bir stereo sistemde seslerin yeri sesin gücü ve tonu degisse de sabit kalabilmelidir. Ayrica yanlardan gelen sesler de ortadan gelen seslere benzer derinlik hissine sahip olabilmelidir. Bazi müzik sistemlerinde özellikle yanlardan gelen seslerde derinlik hissinin azaldigini, sesin kolondan geldiginin belirginlestigini görmekteyiz. Burada derinlik hissi terimi sesin uzaktan gelmesini ifade etmemektedir. Derinlik hissi uzak veya yakin, sesin üçüncü boyutunun varligini kastetmektedir. Derinlik hissi yeterli olmadigi zaman seslerin kolonlardan geldigi barizlesir ve bu tarz ses dinleyenin ilgisini müzikten sese kaydirmaya meyillidir. Iyi bir stereo sistemin sahne görüntüsü yaratirken bir yandan da dinleyicinin ilgisini dagitmamasi gerekir. Seslerin bagimsizligi: Bazi müzik sistemleri tek bir enstrumanin sesini oldukça "etkileyici" bir sekilde verebilirken çok sesli bir müzikte ayni basariyi gösteremezler. Elbette insanin algilama sistemi de çok sesli bir müzikte her sesi ayni netlikte duyabilecek kapasitede degildir, ama iyi bir müzik sisteminde her enstrumanin rahatlikla takip edilebilmesi, ortaya yeni bir ses çiktiginda diger seslerin bundan mümkün oldugunca bagimsiz kalabilmesi gerekir. Müzige iliskin kriterleri dinleme Bir müzik sisteminde ses kalitesi ile ilgili yukarida sayilan kriterlere göre hemen hemen hiçbir kusur bulunamamasi o sistemden zevkle müzik dinlenebilecegini garantilemez! Bunun iki sebebi vardir. Birincisi, sesin niteliklerinin algilanmasinda yanilgi payi oldukça yüksektir. Küçük sesin detayli sesle, tiz sesin net sesle, keskin sesin sert sesle, zorlanma hissinin yüksek sesle karistirilmasi ve yukarida sayilan çesitli niteliklerin kombinasyonunun dinleyende farkli etkiler yaratmasi yanilgi payini yükselten faktörlerdir. Ikinci ve daha önemli sebep ise müzikten zevk almamizi saglayan ses niteliklerinin hepsinin kontrol edilmesinin imkansiz denecek kadar zor olmasidir. Örnegin yukaridaki kriterlerin hepsine göre oldukça kaliteli gözüken bazi sistemlerin müzikten zevk almamizda büyük önemi olan ritm hissini sadakatle olusturamadiklarini gözlemlemekteyiz. Sonuç olarak bir müzik sisteminin degerlendirilmesinde sesin niteliklerine iliskin kriterlerin kontrol edilmesinin yani sira, dikkatin tamamen müzige verildigi asagidaki yöntemin de kullanilmasi sarttir. Bas, tiz, detay, distorsiyon gibi hifi jargonunu unutun, Sesi degil, müzigi dinleyin, Enstrumanlari ne kolaylikla digerlerinden ayirabildiginize, takip edebildiginize bakin, Müzisyenlerin birbirleriyle uyumlu mu yoksa acemi gibi mi çaldiklarina bakin, Müzigin sizi tempo (örnegin ayaginizla) tutmaya yöneltip yöneltmedigine bakin, Müzik sisteminin ruh hali ve duygulari iletip iletmedigine, hangi duygulari uyandirabildigine bakin, Müzigin bir müddet sonra sizi yorup yormadigina dikkat edin. Tüm bu kriterlere göre degerlendirme yapilirken unutulmamasi gereken bir konu da hiçbir müzik sisteminin mükemmel olmadigidir. Bir sistem bazi müzik türleri için uygun iken bir baska sistem baska müzik türleri için daha uygun olabilir. Örnegin popüler müzikler en basit müzik sistemlerinde ve televizyonlarda zevkle dinlenebilir. Buna karsilik karmasik sanat müziklerinden azami zevki alabilmek, hatta bazen bunlari anlayabilmek için daha kaliteli müzik sistemleri kullanmak gerekir. Dikkate Alinmasi Gereken Diger Hususlar Teknoloji. Bazi teknolojilerin kendine has özellikleri vardir. Örnegin transistörlü amplifikatörlerin lambalilara göre genellikle bas kontrolünün daha iyi oldugu, borulu (horn) kolonlarin çok güçlü oldugu bilinmektedir. Ancak bu bilgiler bize belirli bir ürünün performansi konusunda yalnizca bazi ipuçlari verebilir. Piyasada çok kaliteli lambali amplifikatörler oldugu gibi düsük kaliteli olanlar da vardir. Benzer sekilde her teknolojiden iyi ve kötü örnekler bulmak mümkündür. Tecrübelerimiz bize hangi teknolojinin kullanilmis oldugundan çok kullanilan teknolojinin iyi uygulanip uygulanmamis olmasinin önemli oldugunu göstermektedir. Teknik Özellikler. Özellikle genis tüketici kitlelerini hedef pazar olarak gören bazi üreticiler frekans yanitsamasi, gürültü orani, distorsiyon orani gibi teknik özellikler ile ses kalitesi arasinda bir iliski oldugu izlenimini uyandiracak reklamlar yapmaktadirlar. Bu sekilde ürünlerinin aslina çok yakin ses verdigi izlenimini yaratmayi hedeflemektedirler. Zira teknik özelliklere bakildiginda örnegin en basit bir CD player'in hemen hemen mükemmel oldugu zannedilir. Böyle bir CD player'in brosüründe distorsiyon orani genellikle 1/10.000'i geçmez, frekans yanitsamasi 0,5 desibelden fazla bir sapma göstermez. Ancak yüksek kaliteli bir CD player ile düsük kaliteli bir CD player'in sesinin karsilastirilmasi durumunda bu kadar düsük hata oranlariyla açiklanamayacak ölçüde farkliliklar oldugu görülür. Bu durum bir müzik sisteminin tüm parçalari için geçerlidir. Hatta bazi üreticilerin tasarim ve üretim süreçlerinde önceligi teknik özelliklere vererek ses kalitesinden fedakarlik yapiyor olmalari da kuvvetle muhtemeldir. Nitekim bazi oldukça düsük kaliteli ürünlerin teknik özellikleri son derece kaliteli bazi ürünlerinkinden daha iyi gözükmektedir. Yani teknik özellikler ile ses kalitesi arasinda bazen negatif bir iliski dahi olabilir. Fiyat Bir müzik sisteminin fiyati yüksekse genellikle kalitesi de yüksek olmaktadir. Ancak elbette bunun istisnalari da vardir. Ayrica fiyat artisinin ses kalitesini ne ölçüde ve ne sekilde artiracagi da önemlidir. Çok çesitli müzik sistemleri dinleme deneyimine sahip olmayan çogu kisi fiyat arttikça ses kalitesinin sesin orijinaline yaklasacagini, dolayisiyla kalitedeki degisimin giderek azalacagini düsünür. Oysa deneyimlerimiz yüksek kaliteli ürünler arasindaki farklarin ucuz ürünler arasindaki farklardan daha büyük olabildigini göstermektedir. Bu durumun baslica iki nedeni oldugunu zannediyorum. Birincisi düsük fiyatli ürünlerin imalati sirasinda temel önceligin ürünün istenen islevi mümkün mertebe güvenilir bir sekilde yerine getirmesinden ibaret olmasi. Yani kabul edilemeyecek gürültü oranlari disinda ses kalitesi açisindan fazla bir beklenti olmamasi ve markadan markaya fazla degismeyen standart parça ve yöntemlerin kullanilmasi. Ikincisi ise ucuz sistemlerin çözünürlüklerinin düsük olmasi nedeniyle mevcut farklarin duyulmasinin zor olmasi. Bir müzik sistemine ne kadar bütçe ayrildiginda ne kalitede ses alinacagi bir çok kisinin merak ettigi bir konudur. Maalesef biri nicelik digeri nitelik olan iki seyi karsilastirarak bu soruya net bir cevap verebilmek pek mümkün gözükmüyor. Ancak bu konuya bir ölçüde isik tutabilecek su bilgiyi verebiliriz: Ilk defa dinledigi fiyat kategorisindeki bir sistem hakkinda yorum yapan çogu kisi ses kalitesi farkinin beklediginden fazla oldugunu belirtmektedir. (Kisinin alisik oldugu sistemler ile yeni dinledigi sistem arasindaki farkin çok büyük olmasi durumu hariç. Bu durumda kisinin farki dogru algilayabilmesi genellikle pek mümkün olmuyor, hatta kaliteli olan sistem begenilmeyebiliyor. Kisi duymaya alismis oldugu, dolayisiyla dogru oldugunu zannettigi bozulmalari çok yüksek kaliteli sistemde duymayinca sistemin güçsüz, detaysiz, heyecansiz bir sese sahip oldugu kanaatine ulasabiliyor. Bütçe ile ilgili sik karsilasilan bir soru da bütçenin ne kadarinin hangi parçaya ayrilmasi gerektigidir. Müzik sistemleri ile yeni ilgilenmeye baslayan çogu kisi kolonlarin diger parçalardan daha önemli oldugunu düsünür. Kolonlar arasinda karsilastirma yapildiginda ses tonu gibi kolay hissedilen bazi farklar diger parçalara göre biraz daha fazla olmakla birlikte müzikten alinan zevki etkileme açisindan kaynak (ör: CD player) ve amplifikatör genellikle daha önemli rol oynamaktadir. Uyum Esasen bir müzik sistemini olusturan parçalarin uyumu en önemlisidir. Çok pahali ve kaliteli ancak birbiriyle uyumsuz parçalardan olusan bir müzik sistemi oldukça mütevazi bir sistemden daha kötü sonuç verebilir. Uyumlu bir sistemde parçalarin fiyati birbirine yakin olmaktadir. Bir müzik sisteminin parçalarini seçmeye hangisinden baslamaliyiz? Bu konuda çogumuzun en zor degistirecegi unsur salonun boyutlaridir. Salonun akustik özelliklerini bir miktar degistirmek çok zor degildir ama örnegin 60m2'lik bir salonda 20x30x40 cm boyutlarinda bir kolondan düsük distorsiyon oranlariyla yeterli akustik güç ve bas ses elde edilmesi hemen hemen imkansizdir. Dolayisiyla salonu seçme sansimiz olmadigini farz edersek seçime kolonlarla baslayip, ona uygun amplifikatör ve CD player ile devam etmeliyiz. Cihazlarin birbirine uyumu konusunda bazi teknik kriterler var olmakla beraber seçimi dinleyerek yapmak en uygunudur. Bilgi ve deneyimine güvenmeyen kisiler ve düsük bütçe ile kurulacak sistemler için en iyi sonuç genellikle tüm cihazlarin ayni marka ve seriden olmasiyla elde edilmektedir. Referanslar Bohn, Dennis (Rane Corporation) "Signal Processing Fundamentals" Boyk, James "Music of Sound" Boyk, James "Rules of the Game" Boyk, James "Thinking Person's Guide to Stereos" Boyk, James "Ear Of The Beholder" Grodinsky, Robert M., "Ultra High Resolution Loudspeaker System, United States Patent 4,597,100" Hafter, E.R., Bonnel, A.M., Gallun, E. and Cohen, E. "A Role for Memory in Divided Attention Between two Independent Stimuli" Hiraga, Jean "Les Haut-Parleurs" JBL Professional, "Sound System Design Manual 99" Jourdain, Robert "Music, The Brain And Ecstasy" Katz, Bob "Compression in Mastering" Norwitz, Leonard "Are You On The Road To Audio Hell" Penalva, Jean Michel "Du Son à l'Emotion La Haute Fidélité" Russel, Dan "Hammer Nonlinearity, Dynamics and the Piano Sound" Russel, Dan "The Piano Hammer as a Nonlinear Spring" Storr, Antony "Music and the Mind" Worral, David "Physics and Psychophysics of Music" Not: http://abone.turk.net/studioa/makale/canmkl.htm adresinden alıntıdır. BÖLÜM II - HI-FI KRİTERLERİ HI-FI sistemleri karşılaştırmada kullanılan kriterler.En önemli olan 6 kriteri burda bulabilirsiniz. 1. Ton ayarı: Sesin frekans aralığı (frequency range) şeklinde tanımlanır. Hertz(Hz) ile ifade edilir. Kısaca alt, orta ve üst sesleri içeren bir skala içinde müzik dinleriz. Bir sistemin müziğin doğasında var olan bu sesleri aslına en yakın kapasitede verebilmesi önemli bir başarı ölçütüdür. 2. Reverberasyon etkisi: Canlı müzikte notaların belli bir duyulma süresi vardır. Müziğin temposu buna göre belirlenir. Kayıt ortamında saptanan bu özelliklerin sistemimizde aslına uygun biçimde duyulması, yani seslerin gereğinden kısa veya uzun duyulmaması da önemli bir ölçüttür. 3. Dinamik aralık: Desibel(dB)cinsinden ifade edilir. Sesin büyüklüğü ile ilgilidir. Hiçbir audio sistemi canlı müzikteki büyüklüğü birebir veremez. Ancak en düşük ses ile en yüksek ses arasındaki aralık ne kadar büyük olursa, canlı müziğe o kadar yaklaşılmış olur. 4. Sahne görüntüsü: Müziğin icrasında enstrümanlar sahneye belli bir düzen içinde yerleşir. Bu üç boyutlu bir yerleşimdir. Bir müzik sistemi sahnedeki bu izlenimi doğru olarak yansıttığı ölçüde boyutlu ve başarılıdır. 5. Tını-ses rengi: Her enstrümanın belli bir ses karakteri vardır. Bu karakter harmonikler dediğimiz ve temel sese eşlik eden yan seslerle oluşur. Bunları doğruya en yakın biçimde bize ileten sistem, her enstrümanı kendi karakteristiğine uygun biçimde dinlememizi sağlar. 6. Dinamik değişim: Müzikte farklı enstrümanların seslerindeki yükseklik farkı dışında bir de aynı enstrümanın çeşitli iniş-çıkışları sözkonusudur. Canlı müzikte bu hiçbir zaman monoton bir çizgi izlemez. Sistemimizin bu konudaki başarısı da oldukça uç bir performansı ifade eder. SES FREKANS ARALIĞI - FREQUENCY RANGE (Hz) : ALT SINIR: ÜST SINIR: SES TANIMI: 20..............40..............Alt Kalın-Deep Bass 40..............80..............Kalın-Mid Bass 80.............160.............Üst Kalın-Upper Bass 160...........320.............Alt Orta-Lower Midrange 320...........640.............Orta-Midrange 640..........1280............Üst Orta-Upper Midrange 1280........2560............Alt Tiz-Lower Treble 2560........5120............Orta Tiz-Middle Treble 5120........10240..........Üst Tiz-Upper Treble 10240......20480..........Tepe Oktav-Top Octave BAZI SESLERİN FREKANS ARALIĞI NEFESLİLER....HERTZ (Hz) Piccolo...............480-4608 Flute..................256-2304 Oboe..................256-1536 Clarinet..............160-1536 Trumpet...............160-960 Bass Clarinet.........80-480 YAYLILAR Violin................192-3072 Viola.................128-1280 Cello....................64-768 Bass Viol.............40-240 İNSAN SESLERİ Soprano............240-1152 Alto....................160-768 Tenor..................128-480 Baritone................95-384 Bass....................80-320 SES ŞİDDETİNE İLİŞKİN BAZI ÖRNEKLER GÜRÜLTÜNÜN TANIMI.....................DESİBEL (dB) Kulakta acı başlangıcı..........................130 Çelik bir levhaya çekiç darbesi..............114 Perçin çivisine çekiç darbesi...................97 Sedan bir otomobilde yolculuk................87 Fabrika gürültüsü..................................78 Yoğun trafikte bir ana cadde...................68 Büyük bir ofis........................................65 Büyük bir mağaza..................................63 Orta büyüklükte bir mağaza....................62 Restaurant........................................ ....60 Ara sokak............................................. 58 Benzin istasyonu...................................55 Küçük bir dükkan...................................52 Tiyatro salonu........................................42 Büyük kentte bir ev.................................40 Kırsal alanda bir ev.................................30 Alçak sesle konuşma.............................20 Meltem............................................ .....10 İşitme sınırı............................................ .0 Not :Yazılar alıntıdır. BÖLÜM III - HOPARLÖR NEDİR? Hoparlör Elektrik enerjisini ses enerjisine çevirir. Yapısı itibarıyle; 1. Konik hoparlörler (Direkt radyatörler) Ses dalgalarını doğrudan doğruya yayımlarlar 2. Hunik hoparlörler (Endirek radyatörler).Ses dalgalarını huni biçiminde bir borudan geçirerek yayımlarlar. Özellikleri 1. Hoparlör toplam distorsiyonu küçük olmalıdır (Diyafram devintisi 2 mm.den küçük olmalı). 2. Frekans yansıtsama eğrisi düz, düzgün, geniş olmalı (Konuşma için:200- 7000 Hz/ Konuşma netliği için 3000 Hz.de tümsek olmalı). 3. Güç dönüştürme verimi yüksek olmalı. 4. Büyük ses (Akustik) güçlerde hoparlör hasara uğramamalıdır. 5. Transit işaretleri algılayabilmelidir. 6. Yönelgenlik (Direktivite) her frekansta aynı olmalı. 7. Sağlam olmalı. 8. Birim akustik güce isabet eden maliyeti düşük olmalı. Hoparlör çeşitleri 1. Dinamik hoparlör (devingen bobinli), 2. Devingen demirli (distorsiyon fazla), 3. Armatürü dengeli (120 Hz.den düşük sesleri almıyor). 4. Kristalli-Tiz hoparlör olarak kullanılır. Artık piyasada bulunmamaktadır. Dayanıksızdır 5. Şerit 6. Elektrostatik-Geniş frekans bantlı, distorsiyonu küçük, sekizli polar diyagramı var. Mahsurları: 250-2000 v. polarma gerilimi gerekir. Toplam verimi düşüktür. Empedans uydurucu trafo gereklidir. Çıkış ses seviyesi düşüktür. Hoparlör Frekans Karakteristiği 1. Hoparlörün bas seslerde iyi bir davranış göstermesi için hafif, az kütleli, sıkıca bir diyaframa gerek vardır. Tiz ve bas sesler arasında yeterince düzgün bir ses basınç seviyesi elde edilir. 2. Arka yüzden çıkan ses dalgalarının ön yüze geçişini önlemek üzere hoparlör geniş yüzeyli bir tahta üzerine takılır. Tahta akustik ekran olarak kullanılıp, akustik geri besleme önlenmeye çalışılır. Hoparlörün Elektriksel Empedansı Alçak frekanslarda empedansın en büyük değere ulaştığı frekansa hoparlörün rezonans frekansı denir. Pratikte hoparlör empedansı 8 Ohm denince; 400 Hz.de ölçülen empedans bilinir. Yüksek frekanslarda hoparlör empedansı artar. Bu nedenle,yuvarlak bir değer olsun diye hoparlör empedansı ile ölçmeler, 400-1000 Hz.arasında yapılır. Hoparlör Polaritesi Ölçüm için, bobin uçlarına pil bağlanır. Diyafram ileri giderse pilin artı ucunun bağlı bulunduğu yer, bobinin de artı ucudur. Huni Hoparlörler Alüminyum ya da plastikten yapılır. Huni hoparlörün üretebileceği en düşük frekansa, hoparlörün kesim frekansı denir. Huni hoparlörde güç dönüştürme verimi %10-%40 arasındadır ( Direkt radyatörde % 10.dur) Çeşitleri. 1.Dikdörtgen (Rectangular horn) 2.Yuvarlak (Round horn) 3.Dönemeçli (Reentrant horn) 4.Boyunlu yassı (Conventional Radial horn) 5.Boyunsuz yassı (Neckless Radial horn) 6.İki geçitli (Double diffraction horn) Hoparlör kabinleri 1. Açık Duvardan en az 15 cm.uzağa konulmalıdır. 2. Kapalı Alt kesim frekansı : 40-175 Hz Üst kesim frekansı : 20000 Hz. Açıktaki değerin 2,2 ile 12,5 katı fazla değer alır. 3. Kristalle geri beslemeli (Phılıps firmasının buluşudur.) Bas Hoparlör merkezine pxe kristal-Piezoelektrik eleman yerleştirilmiştir. Besleme devresi bulunmakta Ses dışarıya düzeltilerek verilmektedir. 4. Oluklu Bas Refleks ya Kanallı Hoparlör Kutusu yada Akustik Faz İnvertörü denir. Beşgen, altıgen şekilde dizayn edilebilir. Pvc yada kartondan yapılabilir. İki yollu Hoparlörler : Bas-Tiz Üç yollu Hoparlörler: Bas-Orta-Tiz Bölüştürme filtresi: Pasif Radyatör Yardımcı bas hoparlorlörü. Manyetik kısmı ve ses bobini yoktur. Sistemin alçak frekanslardaki (Bas seslerdeki) karakteristiğini genişletmeye yarar. HOPARLÖR GÜCÜ Çalışma gücü ( Operating Power ) Ölçülmesi, 100-4000 Hz.arasında yapılır. Hoparlör ekseninden 1 M.uzakta 12 mikrobarlık (96 dB.lik) veya 3 M.uzaklıkta 4 mikrobarlık (86 dB.lik) ses basınç şiddeti üretebilmesi için hoparlör ses bobinine uygulanan sinüzoidal elektriksel güç değerine çalışma gücü denir. Kapasite (Power Handling Capacity ) Hoparlörün hasara uğramadan dayanabileceği sürekli güç değeridir. Yüksek güçlü olarak bilinen bas hoparlörlerin kapasiteleri : 10-250 W. arasındadır. Müzik gücü ( Musical Power ) Hoparlör bobinine 25 Hz.den küçük, konuşma ve müziği temsil etmek üzere darbeli gerilim uygulanır. Hoparlörde uğultu ve cızırtının başlamadığı, distorsiyonun henüz gözlenmediği duruma gelinceye kadar, giriş elektriksel gücü arttırılarak müzikal güç bulunur. Bir Soru : Hoparlörler, amplifikatör gücünün 1.5 katı fazla seçilir. Cevap :YANLIŞ. Böyle bir seçimde hoparlörlerin yüksek volümde zarar görmesi kaçınılmazdır. Doğrusu; Hoparlörlerin amfi ile aynı güçte olması bu mümkün değilse daha düşük güçte olmasıdır. Bu, amfiden beklenen en üst düzey ses kalitesinin alınmasında önemlidir. Bu durumda amfinin max. 1/2 sesinden daha fazlasını açmak gereği nadiren duyulur. Halbuki düşük güçteki bir amfi ve güçlü bir hoparlör ile (bir de hoparlör hassasiyeti 90 db' in altında ise) beklenen ideal sese ulaşmak zordur bunun için için bilinçsizce volüm açılır. Bilinenin tersine amfi gücünün daha düşük olduğu bir durumda yüksek volümde büyük oranda distorsiyon gelişir ve empedans değişikliklerinin tolere edilememesi, düşen akım vb. nedenlerle iyi beslenemeyen driverlar hasara uğrar. Özetle hoparlörler kendilerinden güçlü ampfilikatörlerin seslerinin açılması ile değil kendilerinden güçsüz amfilerin sesin açılması ile patlar. Not : Yazı alıntıdır. BÖLÜM IV - HOPARLÖR KRİTERLERİ Hoparlör Gerçekleri Bir hoparlörün sesinin güzelliği kişiden kişiye değişse de, tüm hoparlörler için belli kurallar vardır. Hoparlörlerin en başta ayrıldığı iki sınıf var: Aktifler ve Pasifler. Aktif hoparlörler iç yapılarında bir güç kaynağı bulundururlar ve elektrik şebekesine bağlanmaları gerekir. Diğer yandan pasiflerin böyle bir ihtiyacı yoktur ve yükseltme merkezi olan amplifikatörden gelen ses sinyalini alarak sese çevirirler. Aktif hoparlörle bu durumda amplifikatör içinde yapılan yükseltme işlemini kendi içlerinde yaparlar ve DVD ve diğer kaynaklarda standart olan yükseltilmemiş (line seviyesinde) çıkışlara bağlanabilirler. Gerek burada incelediğimiz, gerekse incelememize katılamamış çoğu sistemlerde subwoofer aktif bir eleman iken diğer hoparlörler pasiftir. Hem aktifliği hem de diğerlerinden farklı frekanslarda çalışması sebebiyle subwoofer, amplifikatörler üzerinde genellikle kendine özel bir çıkıştan sinyal alır. Hoparlör Seçmek Bir hoparlörün kabin yapısının kalitesi; tasarımı sırasında o hoparlöre gösterilen özene ve konstrüksiyonuna dayanır. “Konstrüksiyon” kelimesi genelde “iskelet” anlamına gelse de burası işin içine yüzeyler de girer. Bu yüzeyler genellikle kasanın ağırlığını etkilediğinden, satın alırken kasa ağırlığını göz önünde bulunduranlar bile vardır (biraz karpuz seçmeye benziyor). Kimi hoparlörler dış kaplamalarının altında kat kat sıkıştırılmış sunta ve/veya MDF(Medium Density Fibre Board, Orta Yoğunlukta Fiber Tahta) kullanırken, kimileri bu malzemeler arasında kumu da presleyerek sıkıştırırlar. Hoparlörlerin üzerine uygulanan kaplama içinse genellikle vişne, dişbudak, akgürgen veya gül ağacı tercih edilir. Bu kaplamalar, üreticilere kaplamada kolaylıklar kadar, renk seçeneklerini çeşitlendirme imkanı da sağlar. Plastik dökme kasalı hoparlörler ise ağaç kasalara göre genellikle daha düşük kaliteli olarak kabul edilir. Ancak akustik konusunda yaşanan yenilikler, özel plastikten dökülmüş yekpare plastik kasaların da oldukça kaliteli olabileceklerini göstermiştir. Diğer yandan eğer: “Hi-Fi’nin ucuna kadar geldim, ama o kadar da para harcamak istemiyorum.” Diyorsanız, sunta ve MDF kasaların sizin isteklerini gayet rahat karşılayabileceğini söyleyebiliriz. Bunların yanı sıra metal alaşımlı hoparlör kasaları da mevcuttur. Bu tip kasalarda genellikle alüminyum gibi yumuşak metaller tercih edilse de sesin gürültüye dönüşerek dışarıya çıkmasını engelleyen aslında birçok tedbir zaten kasa içine yerleştirilmiştir. Metal alaşımlı kasalar genellikle dökme olup, minumum ölçüde bağlantı noktası içerir. Bazı hoparlör üreticileri tarafından kullanılmakta olup, dikkatle incelenerek alınması gereken sistemlerdir. Stereo, Hifi veya Ev Sineması terimlerine yabancı değilsinizdir. Ev eğlencesi, bütün bu ekipmanın entegre olduğu ve kendi evinizde müzik, film ve tv deneyimini yaşayabildiğiniz bir sistemdir. Ev eğlencesi, bütün medya türlerini tek bir şemsiye altında toplayabilir. Bugün CD, VHS, VIDEO, TV, DVD VIDEO ve LASER DISC bu çatı altındadır. Gelecekte ise DVD AUDIO, DIGITAL TV, WEB TV ve çok gelişmiş oyun konsolları da bu çatı altında yerini alacak. Multimedya dünyasında kesin bir kural var. O da herhangi bir Ev Eğlencesi'nin bir yüzünde 'gerçek' sesi yaşayabilmeniz için speaker'a ihtiyacınız olduğu. En iyi müzikal kayıtlarındaki sonik etkiyi dışarıya yansıtmanın ötesinde speaker'lar ev içine de entegre edilebilme özelliğine sahip. Ses Deneyimi Gerçek bir sinemaya gittiğinizde filmin sesleri sizi sarmalar. Normalde perdenin arkasında üç büyük speaker gizli olabilir. - İki tane sağda ve solda (stereo): Arka plandaki müziğin ve efektlerin etkisini vermek için, - Ortada bir tane: ekran boyunca yayılan konuşma ve efektleri daha temiz verebilmek için. Bir sinema salonunun yan ve arka duvarlarında ise çok sayıda speaker, ambiansı ve ekran dışı efektleri üretir. Bu speakerlar, sizin orada seyirci olduğunuzu unutarak ekrandaki sahnenin bir parçası olmanızı sağlar. Evde benzer bir ses deneyimini yaşayabilmeniz için gerçek bir sinemada kullanılan ses sistemine benzer bir düzen kurmanız gerekir. Odalarınız gerçek sinema salonlarından daha küçük ve de optimal ses düzeni için daha az sayıda seyirci olduğundan, basit bir ev sinema sistemini kurmak daha kolaydır. Hoparlör Alırken Neye Dikkat Etmeliyiz Bir müzik sistemini mümkün olduğunca gerçekçi değerlendirebilmek için dinleme koşullarıyla ilgili bazı hususlara özen göstermek gerekir: Dinleme işlemi sessiz, sakin bir ortamda gerçekleştirilmelidir. Odada mümkünse yalnızca dinlenmekte olan kolonlar bulunmalıdır. Çünkü diğer kolonların hoparlörleri kendilerine ulaşan ses dalgalarının etkisiyle titreşir ve bu titreşimleri sesin kaynağında durmasından sonra, kısa da olsa bir müddet devam eder. Diğer kolonlar ayrıca sesin tonu, yönü gibi hususları da çeşitli şekillerde etkilerler. Eğer odada başka kolonların bulunması kaçınılmaz ise bu kolonların girişinin kısa devre edilmesi durumunda sorun bir miktar azalır. Bunu bir kolonun bas hoparlörünün diyaframına parmağınızla hafifçe vurarak deneyebilirsiniz. Kolonun girişi kısa devre iken daha az ses çıkacaktır. Esasen ideal olan çözüm test edilecek sistemin ileride kullanılacağı ortamda dinlenmesidir. Dinleme işlemi en az iki güne yayılmalı ve bir kaç saatten kısa olmamalıdır. En az iki gün önerilmesinin sebebi kişinin beklentilerinin ilk dinleme ile daha sonraki dinleme arasında çoğunlukla değişmesidir. Ayrıca kişinin alışık olduğu müzik sistemine göre çok yüksek kaliteli olduğu tahmin edilen (bu tahmin örneğin fiyata dayalı olabilir) sistemlerin gerçek kalitesinin ve değerinin anlaşılması için bir kaç hafta boyunca aralıklarla dinlenmesi gerekebilir. Çünkü farkın çok büyük olması, normalizasyonun etkisiyle genellikle mevcut farkın doğru yorumlanabilmesini güçleştirmektedir. Dinleme işlemi çeşitli müzik türleri ile gerçekleştirilmeli, kaynak seçiminde insan sesi içeren ve çok sesli sanatsal müzik içeren kayıtlara mutlaka yer verilmelidir. Eğer bir karşılaştırma yapılacaksa önce bir sistem en az 15 dakika dinlenmeli, daha sonra diğer sisteme geçilmelidir. Çok hızlı bir şekilde bir sistemden diğerine geçiş ses tonu gibi bazı farkların algılanmasını kolaylaştırmakla birlikte özellikle müziğe ilişkin kriterlerin algılanmasını güçleştirir. Algılanan sesin kayıt, CD player veya başka bir kaynak, amplifikatör, kolonlar, oda ve kişinin o anki beklenti ve ruh halinin bir sonucu olduğu hiçbir zaman unutulmamalıdır. Özellikle akustik açıdan özel önlem alınmamış çoğu odanın ses tonuna elektronik cihaz ve kolonlardan çok daha fazla etki ettiğini unutmamak gerekir. Tek bir cihazın performansının değerlendirilmesinde onun diğer cihazlarla hem teknik (örneğin empedans uyumu) hem de ses karakteri açısından uyumu konusunu da dikkate almak gerekir. Sonuç olarak Bir müzik sisteminin değerlendirilmesinde sesin niteliklerine ilişkin kriterlerin kontrol edilmesinin yanı sıra, dikkatin tamamen müziğe verildiği aşağıdaki yöntemin de kullanılması şarttır. Bas, tiz, detay, distorsiyon gibi hifi jargonunu unutun, Sesi değil, müziği dinleyin, Enstrumanları ne kolaylıkla diğerlerinden ayırabildiğinize, takip edebildiğinize bakın, Müzisyenlerin birbirleriyle uyumlu mu yoksa acemi gibi mi çaldıklarına bakın, Müziğin sizi tempo (örneğin ayağınızla) tutmaya yöneltip yöneltmediğine bakın, Müzik sisteminin ruh hali ve duyguları iletip iletmediğine, hangi duyguları uyandırabildiğine bakın, Müziğin bir müddet sonra sizi yorup yormadığına dikkat edin. Tüm bu kriterlere göre değerlendirme yapılırken unutulmaması gereken bir konu da hiçbir müzik sisteminin mükemmel olmadığıdır. Bir sistem bazı müzik türleri için uygun iken bir başka sistem başka müzik türleri için daha uygun olabilir. Örneğin popüler müzikler en basit müzik sistemlerinde ve televizyonlarda zevkle dinlenebilir. Buna karşılık karmaşık sanat müziklerinden azami zevki alabilmek, hatta bazen bunları anlayabilmek için daha kaliteli müzik sistemleri kullanmak gerekir. Gelelim Fiyata Bir müzik sisteminin fiyatı yüksekse genellikle kalitesi de yüksek olmaktadır. Ancak elbette bunun istisnaları da vardır. Ayrıca fiyat artışının ses kalitesini ne ölçüde ve ne şekilde artıracağı da önemlidir. Çok çeşitli müzik sistemleri dinleme deneyimine sahip olmayan çoğu kişi fiyat arttıkça ses kalitesinin sesin orijinaline yaklaşacağını, dolayısıyla kalitedeki değişimin giderek azalacağını düşünür. Oysa deneyimlerimiz yüksek kaliteli ürünler arasındaki farkların ucuz ürünler arasındaki farklardan daha büyük olabildiğini göstermektedir. Bu durumun başlıca iki nedeni olduğunu zannediyorum. Birincisi düşük fiyatlı ürünlerin imalatı sırasında temel önceliğin ürünün istenen işlevi mümkün mertebe güvenilir bir şekilde yerine getirmesinden ibaret olması. Yani kabul edilemeyecek gürültü oranları dışında ses kalitesi açısından fazla bir beklenti olmaması ve markadan markaya fazla değişmeyen standart parça ve yöntemlerin kullanılması. İkincisi ise ucuz sistemlerin çözünürlüklerinin düşük olması nedeniyle mevcut farkların duyulmasının zor olması. Bir müzik sistemine ne kadar bütçe ayrıldığında ne kalitede ses alınacağı bir çok kişinin merak ettiği bir konudur. Maalesef biri nicelik diğeri nitelik olan iki şeyi karşılaştırarak bu soruya net bir cevap verebilmek pek mümkün gözükmüyor. Ancak bu konuya bir ölçüde ışık tutabilecek şu bilgiyi verebiliriz: İlk defa dinlediği fiyat kategorisindeki bir sistem hakkında yorum yapan çoğu kişi ses kalitesi farkının beklediğinden fazla olduğunu belirtmektedir. (Kişinin alışık olduğu sistemler ile yeni dinlediği sistem arasındaki farkın çok büyük olması durumu hariç. Bu durumda kişinin farkı doğru algılayabilmesi genellikle pek mümkün olmuyor, hatta kaliteli olan sistem beğenilmeyebiliyor. Kişi duymaya alışmış olduğu, dolayısıyla doğru olduğunu zannettiği bozulmaları çok yüksek kaliteli sistemde duymayınca sistemin güçsüz, detaysız, heyecansız bir sese sahip olduğu kanaatine ulaşabiliyor. Bütçe ile ilgili sık karşılaşılan bir soru da bütçenin ne kadarının hangi parçaya ayrılması gerektiğidir. Müzik sistemleri ile yeni ilgilenmeye başlayan çoğu kişi kolonların diğer parçalardan daha önemli olduğunu düşünür. Kolonlar arasında karşılaştırma yapıldığında ses tonu gibi kolay hissedilen bazı farklar diğer parçalara göre biraz daha fazla olmakla birlikte müzikten alınan zevki etkileme açısından kaynak (ör: CD player) ve amplifikatör genellikle daha önemli rol oynamaktadır. Birde Uyum Var Tabii Esasen bir müzik sistemini oluşturan parçaların uyumu en önemlisidir. Çok pahalı ve kaliteli ancak birbiriyle uyumsuz parçalardan oluşan bir müzik sistemi oldukça mütevazi bir sistemden daha kötü sonuç verebilir. Uyumlu bir sistemde parçaların fiyatı birbirine yakın olmaktadır. Bir müzik sisteminin parçalarını seçmeye hangisinden başlamalıyız? Bu konuda çoğumuzun en zor değiştireceği unsur salonun boyutlarıdır. Salonun akustik özelliklerini bir miktar değiştirmek çok zor değildir ama örneğin 60m2'lik bir salonda 20x30x40 cm boyutlarında bir kolondan düşük distorsiyon oranlarıyla yeterli akustik güç ve bas ses elde edilmesi hemen hemen imkansızdır. Dolayısıyla salonu seçme şansımız olmadığını farz edersek seçime kolonlarla başlayıp, ona uygun amplifikatör ve CD player ile devam etmeliyiz. Cihazların birbirine uyumu konusunda bazı teknik kriterler var olmakla beraber seçimi dinleyerek yapmak en uygunudur. Bilgi ve deneyimine güvenmeyen kişiler ve düşük bütçe ile kurulacak sistemler için en iyi sonuç genellikle tüm cihazların aynı marka ve seriden olmasıyla elde edilmektedir. Benim size önerim bu işe meraklı iseniz iyi kötü biryerden girmektir. Zira sahip olacağınız sistem zaman içinde sizin kulağınızın gelişmesini sağlayacak ve ilerde yapacağınız yeni kombinasyonlara yönelik yatkınlığınızı geliştirecektir. Not :Yazılar alıntıdır. BÖLÜM V - YENİ BİR SES SİSTEMİ KURMAK YENİ BİR SES SİSTEMİ KURARKEN - Satın alacağınız cihaz ne olursa olsun, sesini dinlemeden ve test etmeden almayin. - Amplifikatörünüzün, hoparlörlerinizin gücünün ve müzik dinlediğiniz odanın boyutlarının birbirleriyle orantılı olmasına dikkat edin. - Ses sisteminiz için satın alacağınız bütün cihazların aynı fiyat ve kalite sınıfında olmasınada dikkat edin. - Bir ses sistemi kurarken, aynı markanın değişik ürünlerinin birbirleriyle uyumlu olduğunu unutmayin. - Aletleri test ederken herbirinde uzun süre dinlediğiniz bir CD nizi deneyiniz, aynı CD size her alette değişik bir tını verecektir. HOPARLÖRLERİ YERLEŞTİRİRKEN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR? Hoparlörlerin yerlestirilmesinde en iyi yöntemlerden biri bu iki hoparlörün arasindaki mesafenin, oturma konumunuz ile hoparlörler arasindaki mesafe kadar olmasidir. Odanin enine bağlı olarak bu mesafe az olabilir ama daha fazla olmamalidir. Diyelim ki hoparlörleri koyacağiniz yer ile oturduğunuz yer arasindaki mesafe 3 metre. O zaman hoparlörlerin birbiri arasindaki mesafede 3 metre olmalıdir. Mümkün olduğu kadar her iki hoparlör içinde ayni ses ortamı oluşturulmalıdır. Mesela bir hoparlör hiçbir zaman bir cismin arkasında durmamalı yada sol hoparlör cam kenarinda dururken sağ taraftaki de kitaplarla dolu bir kütüphane yanında olmamalıdır. Bu ses dengesini olumsuz yönde etkiler. SES SİSTEMİNİZİN PERFORMANSINI YÜKSELTMEK İÇİN TAVSİYELER - Sisteminize elektriği tek bir kaynaktan almaya özen gosterin. - Cihazlarınızı 20-25 gün gibi uzun sure kullanmayacaksanız mutlaka fişten çıkartın. - Hoparlör kablolarınız ile elektrik kablolarını yan yana getirmemeye çalışın. Çünkü elektrik akımı ses kablolarınızdan geçen ses sinyallerini bozabilir. - Amplifikatörünüzle hoparlörleriniz arasindaki kablo bağlantısını mümkün olduğu kadar kısa tutun ve kabloların çok fazla dolasmamasına özen gosterin. - Yüksek akım çeken cihazların elektriğini asla sisteminiz üzerinden almayin. - Ses sisteminizin yakınında açık halde cep telefonlarınızı bırakmayin, hele hoparlörlerin üstlerine açık bir cep telefonunu asla bırakmayin. - Manyetik akım içeren (aktif-çalisir vaziyette olan) cihazlar ve hoparlörler üzerine CD, kaset ve plaklarınızı koymayın, zarar verebilir. - En az altı ayda bir hoparlör kablolarınızın uçlarını birer santim kesin. Çünkü kabloların uçları zamanla kararır, oksitlenme yapar. Buda sesi etkiler. - Ses sisteminizde kalın kaliteli hoparlör kablosu kullanin bu sesi olumlu yönde oldukça etkileyecektir. - Eğer hoparlörünüz bi-wire (frekans ayrımlı) bağlantılı ise (bas ve tiz sürücüler için ayrı ayrı kablo girişleri) aradaki köprüleri kullanmak yerine hoparlör kablosundan bir parça ile köprüleme işlemini yapın daha iyi sonuç elde edersiniz, yada en iyisi iki kablo ile bi-wire kullanin, uzmanlar bi-wire bağlantının sesi %30 iyileştirdiğini söylüyor. - Kablolamayi yaparken (+), (-) uçların doğru bağlandığını mutlaka kontrol edin. - Kabloları hoparlöre bağlamanın en iyi yolu connectorlerle değil çıplak olarak bağlamaktır. Bunu tercih edin. - Hoparlör kablonuzu her 15, 20 cm de bir + yi -, - yi + yönüne bükerseniz (twist ederseniz) ses kalitesini oldukça yükseltmiş olursunuz. - Hoparlörlerinizin altında çivileri veya ayakları yoksa, çıkan seste komşularınizı rahatsız ediyorsa, hoparlörlerin altına tahta perde halkaları içine koyduğunuz tenis toplarını yada ikiye kestiğiniz silgileri yerleştirebilirsiniz. - Altı ayda bir hoparlörünüzü kasaya bağlayan vidalari kontrol edin, gevşemisse sağlamlaştırın. En ufak bir gevşeme sesi etkileyecektir. - Hoparlörünüz küçük bile olsa hicbir zaman cam yüzeyler uzerine yada yakınına koymayın ve pencerelerden mümkün olduğu kadar uzak tutmaya calışın. Çünkü cam sesi oldukça etkiler. - Oturduğunuz yerin arkasındaki duvarı kalın malzemeler ile kaplamanız sesin daha iyi gelmesine yardımcı olur. - Sisteminizdeki cihazları hiçbir zaman üst üste koymayın. Aralarında daima bölücü bir cisim olsun. Bu rezonans oluşmasını engeller. - Cihazlarınızı asla yere koymayın. - Ses siteminizi koyduğunuz zeminleri rezonansı engellemek icin ağır ve sert malzemelerden seçin. - Cihazların bakımını daima kuru ve yumuşak bir bezle yapın. Islak bez, deterjan, kimyasal madde kullanmayın. - Kaset çalarınızın kristal kafalarını, capstain milini ve lastiğini haftada bir alkollü bir pamukla temizlerseniz hem kasetleriniz ve kaset çalarınız uzun ömürlü olur hemde sesi daha kaliteli dinlersiniz. Ayrica kafaların belirli süreler sonra demanyetize edilmesi gerektigini unutmayin. - İstediginiz radyo istasyonunu net bir sekilde dinleyemiyorsanız, anteninizin uç kısmına bir miktar kalın bakır kablo ilave edin, eskisinden iyi dinleyeceksiniz. - CD lerinizin daha iyi tınlamasını istiyorsanız dinlemeden önce bir mıknatısın üzerine koyun, sonra dinleyin, kesinlikle daha iyi tınladığını göreceksiniz. - CD lerinizdeki küçük çizikleri üzerlerine diş macunu sıkarak yumuşak deri bir bezle ovup çıkartabilirsiniz. PLAKSEVERLER - Hicbir zaman büyük yapraklı bir çiçeği pikabınızın yanına koymayın. Çünkü çiçeğin yaprakları elektro-statik elektriklenme yaratarak pikabınızdan rahatsız edici seslerin çıkmasına yol açabilir. - Bir çok plaksever plakların yerleştirildiği plato uzerindeki lastik çember yerine aynı kalınlıkta keçe kullanıyor. Aklınızda bulunsun! İyi dinlemeler... BÖLÜM VI - CİHAZLARIN BAKIMI EVİNİZDEKİ CİHAZLARA YAPABİLECEĞİNİZ BASİT BAKIM TEKNİKLERİ Yaz aylarında olduğumuz şu günlerde hepimizin evlerindeki en önemli sorun tozdur. Ve bu küçük zerreciklerin elektronik cihazlarımız üzerindeki zararları ve yarattığı etkiler hiçte küçümsenecek boyutta değildir.Toz ve benzeri yan etkilerin seneler senesi cihazlarımızda yarattığı sorunları ve bunların giderilmesinde yardımcı olması için atılabilecek adımlar neler olmalı, AMPLİFİRE BAKIMI VE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER: GEREKLİ MALZEME: Yumuşak boya fırçası (2 boy kalın ve ince) Tercihen philips kırmızı yağlı sprey Tercihen philips mavi yağsız sprey Anti statik toz savar temizleme spreyi Dış yüzey temizleyici köpük Elektrik süpürgesi Amplifire içinde zamanla biriken tozu alabilmeniz için öncelikle üst kapağı açmak gerekir bunu yaparken yan ve arka vidaları önce açmalısınız,işte burada çok dikkat etmelisiniz çünkü vidalar üzerinde kullanılan statik boya çok ince bir tabakadır ve en ufak bir zorlamada çatlayarak çizilir ve atma yapar.Bu ise bir zaman sonra cihazını değiştirmek satmak yada takaslamak istediğinizde değerinin düşmesine ve cihazın açılmış oynanmış olduğu izlenimi verilmesine yol açar.Bunun önüne geçmek için kullandığınız tornavidanın ucuna bir toz bezi ile tampon yaparak vidaları açarsanız sorunu halletmiş olursunuz. Bu işlemden sonra ilk olarak elinizdeki kalın toz fırçası ile cihazın kapak altında gözle görülen yerlerdeki (Trafo,Soğutucular,Ana Kondansatörler v.s) tozları kaldırarak elektrik süpürgesi ile çekin.Bu sayede kalkan toz yeniden cihaza girmez hemde çevreye yayılmaz.Sonrasında fırçanın alamadığı yer etmiş tozları ise yağsız sprey ile bir bez yardımıyla hemen alabilirsiniz.(DİKKAT devrelerin arasına kesinlikle girmemeye özen gösterin) Amplifire sözkonusu olduğunda dikkat edilecek en önemli konu tozun zaman içerisinde potansiyometreler üzerinde birikmesiyle oluşan kirin yarattığı distortion'nun yok edilmesidir. Bağzı arkadaşlarımız haklı olarak potansiyometre nedir diye soracaktır. Potansiyometre anfiniz üzerindeki ses kontrol yada ton kontrol gibi sağa sola hareketli düğmelerin hareket mekanizmalarıdır.Bunlar zamanla aldığı tozlar yüzünden çeşitli cızırtılara veya ses kesilmelerine yol açarlar.Bunların zaman zaman temizlenmeleri gerekir ki bunun için en iyi yol ise bizim yağlı sprey dediğimiz ve piyasada her yerde bulabileceğiniz bu temizleyici maddeleri kullanmanızdır. Bu temizleyicileri anfinizin modeline göre dışarıdan uygulayabilir yada üst kapağını açarak direk potansın hareketli bölgelerin üzerine uygulayabilirsiniz.Bu bölgeleri potansı hareket ettirerek görebilirsiniz.Spreyi uyguladıktan sonra potansı ters yönlere hareket ettirerek spreyi iyice almasını ve yağlanmasını sağlamaya dikkat etmelisiniz. Bağzı potanslarda spreyin içine işlemesi için dışarıdan uygulamanıza izin vermeyecek kadar küçük bölümler yada parçalar olabilir.Bu gibi bir durumla karşılaşırsanız küçük bir şırınga ve iğne çok işinize yarayabilir.Bu durumda spreyi şırınganın içine sıkarak iğne ucu ile potansın içine doğru uygulayabilirsiniz. Bu cihazlardaki selektör yani ayırıcı düğmeleride (cd,aux,phono v.s) zamanla potanslar ile aynı kaderi paylaşır ve aynı arazı verirler.Bu nedenle potansa yaptığımız uygulamayı bu düğmelerede yapmamızda fayda vardır.Bu bakımları yapmak için illaki cihazınızn hata vermesini beklememelisiniz en azından 4 yada 6 ayda bir bakımı yapmak sizi gereksiz masraflardan uzak tutacaktır. En son olarak cihazını yine tornavidanıza bez geçirerek kapattıktan sonra üst bakımını yapmalısınız.Cihaz kaptıldıktan sonra eğer düğmeler geçmeli ise yerlerinden çıkartılarak üzerine köpük sıkılır ve 3 ila 5 dakika bekletildikten sonra silinir.Daha sonra kuru ve yumuşak hav bırakmayan bezle tekrar silinir.Çıkarılmış düğmelerede aynı yöntem uygulandıktan sonra yerlerine takılır ve son olarak antistatik toz savar bir sprey ile silindikten sonra bizlerin yapabileceği bakım biter. ÖNEMLİ NOT:Burada belirtilen bakımlar standart bakımdır bu sorunlar bazen yapılan bakımlarla giderilemeyebilir bu durumda cihazınızı mutlak olarak servise sokmanızı tavsiye edilir) CD PLAYER BAKIMI GEREKLİ MALZEME: Contact Lens temizleyici Sert cımbız Pamuk İnce Kalın Fırça Sürücü Kanalı için özel silikon yağı (ancak bulmak zor ve pahalı bu yüzden arko krem) Cd playerlarımızda en önemli sorun tozdan kaynaklanan bağzı cd leri okuyamamak yada okurken atlama yapmasıdır.Buarada önereceğimiz yöntemler tamamen sizlerin uygulayabileceği basit ve zararsız yöntemlerdir.Ancak bunları yaparken çok hassas davranmanızı şiddetle tavsiye ederim. Cd playerımız kapağını yine dikkatlice açarak aynı anfilerde uyguladığımız yöntemle tozunu almalıyız.Daha sonra sürücü bölmesini cihazı elektriğe alarak açık konuma getiriniz.Fişi çekerek cihazı kapatınızki sürücü bölmesi açık kalsın.Daha sonra lensi ortaya çıkarmak için mekanizmayı hafifçe hareket ettirin.Bir parça pamuğu cımbızınızın ucuna sararak pamaklarınızla iyice seyreltin yoksa pamuk lensi çizebilir.Daha sonra lensin üzerinde hafif hareketlerle sallayarak seyreltilmiş kısımla tozu alın.Lens temizleyiciyi yeni bir parça pamuk üzerine damlatarak lensi bastırmadan silin ve uçmasını bekleyin.(DİKKAT:Kesinlikle alkol kullanmayın) İşte oldu lensiniz artık tertemiz.Unutmayın lens üzerindeki en ufak toz zerreciği bile atlamalara yada okuyamamaya yol açabilir bu yüzden dikkat edin. Sürücü kanalları dediğimiz (mekanizmanın cihaza girip çıkmasını sağlayan bölüm)kısımda özel bir yağ bulunur, bu yağ sürücünün rahat hareket etmesini sağlar fakat zamanla bu yağ bitebilir yada sertleşerek kurur ve mekanizmanın hareketlerini engelleyerek hem sürücüyü zorlar hemde gözün hareketini kısıtlar buda cd playerınızın diyelim 5. parçadan sonra atlama yapmasına okuyamamasına yada stop konumuna geçmesine yol açar.Eğer bu bölümde bir kuruma yada katılaşmış yağ parçacıkları görürseniz bunları hafifçe kaldırarak temizleyin ve o bölümlere silikon yağı ile yağlayın.Baştada dediğimiz gibi bu yağı bulmak hem zor hemde maliyetlidir bu durumda arko gibi yağlı bir kremle aynı işi yapabilirsiniz.Bu yöntem bir çok servis tarafındanda kullanılmaktadır.Tercih size kalmış böyle bir durumda cihazı servisede yollayabilirsiniz.Son olarak cihazınızın selektörleri eğer görünebilir konumdayda yağlı sper ile spreyleyip cihazınızı kapatıp anfilerdeki gibi üst temizliğini yaparak tekrar kullanmaya başlayabilirsiniz. NOT:Bu bakımların ardından cd hala aynı problemleri gösteriyorsa geriye iki seçenek kalıyor ya cd nizin göz ömrü bitmiştir yada trimpot dediğimiz ayarlar zamanla kaymıştır bu durumda mutlaka servise yollamanız gerekir. DECK TAPE BAKIMI GEREKLİ MALZEME: Yağsız sprey tercihen philips mavi Alkol(suyla karıştırınız) Pamuk Cımbız Fırça 2 boy Saatçi tornavida takımı Deck teyplerimiz zaman içerisinde birçoğumuz tarafından en çok kullanılan ve dolayısı ile en çabuk deformasyona uğrayan cihazlarımızdır.En çok karşımıza çıkan sorunları ise zamanla ukuyucu kafanın okuma esnasında daha boğuk sesler üretmeye başlaması ve tizlerin gittikçe kaybolmaya başlaması,cihazımızın koyduğumuz kasetleri sarması,kayıt yapamaması yada kayıt kafasının kirlenmesi,kaset kapağının açılmada zorlanması v.s. Herşeyden önce yine cihazımızın iç tozunu almakla işe başlamalıyız.Bu kuşkusuzki en kolay kısmı.Bu işlemi bitirdikten sonra esas zor olan kısım başlar yani okuyucu bölümün bulunduğu ana mekanizma. İlk iş olarak okuyucu kısımdaki kapağın ön tarafındaki camlı bölmeyi çıkartarak işe başlamalıyız, bu bölüm birçok deck'te hafifçe yukarı çekmek sureti ile yerinden çıkar(Bağzı markalarda bu farklı biçimlerdede çıkabilir lütfen dikkat edin)Daha sonra bir pamuk parçasını cımbızımızın ucuna sararak üzerine suyla karıştırılmış alkolümüzü damlatalım.Alkollü pamuk ile önce baskı lastikleri dediğimiz (bantın kafa üzerine oturarak sabit kalmasını sağlayan lastikler)lastikleri hafifçe bastırarak çevire çevire iyice temizleyelim.Zaten açtığınızda farkedeceksinizki bu lastikler zaman içerisinde kullanılan bantların rengini almış ve kahverengi tonu bir hale bürünmüş olacaktır.Baskı lastikleri çok önemlidir bu yüzden biraz uzunda sürse dikkatlice ve deyim yerindeyse kılı kırk yararak temizlemelisiniz.İşlem bittikten sonra sıra okuyucu kafaya gelecek. Okuyucu kafa eğer ömrünü doldurmamışsa ki bunu parmağınızın ucu ile anlayabilirsiniz.Şöyleki parmağınızın ucu ile okuyucu kafanın üzerine küçük bir gezinti yapın okuyucu plakanın pürüssüz ve temiz olması ve kafanın yüzeyi ile bire bir konumda olması lazımdır değilse kafa ömrünü tamamlamıştır.Eğer kafa iyi durumdaysa yine cımbızımızın ucuna temiz bir pamuk sararak bunu yine temizlik malzemesi ile ıslattıktan sonra çok fazla bastırmadan kafanın temizliğini tamamlayalım.Daha sonra aynı işlemi okuyucunun hemen yanında bulunan kaydedici üzerindede gerçekleştirelim. Tüm bunlar bittikten sonra cihazın kapak kısmındaki görünen dişlileride yağlı sprey ile spreyledikten sonra cihaza bir kaset koyarak deneme yapalım eğer ses halen boğuk ise son olarak bir kafa ayarı yapmakta fayda var.Kafa ayarı yapabilmek için küçük bir saatçi tornavidası işinizi görecektir.Kapak kısmının altına eğilerek baktığınızda 2 küçük delik göreceksiniz bunlar kafa ayarları yapmanız için üretici firma tarafından açıkta bırakılmış bölümlerdir bu bölümde 2 küçük vida göreceksiniz cihazda kaset varken ve çalışırken bu vidaları hafiçe sağa veya sola oynatarak kafa ayarını kendi kulağınızla duyarak yapabilirsiniz. AZİMUTH AYAR:Bu ayar kafanın iki yanında bulunan ve yukarı doğru bakan vidalar ile yapılır ancak çok hassas bir ayar olduğundan eğer kafa ayar tutmuyorsa bununla uğraşmamanızı önerebilirm.Bu ayar için servisinize gitmenzde fayda var çünkü azimuth ayarında yapacağınız yanlışlığı bir türlü düzeltemeyebilirsiniz. Eğer cihazınızın sarma ile ilgili problemleri varsa yani saramıyor yada zor sarıyorsa tüm temziliğe ve bakıma rağmen kaset sarıyorsa o zaman mutlaka bir servise gidin çünkü cihazın lastik takımı eskimiş olabilir ve değişmesi gerekir.Motorların ömürlerini tamamlamış olmasıda bu sorunu yaratabilecek diğer bir etmendir. Tüm iç bakımı bitirdikten sonra yine diğer cihazlarda yaptığımız gibi dış yüzeyi temizleyici köpük ve antistatik spreyle temizleyerek bakımı bitirelim. SPEAKERS BAKIMI GEREKLİ MALZEME: Yumuşak fırça Pamuk Badem yağı Antistatik sprey Açıkçası speakerlar için çok özel bir bakım yoktur bu noktada yapılabilecek sınırlı birkaç konu vardır. 1-Speaker ünitelerinin ince koruyucu tülü üzerinde birikmiş tozları yumuşak bir fırça yardımı ile ortadaki toz kapağının ezilmemesine dikkat ederek almalısınız. 2-Speaker ünitelerinin kenarlarındaki refleks kısımları eğer poliüretan değilde lastikse zaman içerisinde sertleşme yapar.Bunu önlemek için 6 ayda bir gibi bir zaman diliminde reflekslere badem yağı gibi hafif bir yumuşatıcıyı tozu alınmış bir pamuk kullanarak çok çok ince bir tabaka olarak sürmenizde fayda vardır. 3-Speakerlarınızın dış yüzeyi zamanla toz güneş ısı ve diğer yan etkilerden etkilenir.Bu yüzden dış yüzeyin tozunu almak ve antistatik sprey ile temizlemekte fayda vardır. KABLOLARIMIZ Kablolarımızın bakımı çok basittir ki bu genelde speaker kablolarıdır.Bunun için kablolarımızı uzun sürelerde kontrol ederek bağlantı nıktalarında kırılma olup plmadığını kontrol etmeniz ve bu noktalarda oksidasyon yada kararma olmuş ise uçları keserek yeniden açmanızda fayda var bu hem okside olmuş ve iletimi düşüren kısımların yenilenmesi hemde zaman içinde meydana gelen kopmuş kısımların temizlenerek tekrar eski veriminizi almanızı sağlayacaktır. Yukarıda belirtilen tüm bilgileri kullanmak için çok fazla bir bilgiye gerek yoktur ancak yinede uyarmakta fayda olduğunu düşünüyorum.Eğer anlatılanlarda yapamayacağını düşündüğünüz birşey varsa cihazlarınızı kesinlikle açmayınız.Böyle bir durumda cihazınıza zarar verebilirsiniz.Sizlere pahalıya patlayabilecek zararlardan kaçınmanız için en azından kendinize güvenemediğiniz durumlarda bakımı servise yaptırınız sonuç olarak ödeyeceğiniz düşük bir maliyetle daha sonra oluşabilecek yada varolan ve ilerleyen sorunlardan kurtulmuş olursunuz. Elinizdeki cihazlarda yapabileceğiniz bakımlar genel olarak oksidasyonun cihazınıza verdiği zararlar yada cihazınızdaki belirtilerin oksidasyondan kaynaklanabileceğini farzederek sizlere önerilmiş bakımlardır. DİKKAT: Unutmamak gerekirki oksidasyonla aynı belirtileri gösteren soğuk lehim gibi sizlerin dokunmaması gereken problemlerde vardır.Bunu anlamak ise çok kolaydır eğer yaptığınız tüm bakımdan sonra cihazlarınıda ses gidip gelmeleri devam ediyorsa yada seslerde çatlamalar oluyorsa veya cihaz belli bir süre çalıştıktan sonra ki genelde bu 10 ila 20 dakika arasıdır,ses gidiyor yada bozuluyorsa bu soğuk lehim(lehim çatlaması) veya daha büyük bir problem olabilir.Bu durumda cihazınızı derhal servise götürmelisiniz.Çünkü soğuk lehimi görmek hem zordur hemde yapılması için ehil olmak gerekir. Sisteminizde tüm bakımlardan sonra müzik dinliyorsunuz ve anlaşılmaz bir dip ses vınlama yada benzeri bir ses duyuyorsanız servise başvurmadan önce interconnect kablolarınızı değiştirin eğer buna rağmen ses devam ediyorsa servise başvurun. DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN KONULAR: 1-Cihazlarınızı mümkün olduğu kadar tozdan korumaya çalışın. 2-Cihazlarını ani ısı değişikliklerinden koruyun. 3-Cihazlarınızı belirli bir ısı kaynağının yanına yada çok yakınına koymayın. 4-Tüm sistemlerinizi sudan uzak tutun. 5-Cihazlarınızın temizliğini yaparken su yada su ile ıslatılmış bezler kullanmayın.İllaki kullanmanız gerekiyorsa sadece nemli bez kullanın. 6-Sisteminizi mutlaka topraklı prize takın. 7-Evinizde voltaj problemi varsa sisteminizi bir regülatör ile korumaya alın. 8-Vumetreli bir power anfi kullanıyorsanız vumetrelerin camlarını silerken kesinlikle bastırmadan ve yavaş hareketlerle silin yoksa statik elektrik yüzünden vumetreler yanlış göstermeye başlayabilir. 9-Ampli ve Speakerlerinizi bağladığınız kabloların uçlarını aynı yönlere ve çapaksız bir biçimde kıvırarak bağlayınız. 10-Speaker kablolarınızın mümkün olduğunca aynı boy ve mesafede olmasına dikkat edin. 11-Kullanacağınız interconnect kablolarınızı mümkün olduğunca kaliteli kullanmaya çalışın. 12-Cd playerınızı taşımak zorunda kalırsanız mümkün olduğunca sarsmamaya özen gösterin. 13-Bağzı deck tape'lerdeki ve cd player'lardaki otomatik kapakları kesinlikle elinizle iterek kapatmayın. 14-Hiç kullanmadığınız sistemleriniz varsa ve bunları değerlendirmiyorsanız mutlaka belirli aralıklarla çalıştırın. 15-Farkına vardığınız hiçbir problemi küçümsemeyin.Unutmayın elektronikte zamanında önlem almazsanız onarılamaz arızalara davetiye çıkartırsınız. 16-Sisteminizi dinlerken anfiniz kendini korumaya alıp kapanıyorsa tüm sisteminizi kapatın ve bağlantıları kontrol edin buna rağmen anfiniz korumaya geçmeye devam ediyorsa kesinlikle kullanmayın ve servise başvurun. Not :Yazılar alıntıdır. BÖLÜM VII - EN İYİ SES SİSTEMİNİ KURMAK Sisteminizin evinizde nasil kurulup ayarlandigi sistemin müzikal performansinda büyük farklar yaratir. Kisiden kisiye degisen ses farkliliklari çok küçük olmasina ragmen bir araya geldiklerinde sistemin performansini dramatik olarak artirirlar. Sistem kurulum ve ayarlamalari beceri, bilgi, sabir ve sistemden son noktaya kadar performans ortaya çikartma azmi gerektirir. Bir kurus dahi harcamadan elde edilen ses iyilesmesini basarmanin verdigi keyif en büyük ödüldür. Tüm sistem kurumlari iyi hoparlör yerlestirme temeline dayanir. Bu ayarlamayi kabaca yaptiktan sonra iyilestirmeler üzerine çalisabilirsiniz. Sisteminizin sesi düzeldikçe ufak performans degisimlerine daha kolay alisacaksiniz. Bu degisiklik aynen bir Grand Prix sürücüsünün lastiklerindeki yarim librelik hava basincinin yarattigi farkliligi hissetmesine benzer. Belli bir seviyenin üzerindeki performanslarda küçük bir degisiklik bile çok büyük farklilik yaratir. Ilerde daha detayli anlatacagimiz sistem kurulum teknikleri, • Hoparlörleri ve koltugu en iyi ses için yerlestirir.Uygun hoparlörler ve dinleme mekani olmadan yapacaginiz diger tüm kurumlar ise yaramayacaktir. • Odaniza akustik düzenleyiciler yerlestirin. Sistem performansina büyük etkileri oldugundan, ortalama sesten mükemmel sese ulasmak için yararlidirlar. • Interconnect’leri AC kablolarindan uzakta tutarak baglayin. Eger birbirlerine yakin olmak zorundaysalar paralel pozisyon yerine dik açi pozisyonunu tercih edin. • Cd transport ve digital prosesör arasindaki digital data baglantilarini analog interkonnektlerden uzak tutun. Digital kablolarin tasidigi yüksek frekanslar gürültü üretebilir ve analog sinyali bozabilir. • Pikap çalisirken, digital cihazlari kapatin. • Interkonnekt ve hoparlör kablolarini mümkün oldugu kadar kisa ancak sag ve sol kablolari esit tutun. • Cihazlari yeterli havalandirma için uygun biçimde yerlestirin. Asiri isinma cihazin ömrünü kisaltacaktir. • Hoparlör kablolari ve baglanti noktasi arasindaki baglantinin uygun oldugundan emin olun. Baglantilari iyi sikistirin. • Temizleme sivisi ile fis ve baglantilari düzenli olarak silin. • Preamfi ve power amfi arasinda yeterli mesafe birakin power amfinin büyük transformatörleri 60Hz’lik bir vizilti üretirler. Bu phono kati olan preamfiler için çok zararlidir. • Cihazi saglam, dayanikli bir sehpanin üzerine yerlestirin, vibrasyon sistem performansini azaltabilir. • En iyi AC fis polaritesini ölçmek için bir voltmetre veya polarite metre kullanin. • Dinleme mekaninizda floresan isik, dimmer isik kullanmayin. • AC güç kondisyoner’lerini deneyin. Bazi sistemlerde çok büyük oranda iyilestirme sagladiklari görülüyor. Ancak bazen de sistem performansini azalttiklari da oluyor. • Izalasyon ayaklari High-End AC güç kablolari gibi aksesuarlari deneyin. Bu aksesuarlari kisa sürede iade ettiginizde paranizi tamamen geri almaniz kosuluyla satin almanizi tavsiye ederim. High-End sistemi veya cihazlari seçerken bu 10 ana hatti takip edin. 1 – Bütçenizi olusturun. Bir cihazi veya sistemi satin alirken sizi uzun vadede mutlu edecek olani tercih edin. Ilk seferde dogru olani yapin. 2 – Bilgili bir tüketici olun . High-End audio hakkinda edinebileceginiz tüm bilgiyi edinin. Dergi degerlendirmelerini okuyun, High-End audio bayilerini ziyaret edin. Ev ödevinizi yapin. 3 – Saticinizla iyi bir iliski kurun. Parça seçimi ve sistem kurulumunda en iyi bilgi kaynagi o olabilir. 4 – Sinerjistik olarak bir arada çalisabilecek cihazlari bulun. High-end audio saticiniz bu konuda da size tavsiyelerde bulunabilir. 5 – Ürün seçerken müzikal kalitesine bakin, Teknik performansina, özelliklerine, fiyatina ve markasina degil. 6 – Dikkatli seçim yapin. Bir çok düsük fiyatli ürünler yüksek fiyatli bazi ürünlerden daha iyi ses veririler. En yüksek standardi olusturmak için gereken zamani harcamaktan kaçinmayin. 7 – Ürünü satin alacaginiz cihazin üreticisinin müsteri servisi ve güvenilirlik açisindan reputasyona sahip olmasini tercih edin. 8 – Imkan varsa almaniz olasiligi olan cihazi eve götürüp kendi sisteminizle dinleyin. 9 – Sistem kurulumu sirasinda saticinizdan yardim alin. 10 – Aksesuarlari sisteminizi kurduktan sonra satin alin. Not :Yazılar alıntıdır. BÖLÜM VIII - HI-FI MAĞAZALARI Hi-fi konusuna ilgi gösteren arkadaşlar Bilgi almak, yeni alet yada kullanılmış 2.el aletler almak isteyenler için aşağıda yer alan site ve adresler bir kaynak noktası olabilir. RKD Ltd / Akusta http://www.rkd.com.tr/ BW Speakers, Wilson Audio, Halcro, Cary, Acapella, Mark Levinson, Kimber Cable, MIT etc.. BL Müzik http://www.blmuzik.com/ Jadis, NAD, Roksan, Manley, Ixos Cables, audiophile tubes and others.... Lotus http://www.lotushifi.com/ Audio Research, Krell, JM Labs, Proac, Transparent Cable, Stax, and others.. Audiogen http://www.audiogen.com/ Lamm, Lindemann, Nirvana Cable, Talon, Lilverline Audio, Wavac and others. Nefan http://www.shure.com/intl_reps/intlrep.asp Kef Loudspeakers, Shure and others Imaj Elektronik BAT, Elac, Atatürk Oto Sanayi Sitesi Nazmi Akbacı İş Merkezi No:95-96 Maslak ISTANBUL Tel : 0212.276.49.34-28 Fax : 0212.285.91.79 House of Home Cinema Avantgarde, Kain, Danish Physics, WBT, etc Bağdat Caddesi 481/5 81070 Suadiye İstanbul Tel : 0216.350.84.51 Fax : 0216.385.70.27 BSL Ltd. Şti Emphasis Amplifiers, AC Filters, Electronic Repairs Maintenance Service Halk Caddesi No:5 Üsküdar İstanbul Tel : 0216.333.29.45 Fax : 0216.391.13.85 Above information is to our knowledge. Please email us for yours. Ayrıca aşağıda yer alan linkler ile gerek yurtiçi ve gerekse yurtdışında Hi-fi konusunda pek çok konuda bilgi ve detaya ulaşabilirsiniz http://www.akustamusic.com/ Online CD Store http://www.arduman.com/ Declated as one of the best Hi-End web sites in world. http://www.da-vinci-audio.com/ DaVinci Audio. http://www.acikradyo.com.tr/ Acik Radyo. http://www.audiogen.com/ AudioGen http://aca.gr/ Audiophile Club of Athens http://www.aydinesen.net/ Aydın Esen http://www.bbcmusicmagazine.com/ BBC Music http://www.gramophone.co.uk/ Gramophone http://www.rso.com/orchs.htm International Symhony Orchestras http://www.keremgorsev.com/ Kerem Gorsev http://www.lotushifi.com/ Lotus http://www.tuvpo.com/audio/ No Name HiFi http://www.rkd.com.tr/ RKD http://www.stereotimes.com/ Stereo Times http://www.stereophile.com/ Stereophile http://www.theabsolutesound.com/ The Absolute Sound http://www.ultimateaudio.com/ Ultimate Audio (Not : Yukarıdaki adresler ticari amaç taşımamakta olup sadece bilgilendirme amacı ile verilmiştir.) Not: Yazılanların tamamamı alıntıdır.Kaynağını bildiklerimin altına kaynaklarını ekledim.

• GÜÇ HATTI FİLTRELERİ

Magnan Cables’in Recommended Audio System “Tweaks” adli yazisindan alinmistir)

Bu araçlar güç hattina paralel baglanan kondansatörlerden olusurlar ve elektronik cihazlara ulasan gürültüyü azaltirlar. Buna karsilik bobin gibi elemanlar içermedikleri için endüktanslari çok düsüktür.

Bu teknik, dogru uygulandiginda dijital cihazlarin ses kalitesini önemli ölçüde artirir. Analog cihazlarda da ses kalitesi artisi saglamakla beraber bu artis dijital cihazlardaki kadar büyük olmaz. Dijital cihazlar muhtemelen gürültünün “zamanlama hatasi” (jitter) üzerindeki etkisi nedeniyle güç hatti gürültülerine karsi son derece hassastirlar.

Güç hatti gürültülerini azaltmanin iki yolu vardir: Piyasada hazir satilan filtreleri kullanmak veya daha yüksek ses kaliteli filtreler imal etmek.

Piyasada Bulunan Paralel Tip AC Filtreleri

Tavsiye ettiklerimiz: Audioprism Quiet Line (8 adetlik kitler halinde), Rubycon NF-1 ve Enacom. Quiet Line ve Enacom prize takilarak kullanilirken Rubycon cihazin güç kaynagi’na (power supply) veya tercihen toprakli prize baglanir. Quiet Line ve Rubycon beraber kullanildiginda kalite artisi yükselir. Sesteki dip gürültü ve sertlik önemli ölçüde azalir. Enacom daha pahalidir ancak digerlerine göre özellikle orta frekanslarda netligi de önemli ölçüde artirir.

Tüm bu filtrelerde küçük degerde (0.1 mikrofarad) kondansatörler kullanilir. Quiet Line ve Rubycon temelde RFI/EMI filtreleri olarak tasarlanmistirlar ve ucuz, ses cihazlari için olmayan kalitede kondansatörlerle yapilmistirlar. Rubycon 3 adet kondansatör içerir ve gürültüyü AC hatti ve nötürden topraga ve AC hattindan nötüre kisa devre yapar.

Quiet Line ve Rubycon filtreler ideal olarak müzik sisteminin bagli olmadigi prizlerde kullanilmalidir. Enacom filtreler çok daha yüksek kaliteli ve daha iyi sesli bir kondansatör içerirler ve müzik sisteminin bagli oldugu prizde kullanilmalidirlar. En yüksek kalite artisi için en az 3 adet Enacom filtre gerekir. Tek bir Enacom filtre üst orta ile yüksek frekanslarda netligi artirir. Eklenen her Enacom daha alt frekanslarda da netligin artmasina sebep olur. Üç tane (toplam 0.3 mikrofarad) kullanildigi zaman tüm orta frekanslar kapsanir.

Bizim sistemimizde en büyük kalite artisinin üç tip filtrenin de kullanildigi bir durumda ortaya çiktigini saptadik:

Müzik sisteminin bagli oldugu priz disindaki tüm prizlere birer adet Quiet Line,
Quiet Line bagli olan prizlerin hepsine ikiser adet Rubycon,
Ses kaynaginin (CD Player, preampli) bagli oldugu regülatöre, regülatör yoksa prize 3 adet Enacom.
Bu kadar çok sayida filtre kullanilmasi asiri gözükebilir ama eklenen her filtrenin etkisi toplanmaktadir. Bu yöntem dijital cihazlarin ses kalitesini baska hiçbir yöntemle artirilamayacak biçimde ve ölçüde artirmaktadir. Elbette güç hatlarindaki gürültü miktari ve kullanilan dijital cihazlarin bu gürültüye karsi ne ölçüde hassas oldugu optimum filtre tipi ve sayisini etkileyen bir faktördür.

Önerimiz her filtre tipinden birer adet ile baslayip, adedi artik pek gelisme duyulmadigi noktaya kadar artirmaktir.

Güç Hatti Filtresi Imalati

Yüksek degerli metalize polipropilen film kondansatörler kullanilarak ucuz ve basit AC filtreleri yapilabilir. Piyasada bu yazida önerilen tasarimlarin dengi bir ürün bulunmamaktadir. Dogru kullanildiklari takdirde el yapimi bu filtreler dijital cihazlarin ses kalitesini piyasada hazir satilan ürünlere göre bariz daha fazla, neredeyse inanilmaz ölçüde artirmaktadirlar. En yüksek kalite artisi için çok sayida kondansatör gerekmektedir. Bunlarin yaklasik yarisi AC hatti ile nötür arasina diger yarisi da nötür ile toprak arasina baglanmalidir. Toplam kapasitans ne kadar yüksek olursa ses kalitesi de o kadar yükselmektedir. Elbette yüksek voltajin tehlikesini ortadan kaldirmak için AC hatti ile nötür arasindaki kondansatörlerin baglantilarinin iyice yalitilmasi gerekmektedir. Ayrica bu kondansatörlerin devreden çikarilmalari durumunda bir müddet yüksek voltaj yüklü olacaklari unutulmamali, iki kutup kisa devre yapilmadan kesinlikle el sürülmemelidir. Bir alternatif de bu kondansatörlere 50.000 ohm ½ watt’lik bir rezistans baglamak suretiyle söküldükleri takdirde kisa sürede bosalmalarini saglamaktir.

AC hatti ile nötür arasina baglanan kondansatörlerin mümkün mertebe dijital cihaza yakin olmasi gerekir. Pürüzsüzlük, seffaflik, derinlik ve gürültü açisindan en büyük kalite artisi bu sekilde saglanir.

Ayrica müzik sisteminin bagli oldugu prize AC hatti ile nötür arasina ek kondansatörler de baglanmasi gerekir. Bu kondansatörler hem AC hattindaki gürültüyü azaltarak hem de dijital cihazin güç kaynagi kondansatörlerine dogrultucu diyot iletim dönemlerinde (saniyede 120 kez) yardimci olarak ses kalitesinde önemli artis saglarlar.

Nötür ile toprak arasina konan kondansatörler nötürdeki gürültüyü topraga kisa devre yaparlar ve dijital cihazlarin ses kalitesini AC hatti ile nötür arasina baglananlardan da fazla artirirlar. Bu filtreler müzik sisteminin bagli oldugu priz haricindekilere uygulanmalidir. Çünkü nötür ile toprak arasina büyük degerli kondansatör baglanmasi genellikle ses sistemlerinde gürültüye yol açar.

Müzik sisteminin bagli olmadigi her güç hattinin nötürünün en az bir kondansatörle filtre edilmesi gereklidir çünkü evdeki tüm cihazlarin ürettigi gürültü nötürün birlestigi noktada toplanir.

Gerek AC hatti ile nötür arasina gerekse nötür ile toprak hatti arasina baglanmasini tavsiye ettigimiz kondansatör tip ve degerleri söyledir:

Paralel bagli 1 ila 4 adet 4-10 mikrofarad 400-600 volt DC metalize polipropilen film kondansatör.
Bunlara ayrica en az 1 adet 0.47 mikrofarad ve 1 adet 0.01 mikrofarad 400-600 volt metalize polipropilen kondansatör de paralel baglanmalidir.
Güç hattindaki kondansatörler de dogrudan sinyal yolu üzerinde bulunduklarinda oldugu gibi baglanti yönlerine göre farkli ses verirler. En iyi sonucun alinabilmesi için kondansatörlerin hangi kutbunun nereye baglandiginda daha iyi ses verdiginin test edilmesi gerekir.
Can Şakarcan

• DİNAMİK DEĞİŞİM VE CANLI MÜZİĞİN GÜZELLİĞİ

Dinamik Degisim ve Canli Müzigin Güzelligi (James Boyk)

Bir müzik sisteminin degerlendirilmesinde çok faydali olan canli müzigin önemli bir özelligini ifade edecek bir kavram mevcut terminolojide bulunmamaktadir. Ben bu özellige karsilik dinamik degisim (dynamic inflection) terimini uygun bulmaktayim. Caltech’teki ögrencilerim ve ben bu terimi çok faydali buluyoruz, belki ayni sekilde düsünen baskalari da çikar.

Dinamik degisim Tuzu uzatir misin? derken, bir sarki söylerken veya sözsüz bir müzik çalarken ses seviyesindeki yükselip alçalmalari ifade eder. Bir müzikte bir bölüm forte olarak adlandirilabilir. Bu, o bölümdeki her notanin ayni ölçüde güçlü oldugu anlamina gelmez. Ses seviyesi daha çok anlik olarak anlatim amaçli degismektedir ve benim dinamik degisim terimi ile dikkat çekmek istedigim özellik budur.

Müzikte anlatim amaçli kisa veya uzun çok daha büyük ses seviyesi degisiklikleri de vardir, ancak bunlar dinamik kapasite (dynamic range) olarak adlandirilmaktadir. Ayrica müziksel degisim olarak algilanmayan ancak enstrumanlarin dogasi geregi ortaya çikan sesin dinamik özellikleri de vardir: Örnegin, piyanonun her notasindaki anlik ataklar. Bunlari ses seviyesinin degisimi seklinde degil, sesin canlilik ve aniligine katki seklinde duyariz.

Müzikte ufak degisimler ince anlamlar tasir. Bu nedenle dinamik degisim canli müzikteki önemli bir özelligi ifade etmektedir. Aslinda ses seviyenizi sabit tutmaya çalisarak konusmayi veya müzik yapmayi denerseniz bunun oldukça zor oldugunu görürsünüz. Bunu bir ölçüde basardiginiz takdirde de dinleyicileri güldürürsünüz.

Müzik sistemlerinin pek azi bu konuda basarili oldugu için dinamik degisim degerlendirmede dikkat edilmesi gereken bir kategoridir. Örnegin ben lambali ürünlerin dinamik degisim konusunda inandirici olduklarini, buna karsilik transistörlü ürünlerin sürekli bir seviye degisimi yerine basamakli seviyeler halinde bir ses gücü verdiklerini görüyorum. Aslinda dünyada çok kaliteli transistörlü amplifikatörler mevcut. Ancak orta kalite lambali amplifikatörler bile bu konuda oldukça iyi iken çogu transistörlü amplifikatör zayif kaliyor.

Dijital kayitlar diger birçok alanda oldugu gibi dinamik degisim konusunda da zayif kaliyorlar. Hiç olmazsa birkaç tane son derece yüksek kalitelisine rastlamis oldugum transistörlü amplifikatörlerdekinin tersine dijital alanda yillardir aramama ragmen bir tane bile çok kaliteli ürüne rastlamadim.

Bir ürünün dinamik degisim konusundaki kalitesine teknik açiklama bulmak çok zor gözüküyor. Belki giris seviyesi ile kazanç arasindaki iliskinin dikkatli bir incelemesi sonucu bazi mikroskobik plato etkileri görülebilir, ama belki de görülemez. Hepimizin bildigi gibi test sinyallerinden kaçan ancak müzik sinyallerinde ortaya çikan bir çok problem var. Örnegin bazi tamamen dijital kayitlar ses tonunda istikrarsizlik göstermekteler. Oysa tüm dijital makineler hiz sabitligi testlerinde hemen hemen sifir hatali gözükmektedirler.

Bildigim kadariyla bugüne kadar dinleme testleriyle genel olarak paralellik gösteren bir ölçüm yöntemi bulunmamistir. Üreticilerin reklam departmanlarinca çok sevilen teknik özellikler ile algilanan kalite arasinda ispatlanmis hiçbir iliski yoktur. En yaygin olarak kullanilan toplam harmonik distorsiyon ile ses kalitesi arasinda hiçbir iliski olmadigi onlarca yildir bilinmektedir.

Ses tonu, hiz sabitligi gibi basit gözüken konularda bile ise yarar sonuç vermeyen teknik ölçümlerin, dinamik degisim ve en önemlisi canli müzigin güzelligi gibi müzik açisindan çok önemli kriterlerde hiçbir sey ifade etmemesine sasmamak gerekir.

• OYUNUN KURALLARI

Oyunun Kurallari (James Boyk)

Deneyimlerimiz bize algilarimizi nasil kategorize edecegimizi ögretir. Bu islem çogunlukla bilinç disi gerçeklesir. Fakat bazen onlarin varliklarini gülünç bir sekilde fark ederiz. Örnegin genç erkekler saçlarini uzatmaya basladiklarinda onlari bayan zannettigim olmustu. Hatam saçmaydi, erkekler bayanlara benzemiyor. Fakat görünen o ki saç uzunlugu zihnimde erkekle kadini ayirmak için olusturulmus bir kategoriydi. Ancak bu kategorinin yanlis oldugu ortaya çiktiktan ve birkaç hafta boyunca beni yanilgiya sevkettikten sonra yeni kategoriler gelistirdim. Erkekler hiçbir zaman saçlarini uzatmamis olsalardi zihnimdeki bu kategorinin farkina bile varmayacaktim.

Benzer bir örnege bir müzede Thomas Edison’in silindir fonografini gördügümde rastladim. Rehber, Edison’un canli ve kayit sesleri dinlettigi kisilerin gerçek sesle kaydi ayirt edemediklerini söyledi! Elbette 19. Yüzyil’daki zihinsel kategoriler canli olmayan bir sesi ayirt edebilmek için yeterli degildi! Elbette ayni kisiler daha fazla sayida karsilastirma yapsalardi gerçek sesle kaydi her seferinde rahatlikla ayirt edebileceklerdi.

Kirkli yillarda makara teyp ile kayit ve altmisli yillarda transistörün ortaya çikmasiyla benzer sekilde bunlarin mükemmel olduklari iddialarinda bulunanlar olmustu. Bu iddialar yanlis olmakla beraber, lambali teknolojiyle transistörün ve dogrudan plaga kayitla teybe kaydin karsilastirilmalari ses kalitesi ile teknik özelliklerin iliskisini anlamamiza ve algilama ile ilgili kendi zihinsel kategorilerimizin farkina varmamiza yardimci olmustur.

Günümüzde dijital ve analog kayit teknikleri sayesinde benzer bir durum yasiyoruz. Bu canli ve yeniden üretilen sesleri degerlendirme konusundaki zihinsel kategorilerimizi daha iyi anlamamiza yol açacaktir. Fakat her yeni teknolojiyi degerlendirirken düsebilecegimiz bir tuzak algilamamizi eski teknolojinin sekillendirmis olmasidir. Eger yeni teknolojide eskisinin bazi hatalari ortadan kalkmissa bu durumu hemen fark ederiz. Buna karsilik zihnimizde ilgili algilama kategorileri gelismemis YENI bazi hatalarin farkina varmayabiliriz.

Yeni teknoloji ister dijital kayit, ister transistörlü devre, ister Edison Silindiri olsun mutlaka bazi hatalari olacagini kabul etmemiz gerekir. Dijital ses alaninda çalisan taninmis bir sirketin bir yöneticisi bana bir telefon görüsmemizde bir ürünleriyle ilgili olarak “Kaynak ne olursa olsun, hiçbir kosulda giris ile çikis arasinda en ufak bir fark duyamazsiniz” dedi. Bu cihaz gerçekten mükemmelse bu insanoglunun bugüne kadar yapmayi basardigi ilk mükemmel cihazdir!

Yapmamiz gereken böyle saçma iddialari bir kenara birakip, zihinsel kategorilerimizi yeni teknolojilere göre nasil ayarlamamiz gerektigini saptamaktir. Bunun bir yolu yeni teknolojiyi uzunca bir süre denememizdir. Sürenin uzun olmasi farklar zor ayirt edilecek kadar ufak oldugu için degil, zihnimizin öncelikle bu farklari ayirt etmek için gereken kategorileri olusturmasina zaman tanimak içindir.

Elbette herkesin algilama kategorileri kendine özgü olacagindan bazi kisilerin rahatlikla ilk dinleyiste bazi hatalari farketmeleri, bazilarinin ise baska hatalari farkedip diger kisilerin saptadigi hatalari ancak daha uzun süre dinleyerek farketmeleri gibi durumlar da olacaktir.

Bir müzik sistemini degerlendirmede hataya yol açabilecek bir fenomen de normalizasyondur. Normalizasyon psikolojide dogru çizgileri egri gösteren bir gözlügün uzun süre boyunca takilmasi durumunda çizgilerin tekrar dogru görülmeye baslanmasi (gözlükler çikartilinca dogrular bir müddet öbür yöne egik görülür) ve benzeri fenomenleri ifade eden bir terimdir. Bu yakinlarda iki amplifikatörü karsilastirdigimiz bir derste seste normalizasyonla ilgili bir örnek yasadim. Dinleyenlerin büyük bir kismi amplifikatörlerden birinin gerçek müzige daha yakin ses verdiginde mutabikti. Fakat dinleyicilerden biri diger amplifikatörü begendigini söyledi. Ayrica, bu amplifikatörün sesini gerçek bir orkestranin sesine de tercih ettigini ekledi. Bu kisi için amplifikatördeki bazi hatalar normallesmisti süphesiz!

Dolayisiyla yalnizca yeni bir cihazi dinlemektense, onun sesinin orijinaliyle karsilastirilmasi gerekir. “Yüksek Sadakat” (HiFi) teriminin tanimi da bunu gerektirir zaten. Cihazin kabul gören amaci aslina uygun ses vermesidir ve bu da en iyi sekilde sesin asliyla karsilastirma yapilarak test edilir.

Yeniden üretilen sesle canli müzigin karsilastirilmasi ögretici fakat zor bir istir. California Institute of Technology’deki dersimde baslica aktivitelerden biri budur. Ögrenciler kisa sürede dinlemeyle ilgili ne kadar çok bilinçsiz yargiya sahip olduklarini ögrenirler. Örnegin yüksek sesle yeniden üretilen sesin canli müzik kadar yüksek sesli oldugu zannedilir. Çok istisnai durumlar disinda öyle degildir.

Bazilarinin bu konuya yaklasimi tamamen farklidir. Onlar ses sistemlerine müzigi “yeniden üreten” degil “üreten” gözüyle bakarlar. Onlar için konu hosuma gitti veya gitmedi meselesidir. Fakat bence ses kisinin kendi algilayisini dikkatle gözlemlenmesine ve dolayisiyla kendini daha iyi anlamasina yardimci olabilir. Benim aslina sadik kayit konusundaki arayisim müzigin sesinin güzelligini ve sesin müzigin anlamindaki rolünü her seferinde biraz daha iyi anlamama yol açiyor. Bunun da hem teknik hem de yorum açisindan bir müzisyen olarak beni gelistirdigini görüyorum.

James Boyk

• Daha İyi Ses Elde Etmek İçin 22 Öneri

Hi-End dünyasında olan her kez çok iyi bilir. En iyi cihazları satın alıp birleştirerek bir sistemden çok iyi bir ses çıkartmak, hemen hemen mümkün değildir. Daha mütevazi ancak çok iyi adapte edilmiş cihazlardan oluşan bir sistem, kendisinden kat kat pahalı bir sisteme göre çok daha iyi sesler oluşturabilir. Hi-Fi da bu sistem sinerjisi olarak bilinir. Sistem sinerjisi, sadece birbiri ile uyumlu çalan ve güzel sesler çıkartan cihazların bir araya getirilmesi değil, o cihazların performansının maksimum düzeye çıkartılması için gerekli olan yorucu, zahmetli, ancak zevkli ve çokta pahalı olmayan bir süreç demektir.

Sistem sinerjisinin yakalanabilmesi için alınması gereken önlemler bu konuda yeterince ilgi ve bilgisi olmayan kişilere çok absürd ve gülünç gelebilir.

Aynı cihazları kullanarak çok daha iyi bir ses elde edebilmek için yaklaşık 20 yıllık Hi-Fi tecrübemden edindiğim bazı noktaları paylaşmaya çalıştım. Bu noktaların büyük bir kısmı iyi bir audiofil tarafından uygulanmasa bile bilinir. Bu noktalar belirli bir bilgisi olan audiofil e hitap edecek şekilde hazırlanmış olup tamamen benim kendi tecrübelerim ve izlenimlerimle belirlemiş olduğum noktalardır. Diğer bir deyiş ile bende sonuç vermemiş ve/veya bilmediğim, denemediğim diğer noktalar burada açıklanmamıştır.

20 yıl sonunda öğrendiğim yegane şey Hi-End de tek bir doğrunun olmadığıdır. Hi-End doğrularının büyük bir bölümü bilimsel yöntemlerle ispat edilememektedir. Çok hassas olan insan kulağı birçok farkı duymakta ama her dinleyici bunu kendine göre yorumlamakta ve değerlendirmektedir. Aynı müziği aynı anda aynı ortamda dinleyen üç kişiden biri örneğin bas sesleri az bulmakta, diğeri çok bulmakta, diğeri ise normal bulmaktadır. Dinleyicinin beyin referansı denen bu olgu, yanlış olsa bile evinde alışmış olduğu kendi müzik sisteminin tınısı ve rengidir. Bu olgu çoğu zaman evine çok daha iyi bir ekipman getirip dinleyen kişinin yeni ekipmanı bir süre hiç beğenmemesi gibi durumlara da yol açmaktadır.

Hi-End de sistem sinerjisi ve aşağıda açıklamaya çalıştığım Tweak tabir edilecek noktalar, kullanılan sistemin kabiliyeti ve dinleyenin algılaması ile doğru orantılıdır. Kabiliyeti çok kuvvetli olmayan bir sistemde, aşağıdaki noktalardan pek çoğunun bir sonuca ulaştırmaması da mümkündür.

Açıkladığım bu nedenlerle aşağıdaki konulardan bazıları kabul görmeyebilir, amaç, bunları paylaşarak Amerika’yı herkesin yeniden keşfetmesindense, bunların aralarından okuyucunun işine yarayacak üç beş nokta bulabilmesini sağlamaktır.

Gece Dinleme: Kritik müzik dinleme, akşam saatlerinde ve özellikle saat 21:00 den sonra yapılmalıdır. Bu saatlerde gece sessizliği çöküp dış gürültüler minimuma indiğinden, sistemlerin kabiliyeti tam olarak ortaya çıkmaktadır. Kritik dinlemeler ve ekipman testlerini gündüz saatlerinde yapmak yetersiz sonuçlar ortaya çıkarabilir.

Isı ve Rutubet: Hava rutubetinin ve isisinin hoparlörün ürettigi ses üzerinde ciddi etkisi bulunmaktadir. Çok rutubetli ve/veya sicak havalarda sistem yeterince güç ve dinamizm üretemiyor. Bunun nedeni rutubetli havanin agirlasmasi ve hoparlör tarafindan yeterince itilememesi olabilecegi gibi hoparlörde kullanilan materyallerin isi karsisinda formunu degistirmesi de olabilir. Bu tür günlerde klima ile dinleme odasini önceden iyice sogutmak netice vermektedir.

Karanlık: Müzik, mümkün oldugunca karanlik ortamda dinlenmelidir. Özellikle dinleme esnasinda müzik sistemi olabildigince karanlikta birakilmali ve çalan müzigin kaydedildigi mekan hayal edilmeye çalisilmalidir. Iyi bir hi-end sistemde amaç, karsida duran elektronik ekipmandan koparak, kaydedilmis müzigin olustugu dogal ortama gitmek ise, müzik dinlerken sürekli ekipmanlari seyretmek, sistemin olusturdugu sanal sahne ortamini psikolojik olarak zedeleyecek bir durum ortaya çikarmaktadir. Hi-Fi sistemin en büyük eksikligi sadece kulak algilamasina yönelik olmasidir. Bir konser dinlerken veya surround sistemi ile konser DVD si seyrederken alinan haz ve gerçeklik hissi, bir Hi-Fi sisteminde tam ters olarak çalismakta, sürekli karsimizda duran hoparlörler, ister istemez beyin tarafindan sesin orijinal kaynagi olarak algilanmaktadirlar.

Dinleme Mesafesi Tespiti: Ses, belirli titresimdeki dalgalar (frekanslar) halinde yayilir. Hoparlörde üretilen sesler, sistemden her uzaklasildiginda seviyesinde belirli araliklarla maksimuma çikmakta ve minimuma inmektedirler (tepe ve alt noktalari). Özellikle mid ve tiz sesler, 5-50 cm gibi araliklarla dalga boylarinin maksimumuna ve minimumuna ulasmaktadirlar. Bu noktalar kulak ile son derece rahat belirlenebilir. Bunu denemek için sisteme, içinde degisik sinyaller bulunan bir test CD si koyun, bir mono bir test frekansi çalistirip dinleme yerinize gidin, ayakta durun, bu arada gözünüz kapali agir agir yürüyerek sisteme yaklasin. Belirli yerlerde ses siddetinin çok arttigini, belirli yerlerde azaldigini göreceksiniz. Sanki birisi sistemin sesini açip kapiyor gibi olacaktir.

Müzigin ana ögesi olan ve insan sesine en yakin titresim olan 1000 Hz frekansinin en siddetli duyuldugu nokta, ise baslama noktasidir. Bu nokta sisteminizle oturma yeriniz arasinda birçok defalar en üst noktaya çikacaktir. Oturma yerinize en yakin olan alanda dinleyerek yakalayacaginiz 1.000 Hz noktasi, en iyi orta sesleri alabileceginiz noktadir. Ancak bu noktada diger frekanslarin da tam anlamiyla iyi çikacagi söylenemez.

Arkanizdaki duvara selobant ile bir ip yapistirin. Ipi basiniz hizasinda elinizle tutun, basinizi yarim mt kadar ileri ve geri agir agir hareket ettirin ve dinleyin. 1000 Hz i en yüksek yakaladiginiz noktayi kalem ile isaretleyin. Sonra 380 Hz, 110 Hz, 1500 Hz, ve daha yukaridaki birçok sinyal ile ayni ölçümleri yaparak her birini ayri ayri isaretleyin. Amaç, birbirine en yakin sinyallerin oldugu noktayi bulmak olacaktir. Eger önemli frekanslarin birbirine bir türlü yaklastigi bir nokta bulamiyorsaniz hoparlörleri 10-20 cm kadar öne çekin veya dinleme koltugunun yerini öne/arkaya alin. Birçok frekansi birbirine en yakin noktada bulabildiginiz nokta, dinleme noktaniz olacaktir. Biraz ugrastirici olmasina ragmen sonuca degecektir.

Oda Akustiği: Hi-End in gayet iyi bilinen ama en çok göz ardi edilen bölümüdür. Konlu bir hoparlörde sesin % 55 i direkt olarak kulaginiza, % 45 i ise odanin diger bölümlerine yayilir. Bu % 45, degisik noktalardan yansiyarak tekrar kulaginiza gelir. Bu yansimalar sonucunda her ses, çok kisa zaman araliklarinda ve farki farkli zamanlarda kulaginiza geleceginden, orijinal müzikte olmayan ikinci bir akustik ortaya çikacaktir. Bu denklem içinde sag hoparlörün sesinin bir kismi sol, sol hoparlörün sesinin bir kismi da sagdan geleceginden stereo ayrimi da bir miktar bozulacaktir. Bu tür suni akustik sesler çok kisi tarafindan begenilir, hoparlörler bu sayede daha iyi kayboluyor olarak görünürler. Hatta bazi üreticiler, hoparlörün arkasina, sagina ve soluna da üniteler koyarak bu efekti suni olarak yaratmaya çalisirlar (dipole-arka tweeterler). orijinal kayitta olmayan bu sesler kolorasyon, yani sesin dejenerasyonudur ve kaydedilmis müzige gerçek sadakat için mümkün oldukça yok edilmeleri gerekir. Planar, ribbon, elektrostatik hoparlörler 360 derece ses verdiginden özellikle arka duvar çok önem kazanmaktadir. Arka duvar, yan duvardaki 1. ve 2. kirilim noktalari ve ön duvar (sistemin arkasindaki duvar), akustik malzemelerle çok iyi izole edilmelidir.

Bu konuda profesyonel bir firmadan alinacak yardim, çok önemli katkilar saglayacaktir.

Özhan Atalay

HOPARLÖR TEKNİĞİ

Elektrik enerjisini ses enerjisine çevirir.
1. Konik hoparlörler (Direkt radyatörler) Ses dalgalarını doğrudan doğruya yayımlarlar
2. Hunik hoparlörler (Endirek radyatörler).Ses dalgalarını huni biçiminde bir borudan geçirerek yayımlarlar.

Özellikleri
1. Hoparlör toplam distorsiyonu küçük olmalıdır (Diyafram devintisi 2 mm.den küçük olmalı).
2. Frekans yansıtsama eğrisi düz, düzgün, geniş olmalı (Konuşma için:200- 7000 Hz/ Konuşma netliği için 3000 Hz.de tümsek olmalı).
3. Güç dönüştürme verimi yüksek olmalı.
4. Büyük ses (Akustik) güçlerde hoparlör hasara uğramamalıdır
5. Transit işaretleri algılayabilmelidir.
6. Yönelgenlik (Direktivite) her frekansta aynı olmalı.
7. Sağlam olmalı.
8. Birim akustik güce isabet eden maliyeti düşük olmalı.

Hoparlör çeşitleri
1. Dinamik hoparlör (devingen bobinli),
2. Devingen demirli (distorsiyon fazla),
3. Armatürü dengeli (120 Hz.den düşük sesleri almıyor).
4. Kristalli-Tiz hoparlör olarak kullanılır. Artık piyasada bulunmamaktadır. Dayanıksızdır
5. Şerit
6. Elektrostatik-Geniş frekans bantlı, distorsiyonu küçük, sekizli polar diyagramı var.
Mahsurları: 250-2000 v. polarma gerilimi gerekir.
Toplam verimi düşüktür. Empedans uydurucu trafo gereklidir. Çıkış ses seviyesi düşüktür.

Hoparlör Frekans Karakteristiği
1. Hoparlörün bas seslerde iyi bir davranış göstermesi için hafif, az kütleli, sıkıca bir diyaframa gerek vardır. Tiz ve bas sesler arasında yeterince düzgün bir ses basınç seviyesi elde edilir.
2. Arka yüzden çıkan ses dalgalarının ön yüze geçişini önlemek üzere hoparlör geniş yüzeyli bir tahta üzerine takılır. Tahta akustik ekran olarak kullanılıp, akustik geri besleme önlenmeye çalışılır.

Hoparlörün Elektriksel Empedansı
Alçak frekanslarda empedansın en büyük değere ulaştığı frekansa hoparlörün rezonans frekansı denir.
Pratikte hoparlör empedansı 8 Ohm denince; 400 Hz.de ölçülen empedans bilinir.
Yüksek frekanslarda hoparlör empedansı artar. Bu nedenle,yuvarlak bir değer olsun diye hoparlör empedansı ile ölçmeler, 400-1000 Hz.arasında yapılır.

Hoparlör Polaritesi
Ölçüm için, bobin uçlarına pil bağlanır. Diyafram ileri giderse pilin artı ucunun bağlı bulunduğu yer, bobinin de artı ucudur.

Huni Hoparlörler
Alüminyum ya da plastikten yapılır. Huni hoparlörün üretebileceği en düşük frekansa, hoparlörün kesim frekansı denir. Huni hoparlörde güç dönüştürme verimi %10-%40 arasındadır ( Direkt radyatörde % 10.dur)

Çeşitleri.
1.Dikdörtgen (Rectangular horn)
2.Yuvarlak (Round horn)
3.Dönemeçli (Reentrant horn)
4.Boyunlu yassı (Conventional Radial horn)
5.Boyunsuz yassı (Neckless Radial horn)
6.İki geçitli (Double diffraction horn)

Hoparlör kabinleri
1. Açık
Duvardan en az 15 cm.uzağa konulmalıdır.

2. Kapalı
Alt kesim frekansı : 40-175 Hz
Üst kesim frekansı : 20000 Hz.
Açıktaki değerin 2,2 ile 12,5 katı fazla değer alır.

3. Kristalle geri beslemeli
(Phılıps firmasının buluşudur.) Bas Hoparlör merkezine pxe kristal-Piezoelektrik eleman yerleştirilmiştir.
Besleme devresi bulunmakta Ses dışarıya düzeltilerek verilmektedir.

4. Oluklu Bas Refleks ya Kanallı Hoparlör Kutusu yada Akustik Faz İnvertörü denir. Beşgen, altıgen şekilde dizayn edilebilir. Pvc yada kartondan yapılabilir.

İki yollu Hoparlörler : Bas-Tiz
Üç yollu Hoparlörler: Bas-Orta-Tiz
Bölüştürme filtresi:
Pasif Radyatör
Yardımcı bas hoparlorlörü.
Manyetik kısmı ve ses bobini yoktur.
Sistemin alçak frekanslardaki (Bas seslerdeki) karakteristiğini genişletmeye yarar.

HOPARLÖR GÜCÜ

Çalışma gücü ( Operating Power )
Ölçülmesi, 100-4000 Hz.arasında yapılır. Hoparlör ekseninden 1 M.uzakta 12 mikrobarlık (96 dB.lik) veya 3 M.uzaklıkta 4 mikrobarlık (86 dB.lik) ses basınç şiddeti üretebilmesi için hoparlör ses bobinine uygulanan sinüzoidal elektriksel güç değerine çalışma gücü denir.

Kapasite (Power Handling Capacity )
Hoparlörün hasara uğramadan dayanabileceği sürekli güç değeridir. Yüksek güçlü olarak bilinen bas hoparlörlerin kapasiteleri : 10-250 W. arasındadır.

Müzik gücü ( Musical Power )
Hoparlör bobinine 25 Hz.den küçük, konuşma ve müziği temsil etmek üzere darbeli gerilim uygulanır. Hoparlörde uğultu ve cızırtının başlamadığı, distorsiyonun henüz gözlenmediği duruma gelinceye kadar, giriş elektriksel gücü arttırılarak müzikal güç bulunur.

Önemli : Hoparlörler, amplifikatör gücünün 1.5 katı fazla seçilir.

YANLIŞ: Böyle bir seçimde hoparlörlerin yüksek volümde zarar görmesi kaçınılmazdır. Doğrusu; Hoparlörlerin amfi ile aynı güçte olması bu mümkün değilse daha düşük güçte olmasıdır. Bu, amfiden beklenen en üst düzey ses kalitesinin alınmasında önemlidir. Bu durumda amfinin max. 1/2 sesinden daha fazlasını açmak gereği nadiren duyulur. Halbuki düşük güçteki bir amfi ve güçlü bir hoparlör ile (bir de hoparlör hassasiyeti 90 db' in altında ise) beklenen ideal sese ulaşmak zordur bunun için için bilinçsizce volüm açılır. Bilinenin tersine amfi gücünün daha düşük olduğu bir durumda yüksek volümde büyük oranda distorsiyon gelişir ve empedans değişikliklerinin tolere edilememesi, düşen akım vb. nedenlerle iyi beslenemeyen driverlar hasara uğrar. Özetle hoparlörler kendilerinden güçlü ampfilikatörlerin seslerinin açılması ile değil kendilerinden güçsüz amfilerin sesin açılması ile patlar.

Prof. Dr. Geylan Işık

• SES

Ses: Sivi, kati, gaz ortamlarinda 16HZ - 20000Hz arasindaki insan kulaginin algilayabilecegi basinç degisiklikleri SES olarak tanimlanmaktadir.

Duyulabilen Ses: Insan kulagi 16 Hz-20 Khz. arasindaki sesleri isitebilir.
Saniyede 16 kez tekrarlanan basinç degisiklikleri insan kulagi tarafindan algilanabilir.

Insan kulaginin hissedebilecegi en az ses siddeti 1 desibeldir.
Insan kulaginin tahammül edecegi maksimum ses siddeti 10-4 Watt / cm2 olup 120 desibele esittir.

İnsan Sesi: İnsanin akcigerinden disari çikartilan havanin, girtlak yapisi ve agiz hareketleriyle basincinin degistirilmesi yardimiyla insan sesi olusur. Insan vücudundan çikan havanin basincini kontrol edebilir. Bu sayede sesini azaltip çogaltirken bazi ses frekanslarini kullanarak konusabilir, sarki söyleyebilir, bagirabilir, fisildayabilir.

Insanlarin bu yapisi kisiden kisiye degisiklik gösterir. Sisman bir insan ile zayif bir insan arasinda ses frekans farki vardir. Erkek ve kadinlar arasinda da fark bulunur. Bas sesin frekansi düsük, tiz seslerin ise frekansi yüksektir.

Ses Türü Temel Frekans ( Hz ) Maksimum Harmoniği ( Hz )
Minimum Maksimum
Bas Ses 87 340
Bariton Ses 90 400
Tenor Ses 125 500
Alto Ses 130 700
Soprano Ses 225 1100
Kadın Konuşma Sesi 150 10000
Erkek Konuşma Sesi 100 8500
Alkışlama 100 20000

Ses Hızı: Ses hızı havada 340 metre / saniye olarak alınır. Ses hızı formülü:
Sesin Aldığı Yol = Zaman x Ses Hızı
Örnek
Şimşek çaktıktan 9 saniye sonra sesi kulağımıza gelmişse,
340 x 9 = 3090 metre yani şişek yaklaşık 3 Km ileridedir.

Ses hızı frekansa bağlı olarak değişmez, her frekansta ses aynı hızda gider.

Ses Hızı :
Havanın sıcaklığına,
Hava Basıncına ( Statik Olarak ),
Hava Yoğunluğuna, bağlı olarak değişir.

Ses hızı sıcaklığın kareköküyle ters orantılıdır. Isı arttıkça ses hızı artacaktır.
Herhangi bir alanda, rüzgar arkadan eserse ses zemine doğru yönlenir.
Rüzgar önden eserse, ses zeminden yukarı doğru yönlenir.
Gündüz, zemin ısındığı için ses dalgaları ısı etkisi nedeniyle yukarı doğru yönelir.
Gece, zemin soğuduğu için ses dalgaları daha uzağa gidecektir ve aşağıya doğru yönelir.

Denizde suyun yapısı yansıtıcı bir yüzey oluşturmaktadır. Bu nedenle denizde ses sakin bir ortamda 4-5 Km. kadar uzağa gidebilir.

SIVILAR ISI (ºC) SES HIZI (m/sn)
Aseton 20ºC 1192
Anilin 20ºC 1656
Benzol 20ºC 1326
Etil Alkol 20ºC 1168
Gliserin 20ºC 1923
Cıva 20ºC 1451
Metil Alkol 20ºC 1123
Su (Hafif) 25ºC 1497
Su (Ağır) 25ºC 1401
Deniz Suyu 0 - 17ºC 1440 - 1550
Parafin Yağı 33.5ºC 1420
Sedir Yağı 29ºC 1406
Okaliptüs Yağı 29.5ºC 1276
Benzin 34ºC 1250
Haşhaş Yağı 31.5ºC 1772
Gaz Yağı 34ºC 1295
Zeytin Yağı 32.5ºC 1381
Fıstık Yağı 31.5ºC 1562
Transformatör Yağı 32.5ºC 1425

Ses Dalgası / Dalga Boyu :

Ses dalgalari 16 Hz-20 Khz. arasinda mekanik titresim yapan cisimlerin ( kati, sivi, gaz ) insan kulagi ile temasi olan bir ortamda olusturduklari dalgalara ses dalgalari denir.
Sesin dalga boyu: Bir periyotluk periyotluk süre içinde ses dalgasinin kat ettigi yoldur.

Sesin dalga boyu formülü
& (Metre) = V ( 340 M/sn ) ÷ f (Hz)

Örnek
16 Hz için & = 21M / 20 Khz için & = 17 mm.

Dogada tek frekansi olan sese nadiren rastlanmaktadir. Ses dalgasinin zamana göre degisimi, saf sinüs biçiminde ise böyle bir ses dalgasinin tek bir frekansi vardir. Saf sinüsün disindaki, birden fazla dalgaya kompleks ses dalgasi denir. Kompleks ses dalgalari, temel frekans ve temel frekans harmoniklerinden olusan sinüs dalgalari biçiminde düsünülebilir.

Kaynak - Brüel & Noise and Vibration Pocket Handbook / Sayfa 27 Underwater Acoustics

Kompleks Ses Dalgası: Ses dalgasının zamana göre değişimi, saf sinüs biçiminde ise böyle bir ses dalgasının tek bir frekansı vardır. Saf sinüsün dışındaki, birden fazla dalgaya kompleks ses dalgası denir.

Kompleks ses dalgaları, temel frekans ve temel frekans harmonilerinden oluşan sinüs dalgaları biçiminde düşünülebilir.

Herhangi bir alanda, rüzgar arkadan eserse ses zemine doğru yönlenir. Rüzgar önden eserse, ses zeminden yukarı doğru yönlenir.
Gündüz, zemin ısındığı için ses dalgaları ısı etkisi nedeniyle yukarı doğru yönelir. Geceleri ise uzaklara ve aşağıya doğru yönelir.
Denizde suyun yapısı yansıtıcı bir yüzey oluşturmaktadır. Bu nedenle denizde ses sakin bir ortamda 4-5 Km. kadar uzağa gidebilir.

Dalga Boyu Formülü:
& = V . P

Metre = 340 M/sn ( Sabit Sayi ) x Hz

Örnek : 16 Hz için &=21 M. / 20 Khz için &=17mm

Ses hizi frekansa bagli olarak degismez, her frekansta ses ayni hizda gider.

Ses hizi sicakligin kareköküyle ters orantilidir.
Alçak frekansli sesler bir engele çarptiklari zaman engeli asar ve geçerler.
Yüksek frekansli sesler ise engeli asamayarak geri dönerler.

Sesin Kırılması:
Ses Dalgalarinin Kirilmasi = Difraksiyon

Ses dalgalari bir cisim üzerindeki delikten geçebilir. Geçtigi olugun genisligi dalga boyuna esitse, olugu geçen ses dalgasi 180 derecelik bir açiyla kirilarak, yeni bir ses kaynagi olarak yoluna devam eder. Olugun genisligi dalga boyundan büyükse, ses dalgasi kirilmaya ugramadan yoluna devam eder.

Özellikle seslendirmede bilinmesi gereken bir özelliktir.

Sesin Yansıması:
Yüksek frekansli sesler bir engel ile karsilastiginda, engele çarpip geri dönerler yani yansirlar. Alçak frekansli sesler ise bir engel ile karsilastiginda, engeli asip yollarina devam ederler, yansimazlar. Yüksek frekansli sesler, alçak frekansli ses dalgalari gibi köseyi dönemezler.

Sesin Emilmesi: Ses Dalgalarinin Emilmesi = Absorption

Ses dalgalari bir cisme çarptiginda, yüksek frekansli ses dalgalari cisim üzerinden yansir. Ancak bu sirada cisim tarafindan ses dalgalarinin bir kismi emilir. Emilme, cismin özelliklerine göre degismektedir.

Özellikle seslendirmede bilinmesi gereken bir özelliktir

İ. Eren Başaran

• SÖZLÜK / HI-FI

TEKNIK TERİMLER
(A)

AAD: CD kapaklarinin üzerinde görülen bu terim, müzigin kayit ve master’ inin analog formada yapildigini (ilk iki asama) ama CD üzerinde digital olarak depolandigini ifade eder.

AC-3: Dolby Digital’ e bakiniz.
ADD: Müzik kaydinin analog formda yapildigini (A) master ya da remaster islemlerinin digital formda (D), ve CD üzerinde depolanmanin da digital olarak yapildigini (ikinci D) ifade eder.

Ampil: hoparlörleri sürmek için inyalleri yükselten cihazdir. Tek kasali (entegre) ya da pre ve power olarak iki ayri bilesenden olusabilir.

Analog: Plak ve teyp kasetleri ses kaynagini dogrudan analog formda depolarlar.
Anti – skating : Ignenin pikap üzerindeki oluklardan çikmasini önlemek için pikap kollarina uygulanir.

(B)

Bas: Düsük frekanslarin sunulmasi genelde zordur. Bas performansinin yavas olmasi, sunumdaki baslarin müzigin genel akisinda baskin karakterli olmasi anlamina gelir. Ideal olani hiz ve ritm ile birlikte giden iyi bir bas yayilimidir.

Bas refleks: Bir port üzerinden hava akimi aglayarak düsük frekans üretimine yardimci olan bir hoparlör tasarimidir.

Bi- amping: Hoparlördeki her bir sürücü ünitesinin, ampiden gelen farkli kanallar ile sürüldügü protokoldür. Bu durumda Each drive of the unit of a pair of two- way speakers needs two runs of cable to each speaker, “ Biwiring’ e bakaniz.

Binding post: Çiplak kablolari sikistirmak için kullanilan vidali kelepçeye sahip hoparlör terminali. Ayni terim bazi durumlarda “ banana” fis yuvasi için kullaniliyor.

Bit: digital veriyi olusturan en küçük parça. Digital- to- analog konvertörler (DAC) “bit’ lerden olusan veri dizilerini analog sinyallere çevirir.

Bitstream: Digital CD datasini analog sinyallere dönüstürme yollarindan biri. Bitsream digital to- analog konvertörler digital verideki her bir “bit’ i, multibit DAC’ lerden daha hizli islerler.

Biwiring: Biampling’in bazi avantajlarini sunar, ama daha düsük maliyetlidir. Bunun için hoparlör üstündekiiki takim giris terminali ve split crossover bulunmasi gerekir.

Bridging (Köprüleme): Bir stereo amplinin, daha yüksek güç elde etmek için mono olarak kullanilacak sekilde baglanmasi ve diger bir stereo amplinin de diger kanal için yine mono olarak baglanmasi. Tipik olarak güç üç katina çikar, ama herseyden önce amplinin köprülenmeye uygun bir tasarimi olmasi gerekir.

(C)

Compact Disc (CD) : Veriyi digital olarak depolayan ve bir lazer optik sistemle okunan standart 12cm’ lik disk. Baslangiçta müzik depolama amaçli kullanilan CS, günümüzde artik birçok uygulamada kullaniliyor.

CD- R: Açilimi CD- Recordable (kayit edilebilir CD). CD kayit cihazlari için üretilen özel bir bos disk olan CD-R bir kere kayit edildikten sonra, üzerinde herhangi bir degisiklik yapilamiyor, ama standart CD çalarlar tarafindan okunabiliyor. Temel olarak iki çesidi bulunuyor; “profesyonel” ve “tüketici”.

CD- ROM (Read Only Memory): ilgisayarlar için sadece okunabilir bellek olarak kullanilir. Bir disk 650 ile 700 MB arasinda veri depolama kapaitesine sahiptir.

CD- text: Yeni sistemlerde, CD çalar bilesenlerinin, sarki ismi ya da sarki sözleri gibi sinirli orandaki metinleri görüntülemesini saglayan protokol.

Class A: Sinyalin pozitif ve negatif yarilarinin birlikte yükseltildigi ampli. Çalisirken biraz isinmasina ragmen ses kalitesi yüksektir.

Class B: sinyalin pozitif ve negatif yanlari, devrelerin farkli kisimlarinda isleniyor, çikis katlari sürekli anahtarlaniyor. Çalisirken nispeten daha az isinan bu amplilerin ürettigi ses, Class A amplilere göre safliktan biraz daha uzak.

Crossover: Bir hoparlörün içinde yer alan ve yüksek frekanslari tweeter’ a, düsük frekanslari ise woofer’ a yönlendiren devre.

(D)

DAB (Digital Audio Broadcasting): Hem FM hem de AM bandindan alinabilen digital stereo yayini. Bu yöntem fondaki tislama ve enterferanslari ortadan kaldiriyor.

DAC (Digital- to- analog konvertör): Sayisal verilerianalog ses çevirir. CD çalarlarda dahili DAC’ ler bulunur. Bununla birlikte ayri DAC üniteleri bir CD çalar ya da diger digital oynatici/kaydedici cihazlari gelistirebilecegi gibi özel bir CD trasnport mekanizmasi ile de kullanilabilir.

DAT (Digital Audio tape): Günümüzde daha çok profesyonel kullanilan bir digital kayit sistemi. Bu sistem, VCR’larda kullanilana benzer, dönen bir kayit kafasi kullanir.

Dalga boyu: Bir dalganin uzunlugunu ifade eder. Havada bulunan 50Hz’lik bir sesin boyu yaklasik 6,9 metredir.

Data reduction (veri azaltma): Müzik depolamak için gereken veri miktarini düsürür. Lowers the amount of data needed to store music. Sony’s MiniDisc uses a in-house system called ATRAC (Adaptive Transform Acoustic Coding) used in Philips’ DCC format serves a similar function, removing signal its designers think you can’t hear.

DCC(Digital Compact Casette): Philips tarafindan ev kullanicilari için üretilen dijital type sistemi

DDD: CD kapaklarinda bulunur ve müzigin kayit, mastering ve depolanma asamalarinin hepsinin dijital olarak gerçeklestirildigini ifade eder.

Dengeli baglanti: Dengeli baglantilarda pozitif ve negatif kablolar (daha etkin bir enterferans perdelemesi için) korumalidir. Normal baglantilar ise pozitif kablonun korunmasi için negatif kabloyu kullanirlar. Bu düzen ayni zamanda AES/EBU digital formatta kullanilir.

Desibel(db): Ses basincinin ölçü birimidir. 1dB’lik bir degisim ancak duyulabilirken, +10dB kulaga orijinal ses seviyesinin iki katiyöis gibi gelir.

Digital : CD çalarlar, DAT, DCC, MD gibi protokollerin kullandigi ses depolama yöntemidir. Dijital olarak depolanan ses yada görüntü gerçekte on/off sinyallerini ifade eden ‘1’ ve ‘0’ degerlerine dönüstürülmüstür.

Dijital çikis: Dijital sinyalin kaydedilmesini yada harici bir DAC ile islenmesini saglayan çikistir. Kabaca elektriksel ya da optik olarak ikiye ayrilabilir.

Dinamik alan: Hi-fi bileseni tarafindan üretilen en yüksek ve en alçak sinyalin arasindaki alan.

Distorsiyon: Bir bilesenden kaynaklanan istenmeyen sinyaller yada sinyal degisimleri.

Dolby Digital: AC-3 olarak da bilinen bu format, Dolby tarafindan üretilen en son ev sinema ve ses protokolüdür. Bes sabit kanala ek olarak, baslara yönelik ayri bir subwoofer kullanilir.

Dolby Surround: Arka efekt kanallarini stereo kayitlar için kodlayan format. Bu formatta, surround ses elde etmek için kaydin bir çözücü üzerinden dinlenmesi ya da izlenmesi gerekir.

Dolby Pro- Logic: Diyologlari ekranda sabitleyen bu format, önce ekstra bir merkez hoparlör
Kullanilir.

Drop- out: Teyp kaydi ya da playback sirasinda herhangi bir manyetik perdelenmeden ya da teyp kafasinin temasinin kisa bir süre kesilmesinden kaynaklanan durumlarda ulusan anlik sinyal kaybi. Momentary loss od signal during tape recording or blayback from the tape briefly losing head contact. Drpo- outs can also occur on CDs. But it takes fairly serious discdamage.

DTS: Sabit kanalar kullanan bir diger ev sinemasi digital ses sistemi.

Dual mono: Bazi ampliler sol ve sag kanallari, ampli içinde ayri ayri isleyecek sekilde tasarlanmistir. Bu tasarim sol ve sag kanallar arasindan olusabilcek enterenslari önler.

DVD: CD boyutundaki disklerde kullanilan bu yeni kayit formati, filmler ve yüksek kalitesi müzikler için oldukça elverisli olan genis ir kapasiteye sahiptir.DVD oynaticilar ayni zamanda geleneksel CD’ leri de okuyabilir.

(E)

Elektrostatik: Hoparlörlerin, sesi üreten hafif diyaframlari ileri geri haraket etmek için kulalndiklari yüksek voltaj gücü.

Empedans: Elektriksel özellik. Düsük empedans, kaynaktan yüksek bir akim çekerken, yüksek empedans daha az çekecektir. Bu da düsük emdepansli (6-8 ohm’ dan düsük) hoparlörlerin ampli tarafindan daha zor sürülecegi anlamina gelir.

(F)

Fono kati: pikap kartusularinin ürettigi çikis sinyali CD çalar ya da teyp deklerinin ürettiginden çok daha düsüktür. Birçok amplide bunun için fazladan yükseltme kati olmasina ragmen, bu kata sahip olmayan ampli sayisi gittikçe artmaktadir. Bu da ayri bir fono ampli gereksimini dogurur.

Frekans: Tiz sesler yüksek frekansli,pes sesler de düük frekanslidir. Insan kulagina duyabilecegi aralik kisiden kisiye degismekle birlikte en fazla 16Hz-20KHz arasindadir.

Front end: 1LP sistem ya da cd deki sinyal kaynagini ifade eder. Ayrica 1 tuner’da sinyali antenden alarak demodüle eden devre katida kullanilabilir.

(G)

Güç siniri (power handling): bir hoparlör için güvenli maximum gücü ifade eder. Bununla birlikte hoparlörün sadece yüksek güç ile degil asiri düsük frekanslar ile de zarar görebilecegini unutmamak gerekir.

(H)

HDCD(High Defination Compatible Digital): Daha iyi bir ses elde etmek için cd lerde kullanilan bir kodlama sistemi.

Hertz(Hz): Frekans birimi 1Hz deger, sinyalin saniyede bir kere salindigi anlamina gelir.

Hizalama(Alignment): Kaydedici-çalar. Kartusun plak üzerindeki oluklara göre ayarlanmasidir. Kötü hizalamalar distorsiyona sebep olur. Ayrica teyp kafalarinin da ayarlanmasi gerekir.

(I)

Igne kolu(tonearm): Pikap üzerinde kartusu tutan kisim.

(K)

Kablolar: Bakir iletkenlerin safligini belirtmek için bir dizi ‘dokuz’ yada ‘5N’, yüzde 99,999 saflikta bakir anlamina gelir. Iyi hoparlör kablolari çok damarli ya da / birkaç kalin damarli (masif çekirdek) olur. Bazi kablolar yönlüdür, bunlarin üzerinde ampliden hoparlöre gidecek sinyalin yönünü gösteren oklar vardir. Yönlü ara baglanti kablosu üzerindeki oklar ise kaynaktan ampliye giden sinyal yönünü belirtir.

Kartus: Gerçekte plaklari çalan, plak oyuklarindaki salinimlari ampliye gönderilecek elektrik sinyallerine çeviren kisim. “hareketli miknatis” ve “hareketli bobine” bakin.

Kolorasyon: Müzigin dogal yorumunda olusan sapma. Kolorasyon(gümbürtülü bas, genizden gelen bir orta bant yada parlak bir tiz örnek olarak gösterilebilir) Istenmeyen bir durumdur.

Koruma: Bir iletken ya da ekipmani enterferanstan uzak tutar.

(L)

Line Level: Ampliye girmeden önce herhangi bir yükseltmenin gerekmedigi girisleri ifade eder.

(M)

Midband (orta band): Çogu enstruman ve vokallerin duyuldugu frekans araligi.

MiniDisc (MD): Sony’ in ürettigi, 74 dakikaya kadar ses kaydi yapabilen 64 mm ‘lik disc. Görünümü küçük bilgisayar disklerine benzesede CD gibi optik oalarak çalisir.

Monoblok: Bagimsiz mono power ampli. Mono ampli ile kurulacak bir streo ses düzeni için bu amplilerden iki adet gerekir. Bu yaklasimin getirdigi avantaj ise kanallar arasinda etkilesim olmamasidir.

Moving Coil – MC(hareketli bobin): hareketli bobinli kartuslarda ignein bagli oldugu bobinler, elektrik sinyallerini sabit miknatilarin içinde hareket ederek üretir. Çikisi hareketli miknatisli kartuslardan düsüktür.

Moving Magnet – MM (hereketli miknatis): Hareketli bobinli kartuslarda ignenin bagli oldugu miknatislar, elektrik sinyallerini sait bobinlerin içinde hareket ederek üretir.

(N)

Nicam: Görüntü ile birlikte gönderilen, CD kalitesindeki digital stereo TV sesi.

(O)

Ohm: direnç birimi. Br hoparlörün empedansi ohm degerinden ölçülür. Ohm. Degeri düstükçe hoparlörlerin, sürülmesi zorlasir.

Oversampling: DAC sistemlerinde kullanilir. Sinyal frekansini arttirarak, çevrim devreleri ve yardimci devreler içi istenmeyen sinyalleri filtreleme islemini kolaylastirir.

(Ö)

Örnekleme orani: bir digital kayit ya da oynatici cihazin, bir sinyali ne kadar hizli örnekledigini belirtir. CD, DCC ve MD 44, 1 khz ‘lik bir oran kullanirken DAT kaydediciler kullaniciya 44, 1 ile 48 khz arasinda seçim sunar. Digital Audio Broadcasting ise 32 khz degerinde çalisir. Bir DAC her üç degerdede çalismalidir. Örnekleme orani bir istemin tasiyabilecegi en yüksek kaydedilebilir frekansi belirtir. Örnegin 96 khz’ lik bir sistem daha iyi tiz yayilimina sahiptir.

(P)

Pasif : sinyali yükseltmeyen bir devre ya da ileseni ifade eder.

PMPO: Müzik çikis gücünün tepe noktasini ifade eder.

Power ampli: Ses sinyallerini hoparlörlerle besler.

Pre- ampli: Bir amplinin kontrol kismi. Entegre amplilerde dahili olan bu kisim, ayri bir ilesen olarak power ampli yada aktif hoparlörler ile birlikte kullanilabilir.

Pro- logic: Dolby’ ye bakin.

(R)

RDS( Radio Data System): FM radyo bandinda, RDS tuner’ larin istasyon isimlerini göstermesini ve bir dizi istasyon tarama ve degistirme islevlerini yerine getirmesini saglayan sistem.

(S)

Sikistirma: Radyo istasyonlari tarafindan müzikteki üçlü ve zayif kisimlar arasindaki seviye farkini azaltmak için kullanilan bir yöntemdir. Otomobil ya da transistör tarafindan üretilen seslerde avantaj saglasa da bir hi-fi tuner’ da çok kötü sonuçlar verebilir.

Sinyal / gürültü orani: Ses sinyal seviyesi ile istenmeyen gürültü seviyesinin arasindaki farki belirtir. DB cinsinden olan deger artikça gürültü seviyesi düser.

Subwoofer: Nispeten küçük olan hoparlörlerin üretemeyecegi derin baslari üreten ayri bir düsük as sürücüsü ve kabini.

Süresizlikler: Müzikteki kisa ve ani olusumlari (bir zilin sesi gibi) ifade eder ve üretilmesi zordur.

(T)

Teyp lupu: Ampli üzerinde bulunan, teyp üzerinde kayit yapilacak sinyal çikisini veren bir çift soket ile bu sinyalin ampli üzerinden çalinmasini saglayan bir baska çift soketi

THX: LucasFilm tarafindan gelistirilen bu format, Dolby Pro- Logic’ in standartlarini belirler. Bu format ancak uyumlu (ve maliyetli) donanim ile kulanilabilir.

Toroidal transformatör: Transformatörler gereken seviyelerdeki voltaj degerleini saglarlar. Toroidal transformatörler (donut sekilli) daha iyi bir stabilite ve daha az akim kaçagi (manyetik radyasyon diger devreleri etkileyebilir) saglarlar.

Tiz:Yüksek frekansli seslerin genel adi. Örnegin bir zilin sesini tanimlamak için tiz ifadesi kullanilabilir.

Tweeter: Bir hoparlörde tizleri üreten sürücü ünitesi.

Tüp (Valve): yükseltme ünitesi olarak kullanilan bu parçada, elektrotlar vakumlanmis kapali bir cam içindedir. Ürettigi ses ise genelde sicak ve bastan çikarici olarak kabul edilir.

(W)

Watt: Güç birimi. Birim arttikça güç de artar. Ancak bu birim ile birlikte sistemin ürettigi ses seviyesi hoparlörün hassasligi ve oda boyutuna da baglidir.

Woofer: Bir hoparlörde bas frekanslari üreten sürücü ünitesi.

HI-FI :High Fidelity. Yüksek sadakat.Kayit ve reprodiksiyonun sesin aslina mümkün oldugunca sadik olmasi ve bu iddayi tasiyan cihazlari tanimlamak için kullanilan deyim.

High End : Üst Uç veya daha dogru bir Türkçeyle Tepe Noktasi.Teknoloji , malzeme kalitesi , isçilik ve performans olarak en yüksek sinif cihazlari tanimlayan deyim.Ilk defa Sterophile dergisinin kurucusu ve editörü Gordon J. Hold tarafindan kullanilmistir.

PCM : Pulse Code Modulation.Darbe Kodu Modülasyonu. Analog sesten saniyede her biri 16 bit uzunlugunda 44.100 adet örnek alinmasi ve bu örneklerin 0 ve 1 lerden olusan dijital veriye dönüstürülmesi teknigi.

LPCM : Linear PCM.Dogrusal Darbe Kodu Modülasyonu. PCM tekniginin çok kanalli kayit için kullanilan gelistirilmis sekli.DVD-Audio kayitlari için kullanilir.

MLP :Meridian Lossless Packing. Ses verisindeki fazlaliklar ayiklanarak 2:1 oraninda sikistirma yapilabilen,disk üzerine daha fazla veri yüklemek ve daha uzun çalma süresi saglamak üzere gelistirilen teknik.Meridian firmasi tarafindan gelistirilmistir.

Fire Wire(IEEE 1394) : Yeni nesil elektronik cihazlarda kullanilacak dijital ara baglanti standardi.Apple firmasi tarafindan gelistirilmistir.

Sampling : Örnekleme.Bir analog sinyalin dijital forma çevrilmesindeki ilk asama.Analog sinyalden belli araliklarla alinan örnekler daha sonra sinyalin dijital karsiligini elde etmek için kodlanir.

Sampling Rate : Örnekleme Frekansi.Birim zamanda alinan örnek sayisinin miktari.Örnekleme frekansi ne kadar yüksek olursa sesin dogalligina o kadar yaklasilir.

CD :Compact Disc. Philips ve Sony tarafindan 1970 lerden itibaren gelistirilen ve 1982 de standartlari saptanan dijital kayit ortami.12 cm çapinda yansima özelligi bulunan bir yüzeyle kaplanmis polikarbon disk.650 MB veri ,74 dakika ses kapasitesine sahip.Analog ses sinyalleri Binary Code olarak adlandirilan 0 ve 1 den olusan dijital veriye dönüstürülerek CD nin yansitici alt tabakasina tepe ve çukurlardan olusan spiral bir iz olarak kaydedilir.Okuma sirasinda ise CD çalar dönen disk üzerine bir lazer isini gönderir.Tepe ve çukurlardan farkli sekilde yansiyan isin dijital veri olarak deger kazanir.Bu veri DAC tarafindan analog sinyallere dönüstürülür.

CD-R : CD-Recordable.Bir kez kayit yapilabilen cd

CD-RW : CD-ReWriteable.Silinip yeniden kayit yapilabilen cd

CD-Rom : Bilgisayar ve oyun uygulamalari için gelistirilen cd tipi.

DAC : Digital to Analog Converter.Dijital ses verisini analog ses sinyallerine dönüstüren cihaz.

DAT : Digital Audio Tape.Dijital veriyi manyetik bir bant üzerine kaydeden ve okuyan kaset tipi.48 kHz, 44.1 kHz, 32 kHz örnekleme frekanslarini kullanabilir.CD den daha yüksek örnekleme frekansi ve long play özelligi sayesinde profesyonel kullanimda yaygin olarak kullanilmasina ragmen tüketici elektronigi piyasasindan çekilmistir.

DCC : Digital Compact Cassette. Philips tarafindan kaset teknolojisini dijital teknolojiyle birlestiren , hem analog hem dijital kasetleri çalabilen bir teknoloji.Ticari olarak basarisiz olmus ve piyasadan kalkmistir.

MD : Mini Disc. Koruyucu bir kutu içine yerlestirilmis , 64 mm çapinda , üstündeki veri manyeto-optik bir teknoljiyle kaydedilip okunan disk medya.

DVD : Digital Versatile Disc. Çok Amaçli Dijital Disk

DVD-Video : Esas olarak görüntü için gelistirilen ve disk kapasitesinin büyük bölümünün yüksek kaliteli görüntü verisine ayrildigi 4.7 GB kapasiteye sahip dvd tipi.PCM teknigiyle kaydedilir.Ilk olarak 1997 yilinda piyasaya çikmistir.

DVD-Audio : Dvd’nin audio amaciyla gelistirilen versiyonu.Ilk olarak 1999 yilinda piyasaya çikti.Iki veya çok kanalli olarak kaydedilebilir.Iki kanalda 24 bit/192 kHz ,çok kanal kayitlarda 24 bit/96 kHz örnekleme frekansina sahip.PCM teknigine dayanir.

DVD-R : DVD-Recordable. Bir kez kayit yapilabilen dvd

DVD-RW : DVD-ReWriteable.Silinip yeniden kayit yapilabilen dvd

DVD-Rom : Bilgisayar ve oyun uygulamalari için gelistirilmis dvd tipi.

SACD : Super Audio Compact Disc.DSD kayit teknigi kullanilarak kaydedilen , iki veya çok kanalli kaydedilmis tipleri bulunan 4.7 GB kapasiteye sahip dijital medya.Sony ve Philips tarafindan gelistirilmistir.

DSD :Direct Stream Digital. Dogrusal Dijital Veri Akisi. Sony tarafindan gelistirilen, analog ses sinyalinden saniyede 1 bitlik 2.822.400 adet örnek alinmasi prensibine dayali kayit sistemi.SACD diskleri bu teknikle kaydedilir.Bu sistem DVD-Audio ya göre 15 , CD ye göre 64 kez daha fazla örnekleme frekansina sahiptir.Ayrica DSD kayit ve okunma asamasinda sinyal ve veri üzerinde çok daha az islem yaptigindan sesin dogalligi ve akiciligi konusunda PCM teknigine göre daha basarilidir.

HDCD : High Definition Compatible Digital

DSP : Digital Signal Processor.Dijital Sinyal Isleyici.

DLP : Digital Light Processing.

NXT : Next Generation Transducer. Yeni Nesil Enerji Dönüstürücü. Büyük yüzeylerin enerjiyi titresime dönüstüren exciterlar vasitasiyla titrestirilip ses dalgalari üretmesi tekniginin ve bu teknigin patentine sahip firmanin ismi.

DML : Distributed Mode Loudspeaker. Yüzey Yayilimli Hoparlör. NXT teknolojisinin Elac sirketi tarafindan gelistirilen daha büyük exciterlar kullanilarak uygulanmasi.Tek bir büyük yüzey panelinin exciterlar vasitasiyla titrestirildigi bu panel tipi höparlörler geleneksel höparlörlere göre daha genis ve homojen bir ses dagilimina sahiptir.

Transducer : Enerjiyi bir sistemden baska bir sisteme nakleden cihaz veya nakletme sistemi.

MHP : Multimedya Home Platform.

Crossover : Filtre. Bir hoparlörün beyni gibi çalisir , filitrelerle direnç yüklerini dengeleyerek ve frekans yanitlamasini düzenleyerek , uygun sürücülere çesitli frekans dizilerini yönlendirir.Crossoverda kullanilan parçalarin kalitesi akustik hassasiyeti dogrudan etkiler.

HS-Link : High Speed Link.Yüksek Hizli Link. CD , MD , DAT kaynakli mevcut dijital ses sinyallerinin yani sira , SACD ve DVD-Audio gibi yeni dijital ses teknolojileri için Accuphase’in gelistirdigi bir sinyal aktarim teknolojisidir.Sinyaller RJ-45 adi verilen baglanti terminalleri üzerinden 400 Mbps transfer hizina sahip özel ve tek bir kablo üzerinden alinip verilir.

Digital Amplifier : Dijital Amfi. En basit anlatimiyla bir dijital amplifikatör , içinde hiçbir analog devrenin bulunmadigi ve güç beslemesinin dijital sinyallerle kontrol edildigi amplifikatördür.Burda ses sinyalinin karsiligi , sesin seviyesine göre degisen ve diziler halindeki dogru akim darbelerinden olusan elektiriksel kodlardir.Böylece dijital ses sinyali hiçbir analog çevrime gerek kalmadan uygun voltajlarla dogrudan hoparlörün sürücüsüne gönderilir.Bir dijital amplifikatörün besleme kati ile hoparlör arasinda bir filitreden baska birsey yoktur ve teorik olarak , ses sinyali zincirindeki D/A çeviriciler hoparlörün sürücüleridir.

Acoustic Feed-Back : Akustik Geri Besleme. Ortamdaki ses dalgalarinin yarattigi titresimlerin elektronik cihazlari etkileyerek seste duyulabilir bozulmalar yaratmasi.Özellikle kaynak cihazlarda etkisi daha fazla olmaktadir.

Amplifier :

Pre Amplifier : Pre Amplifikatör.Kontrol anfisi.Sisteme birden fazla kaynak cihazin baglanmasini saglayan , ses seviyesi ,kaynak seçimi , balans , ton kontrolü gibi ayarlamalarin yapilmasini saglayan cihaz.Aktif ve pasif olmak üzere iki tipi vardir.

Power Amplifier : Güç Amplifikatörü. Kaynak cihaz veya kontrol anfisinden gelen düsük seviye sinyali güçlendirip speakerlara gönderen cihaz.

Integrated Amplifier : Entegre Amplifikatör.Kontrol (pre) ve güç (power) amplifikatör devrelerinin tek bir kasa içinde bulunan sekli.

Mono-block Amplifier : Mono Aplifikatör.

Dual Monorual Amplifier : Birlesik Mono Amplifier .Beslemesi de dahil olmak üzere tamamen mono tasarlanmis iki ayri ampli devresinin tek kasada bulundugu amplifikatör tipi.

Tube Amplifer : Lambali Amplifikatör. Çikis katinda gücünü lamba vasitasiyla üreten amplifikatör tipi.

Solid State Amplifier : Transistörlü Amplifikatör. Çikis katinda gücünü transistör vasitasiyla üreten amplifikatör tipi.

Hybrid Amplifier : Melez Amplifikatör. Tasariminda tüp ve transistör gibi iki farkli teknolojinin kullanildigi amplifikatör tipi.

A/V Amplifier : Ev Sinemasi Amplifikatörü. Çevresel ses formatlarini isleyen bir islemci ve multi kanal bir aplifikatörün birlesiminden meydana gelen ev sinemasi sistemlerinin temel parçasi.

Receiver : Entegre amplifikatörle radyonun tek bir kasada birlestirilmis sekli.

A/V Receiver : Ev sinemasi amplifikatörüyle radyonun tek bir kasada birlestirilmis sekli.

Tuner : Radyo.

Turntable : Pikap.

HDTV : High Definetion TV.Yüksek tanimlamali televizyon.

Dolby : Gürültü bastirma , kayit ve çevresel ses gibi ses üzerine teknolojiler gelistiren Amerikan firmasi.

Mono : Tek Kanal.

Stereo : Kayit veya reprodüksiyonun birden fazla kanal üzerinden yapilmasi.Bu deyim yaygin olarak genelde iki kanal kastedilerek kullanilir.

Multi Channel : Çok Kanalli.

Surround : Çevreleyen (ses).Izlenen filmi veya dinlenen müzigi daha gerçekçi kilmak için birden fazla ses kanali ile dinleticiyi sarmalayan bir atmosfer yaratma teknigi.

Dolby Surround : Dolby Laboratuari tarafindan gelistirilen çevresel ses teknolojilerinin genel adi.

Dolby Pro-Logic :Surround ses formatlarini ilk ve en ilkel sekli.Dört kanal kaydedilms sesin bes speakerdan verilmesi teknigi.

Dolby Pro-Logic II : Stereo kaydi 5.1 olarak multi chanel çalabilen Dolby ses formati.

Dolby Digital (AC-3) :Dolby Pro-Logic sisteminin gelistirilmis versiyonu.Arka kanallar bagimsiz ve her kanalin frekans bandi 20-20.000 Hz genisligindedir.

Dolby Digital EX : Dolby Digital sisteminin matrix kodlama yöntemiyle ekstra bir arka merkez kanali eklenmis hali.

DTS : Digital Theater System.Temelde Dolby Digital gibi çalismasina karsin daha az sikistirma yaptigi için daha akici ve dogal ses üreten çevresel ses formati.

DTS-ES MATRIX : DTS sisteminin matrix kodlamayla ekstra bir arka kanal eklenmis hali.

DTS-ES DISCRETE : DTS sisteminin discrete kodlamayla ekstra bir arka kanal eklenmis hali.

DTS-NEO:6 : Stereo ses kaynagindan DTS-ES Matrix için kullanilan kodlamayla , 6 kanalli ses üreten format.

THX : Zannedilenin aksine bir ses formati degil , Lucas Film stüdyosu tarafindan onaylanan bir kalite standartidir.Bu ibareyi tasiyan cihazlarin en yüksek verimi verecek teknoloji ve kalitede ekipmanlara sahip olduguna dair bir garantidir.Çevresel ses formatlarini destekler.

THX Select : THX in 57 metreküpe kadar olan odalara uygun versiyonu.

THX Ultra : THX in 85 metreküp ve üstü odalara uyarlanmis versiyonu

THX Ultra II : THX sisteminin DD –EX ve DTS-ES formatlarina uyumlu versiyonu.

Zero Feedback : Geri Beslemesiz.

Negatif Feedback : Negatif Geri Besleme.

WRAT : Wide Range Amplifier Technology.Genis Alan Amplifikasyon Teknolojisi.Daha genis bir frekans bandinda daha düsük distorsiyon seviyelerinde ses elde etmek için kullanilan teknoloji.

RDS : Radyo Data System.Radyo Bilgi Sistemi.

RCA : Ilk defa Radyo Company of America sirketinin ürettigi anfilerde kullanildigi için firmanin isminin bas harfleriyle anilan single end konnektör tipi.

XLR : Esasinda uzun metrajli profesyonel uygulamalar için gelistirilmis , dengelenmis
simetrik tasarimlarda gerçek anlamda çalisan kablo ve konnektör tipi.

Coaxiel Digital : Rca tipi konnektörün kullanildigi dijital baglanti tipi.Yanlis bilinenin aksine audio uygulamalarinda optik baglantidan daha iyi netice verir.

Optik Digital : Digital sinyallerin fiber optik bir kablo vasitasiyla isik olarak iletildigi baglanti tipi.Yüksek hassasiyetli audio uygulamalarinda tercih edilmez.Daha ziyade ev sinemasi uygulamalarinda yaygindir.

Spike : Speakerlarin yerle temasini kesmen , bas ve rezonans kontrolünü saglayan çivi tipi ayak.

Spade : Speaker kablolarinin speaker ve amfiye baglantisini saglayan yarim ay seklinde baglanti elemani.

Banana Plug : Speaker kablolarinin speaker ve amfiye baglantisini saglayan çubuk seklinde baglanti elemani.

BNC : Genelde dijital baglantida kullanilan , omajin kontrol edilebildigi konnektör tipi.

özhan bey. bilgiler için teşekkür ederim. sayenizde doyduk. ancak benim gibi amatör kullanıcılar için fazlasıyla teknik oldu. iyi bir ses sistemi almak üzere hazırlık yapıyorum. görüştüğüm satıcıların hiçbirinde bu teknik desteği göremedim. eğer istanbulda iseniz müsait olduğunuzda sizi yapımı devam eden bir eve götürmem mümkünmüdür, yada başka bir şekilde yardımcı olabilirmisiniz? profosyonel destek nereden kimlerden alabilirim? akusta vs.. satıcılar papağan gibi. aynı şeyleri ezberlemiş okuyorlar. sizden öneri bekliyorum. zira şu anda elektrik altyapı işleri devam etmektedir. acil teknik desteğe ihtiyacım var. tşkler...

quote:

Orjinalden alıntı: Audiophile1

• Daha İyi Ses Elde Etmek İçin 22 Öneri

Hi-End dünyasında olan her kez çok iyi bilir. En iyi cihazları satın alıp birleştirerek bir sistemden çok iyi bir ses çıkartmak, hemen hemen mümkün değildir. Daha mütevazi ancak çok iyi adapte edilmiş cihazlardan oluşan bir sistem, kendisinden kat kat pahalı bir sisteme göre çok daha iyi sesler oluşturabilir. Hi-Fi da bu sistem sinerjisi olarak bilinir. Sistem sinerjisi, sadece birbiri ile uyumlu çalan ve güzel sesler çıkartan cihazların bir araya getirilmesi değil, o cihazların performansının maksimum düzeye çıkartılması için gerekli olan yorucu, zahmetli, ancak zevkli ve çokta pahalı olmayan bir süreç demektir.

Sistem sinerjisinin yakalanabilmesi için alınması gereken önlemler bu konuda yeterince ilgi ve bilgisi olmayan kişilere çok absürd ve gülünç gelebilir.

Aynı cihazları kullanarak çok daha iyi bir ses elde edebilmek için yaklaşık 20 yıllık Hi-Fi tecrübemden edindiğim bazı noktaları paylaşmaya çalıştım. Bu noktaların büyük bir kısmı iyi bir audiofil tarafından uygulanmasa bile bilinir. Bu noktalar belirli bir bilgisi olan audiofil e hitap edecek şekilde hazırlanmış olup tamamen benim kendi tecrübelerim ve izlenimlerimle belirlemiş olduğum noktalardır. Diğer bir deyiş ile bende sonuç vermemiş ve/veya bilmediğim, denemediğim diğer noktalar burada açıklanmamıştır.

20 yıl sonunda öğrendiğim yegane şey Hi-End de tek bir doğrunun olmadığıdır. Hi-End doğrularının büyük bir bölümü bilimsel yöntemlerle ispat edilememektedir. Çok hassas olan insan kulağı birçok farkı duymakta ama her dinleyici bunu kendine göre yorumlamakta ve değerlendirmektedir. Aynı müziği aynı anda aynı ortamda dinleyen üç kişiden biri örneğin bas sesleri az bulmakta, diğeri çok bulmakta, diğeri ise normal bulmaktadır. Dinleyicinin beyin referansı denen bu olgu, yanlış olsa bile evinde alışmış olduğu kendi müzik sisteminin tınısı ve rengidir. Bu olgu çoğu zaman evine çok daha iyi bir ekipman getirip dinleyen kişinin yeni ekipmanı bir süre hiç beğenmemesi gibi durumlara da yol açmaktadır.

Hi-End de sistem sinerjisi ve aşağıda açıklamaya çalıştığım Tweak tabir edilecek noktalar, kullanılan sistemin kabiliyeti ve dinleyenin algılaması ile doğru orantılıdır. Kabiliyeti çok kuvvetli olmayan bir sistemde, aşağıdaki noktalardan pek çoğunun bir sonuca ulaştırmaması da mümkündür.

Açıkladığım bu nedenlerle aşağıdaki konulardan bazıları kabul görmeyebilir, amaç, bunları paylaşarak Amerika’yı herkesin yeniden keşfetmesindense, bunların aralarından okuyucunun işine yarayacak üç beş nokta bulabilmesini sağlamaktır.

Gece Dinleme: Kritik müzik dinleme, akşam saatlerinde ve özellikle saat 21:00 den sonra yapılmalıdır. Bu saatlerde gece sessizliği çöküp dış gürültüler minimuma indiğinden, sistemlerin kabiliyeti tam olarak ortaya çıkmaktadır. Kritik dinlemeler ve ekipman testlerini gündüz saatlerinde yapmak yetersiz sonuçlar ortaya çıkarabilir.

Isı ve Rutubet: Hava rutubetinin ve isisinin hoparlörün ürettigi ses üzerinde ciddi etkisi bulunmaktadir. Çok rutubetli ve/veya sicak havalarda sistem yeterince güç ve dinamizm üretemiyor. Bunun nedeni rutubetli havanin agirlasmasi ve hoparlör tarafindan yeterince itilememesi olabilecegi gibi hoparlörde kullanilan materyallerin isi karsisinda formunu degistirmesi de olabilir. Bu tür günlerde klima ile dinleme odasini önceden iyice sogutmak netice vermektedir.

Karanlık: Müzik, mümkün oldugunca karanlik ortamda dinlenmelidir. Özellikle dinleme esnasinda müzik sistemi olabildigince karanlikta birakilmali ve çalan müzigin kaydedildigi mekan hayal edilmeye çalisilmalidir. Iyi bir hi-end sistemde amaç, karsida duran elektronik ekipmandan koparak, kaydedilmis müzigin olustugu dogal ortama gitmek ise, müzik dinlerken sürekli ekipmanlari seyretmek, sistemin olusturdugu sanal sahne ortamini psikolojik olarak zedeleyecek bir durum ortaya çikarmaktadir. Hi-Fi sistemin en büyük eksikligi sadece kulak algilamasina yönelik olmasidir. Bir konser dinlerken veya surround sistemi ile konser DVD si seyrederken alinan haz ve gerçeklik hissi, bir Hi-Fi sisteminde tam ters olarak çalismakta, sürekli karsimizda duran hoparlörler, ister istemez beyin tarafindan sesin orijinal kaynagi olarak algilanmaktadirlar.

Dinleme Mesafesi Tespiti: Ses, belirli titresimdeki dalgalar (frekanslar) halinde yayilir. Hoparlörde üretilen sesler, sistemden her uzaklasildiginda seviyesinde belirli araliklarla maksimuma çikmakta ve minimuma inmektedirler (tepe ve alt noktalari). Özellikle mid ve tiz sesler, 5-50 cm gibi araliklarla dalga boylarinin maksimumuna ve minimumuna ulasmaktadirlar. Bu noktalar kulak ile son derece rahat belirlenebilir. Bunu denemek için sisteme, içinde degisik sinyaller bulunan bir test CD si koyun, bir mono bir test frekansi çalistirip dinleme yerinize gidin, ayakta durun, bu arada gözünüz kapali agir agir yürüyerek sisteme yaklasin. Belirli yerlerde ses siddetinin çok arttigini, belirli yerlerde azaldigini göreceksiniz. Sanki birisi sistemin sesini açip kapiyor gibi olacaktir.

Müzigin ana ögesi olan ve insan sesine en yakin titresim olan 1000 Hz frekansinin en siddetli duyuldugu nokta, ise baslama noktasidir. Bu nokta sisteminizle oturma yeriniz arasinda birçok defalar en üst noktaya çikacaktir. Oturma yerinize en yakin olan alanda dinleyerek yakalayacaginiz 1.000 Hz noktasi, en iyi orta sesleri alabileceginiz noktadir. Ancak bu noktada diger frekanslarin da tam anlamiyla iyi çikacagi söylenemez.

Arkanizdaki duvara selobant ile bir ip yapistirin. Ipi basiniz hizasinda elinizle tutun, basinizi yarim mt kadar ileri ve geri agir agir hareket ettirin ve dinleyin. 1000 Hz i en yüksek yakaladiginiz noktayi kalem ile isaretleyin. Sonra 380 Hz, 110 Hz, 1500 Hz, ve daha yukaridaki birçok sinyal ile ayni ölçümleri yaparak her birini ayri ayri isaretleyin. Amaç, birbirine en yakin sinyallerin oldugu noktayi bulmak olacaktir. Eger önemli frekanslarin birbirine bir türlü yaklastigi bir nokta bulamiyorsaniz hoparlörleri 10-20 cm kadar öne çekin veya dinleme koltugunun yerini öne/arkaya alin. Birçok frekansi birbirine en yakin noktada bulabildiginiz nokta, dinleme noktaniz olacaktir. Biraz ugrastirici olmasina ragmen sonuca degecektir.

Oda Akustiği: Hi-End in gayet iyi bilinen ama en çok göz ardi edilen bölümüdür. Konlu bir hoparlörde sesin % 55 i direkt olarak kulaginiza, % 45 i ise odanin diger bölümlerine yayilir. Bu % 45, degisik noktalardan yansiyarak tekrar kulaginiza gelir. Bu yansimalar sonucunda her ses, çok kisa zaman araliklarinda ve farki farkli zamanlarda kulaginiza geleceginden, orijinal müzikte olmayan ikinci bir akustik ortaya çikacaktir. Bu denklem içinde sag hoparlörün sesinin bir kismi sol, sol hoparlörün sesinin bir kismi da sagdan geleceginden stereo ayrimi da bir miktar bozulacaktir. Bu tür suni akustik sesler çok kisi tarafindan begenilir, hoparlörler bu sayede daha iyi kayboluyor olarak görünürler. Hatta bazi üreticiler, hoparlörün arkasina, sagina ve soluna da üniteler koyarak bu efekti suni olarak yaratmaya çalisirlar (dipole-arka tweeterler). orijinal kayitta olmayan bu sesler kolorasyon, yani sesin dejenerasyonudur ve kaydedilmis müzige gerçek sadakat için mümkün oldukça yok edilmeleri gerekir. Planar, ribbon, elektrostatik hoparlörler 360 derece ses verdiginden özellikle arka duvar çok önem kazanmaktadir. Arka duvar, yan duvardaki 1. ve 2. kirilim noktalari ve ön duvar (sistemin arkasindaki duvar), akustik malzemelerle çok iyi izole edilmelidir.

Bu konuda profesyonel bir firmadan alinacak yardim, çok önemli katkilar saglayacaktir.

Özhan Atalay

the_cantan

Hi-Fi Uzmanı

6553 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

Sayın the cantan
Öncelikle ben bu foruma ilk mesajımı attığım gece tesadüfen rastladım.Önce hifi ile ilgili bütün mesajları okudum.Okudukça gördüm ki insanlar iyi niyetle olsada bazı konularda diğerlerine yanlış bilgi ve tavsiyeler veriyorlar.Ben bunu belirtince bazı arkadaşlar anlamsız bir tepki gösterdi ben de cevap vermek durumunda kaldım.Bu arada forumda daha önce benimle aynı nicki kullanan bir arkadaş varmış benim o arkadaşla bir ilgim yok.
Yazılar konusuna gelince: tahmin ediyorum ki Türkiyedeki en büyük hifi dergi ve kitap koleksiyonuna sahibim.1994 yılından beri Stereophile, TAS, HİFİ +, EER, Hifi Choise, What Hifi, Audio, Stereo, Stereoplay vs gibi dergileri toplarım.Ayrıca hifi, audio ve teknikleri ile ilgili bulabildiğim her turlu kitap ve dergiyi de alırım. Eğer çoğuna abone olmasam bu dergilerin aylık masrafı yarım milyarı bulur herhalde

İnsan bu kadar dergi ve kitap okuyunca ister istemez birşeyler öğreniyor.Ben öğrendiklerimi paylaşmayı da severim. Bu yüzden 2000 senesinde firmama ait sitede hifi rehberi ve sözlük başlıkları altında Türkçe makaleler koymaya başladım.Bu arada Türkiyede yayınlanan bazı dergilere hifi ,elektronik ve sektor üzerine yazılar yazdım.İlk başlarda bu yazıların imzasız yayınlanması beni rahatsız etmezken verilen emek arttıkça bu konu sorun olmaya başladı.En son bugun sektördeki bir dergi çeviri ücretini benim verdiğim ve derlediğim bir yazıyı benden izn almadan ve habersiz basınca artık hiçbir yere yazı vermemeye yemin ettim ve bir kısmını çevirdiğimiz Robert Harleyin kitabının çevirisini de yarım bıraktım.Sorunuza gelince evet hem kendim yazıyorum hemde yaralı olabileceğini düşündüğüm yazıların tercüme ve derlemelerini yapıyorum.Bu arada konuyla ilgili arkadaşlarım da yazıları ile katkıda bulunuyorlar.Şu anda nette dolaşan hifi üzerine Türkçe yazıların % 80 i benim sitemden alınmıştır.Bir site haricinde kaynak gösteren de olmamıştır.Buna bu forum da dahildir.Saygılar

the_cantan

Hi-Fi Uzmanı

6553 Mesaj

Tüm Başarılarını Gör

BÜTÇENİZİ AYARLAMAK

Müzik playback sistemi için ne kadar para harcamalisiniz ?

Bu, iki seye dayanir, hayattaki önceliklerinize ve finansal durumunuza.Ilkin önceliklerinize bakalim. Iki bin dolarlik bir stereo sistemini savurganlik olarak degerlendiren bir kisi iki haftalik bir Avrupa seyahatine gözünü kirpmadan yedi bin dolar harcayabilir, tam aksine yedi bin dolarlik bir tatili bosa harcanan bir para olarak gören ve satin alinacaklar listesinde mükemmel bir Hi-Fi sistem olan bir kimsede bulabiliriz.Bahsettigimiz ilk kisi müzigi muhtemelen arabayla ise giderken dinledigi oyalayici ama vazgeçilebilir unsur olarak degerlendirirken ikinci kisi müzik dinlemeyi ve müzik den keyif almayi çok önemli bir unsur olarak görebilir.Gelirinizin ne kadarini Hi-Fi sisteme harcayacaginiz müzigin sizin için ne kadar önemli olduguna baglidir, Ve buna sadece siz karar verebilirsiniz.
Iyi bir Hi-Fi sistemine sahip olmak elbette müzik dinlemeyi hayatiniz da daha öncelikli bir pozisyona terfi ettirecektir.

Ikinci faktör: Her zaman Hi-Fi bütçeniz için disaridan tavsiye alabilirsiniz.Stereophile okuyuculari arasinda 1991 yilinda yapilan anket göre,averaj bir Hi-Fi sistemi kisinin yillik kazancinin %10’u civarinda olmaliydi.Stereophile dergisinin okuyucularinin ortalama geliri yillik 80,700 dolar olarak düsünüldügünde ortalama bir sistem için uygun görülen bütçenin 8-9 bin dolar olmasi gerekiyor.Ankete katilanlar ayrica bir sonraki sene Hi-Fi ekipmanlarina ortalama 2100 dolar harcamayi düsündüklerini bildiriyorlar.Bu rakamlar gözünüzü korkutmasin:Stereophile okuyuculari kendilerini bu konuya adamis merakli kesimdir,elbette tüm müzik severleri temsil etmezler.Bu rakamlardan çok daha ucuza müzikal açidan tatmin edici bir sistem bir araya getirilebilirsiniz .
High-End sisteminiz için kayda deger bir bütçe olusturmanizi siddetle tavsiye ederim.Masraf ilk basta çok fazla gözükebilir.Ancak en sevdiginiz müzik mükemmel bir sistemle çalindikça günden güne yildan yila bu harcamanizin karsiligini alacaksiniz.Bundan bir iki yil sonra sisteminizden keyif almaya devam ederken harcadiginiz para çoktan unutulmus olacaktir.Iyi bir müzik sistemi uzun süreli ve tatmin edici bir yatirimdir.Bundan da fazlasi yüksek kaliteli bir sistem alarak paranizi saklamak ekonomi yapmak anlamina gelmez, bu nedenle ilk seferinde dogru olanini yapin.
Bir Hi-Fi sistemine ne kadar harcamaniz gerektigini belirlemek için bir baska yol daha vardir.Memnun kalacaginiz kalite seviyesini bulup,bunu bütçenize uydurmak.Hi-Fi saticisina gidip size farkli kalite seviyelerinden sistemler dinletmesini isteyin. Kendinizi ortalama fiyatli bir sistemden memnun kalmis veya iyi bir sistemden çikan müzigi kesfedip böyle bir sisteme sahip olmak ister durumda bulabilirsiniz

• SİSTEMİ TAMAMEN VEYA PARÇA PARÇA ALMAK

Bütçenizi olusturduktan sonra Hi-Fi sistemi alirken asagidaki üç yoldan hangisini seçmeniz gerektigini karar vermelisiniz.
1 ) En iyi parçalardan olusan komple bir sistem almak,
2 ) Limitli bir bütçenin müsaade ettigi sekilde komple bir sistem almak,
3 ) Simdilik birkaç parça satin almak ve finansal olarak uygun oldukça sisteme eklemeler yapmak.

Ilk seçenek için fazla düsünmeye gerek yok,yüklü bir banka hesabiniz olmasi yeterli.En iyi sistemi alabilecek tüketicinin, bütçe,upgrading veya sisteme sonradan parçalar eklemek gibi endiseleri olmamali.High End sistem almanin diger bazi unsurlari bu konuda yapacagi masrafi önemsemeyen audiofiller için geçerlidir.Ancak bu tarz dinleyiciler yukarida saydigim 2 ve 3.seçenege basvurmak zorunda kalmayan,finansal engelleri olmayanlardir.Eger onlardan biriyseniz en iyi sistemi satin alin ve keyfini çikarin.
Ancak çogumuzun bu tarz bir lüksü yok ve 2 ve 3. seçenek dahilinde bütçemizi ayarlamak durumundayiz.

Ikinci seçenekte de bütçeniz dahilinde komple bir sistem alacaksiniz.Üçüncü seçenekte ise bütçenizin tamamini sadece birkaç adet yüksek kaliteli alete harcayacak, kalan paçalari da finansal olarak müsait oldugunuzda alacaksiniz.Bu durumda ikinci seçenegi “ Komple satin alma”, üçüncü seçenege ise “parça parça satin alma” diye adlandiralim.Her iki yaklasiminda kendilerine göre avantaj ve dezavantajlari vardir.Tüm sistemi tek seferde almak toplam bütçenin tüm cihazlar arasinda dagitildigi anlamina gelir.Bu nedenle ayri ayri satin aldiginizda her parça için harcayacaginizdan daha az harcamis olursunuz.Bazi parçalarin kalitesi umdugunuzdan düsük olur ancak sisteminiz eksiksizdir ve keyfini sürmeye hemen baslayabilirsiniz.Bu tarz bir alisveris cihazlar üzerine ayri ayri düsünmek istemeyen tüketiciler için uygundur.Bu tür dinleyici set-up yapip sonra da müzigin keyfine varacagi sistemler isterler ki bir çok dinleyici için komple sistem satin alma yaklasimi idealdir. Audio’yu hobi olarak degerlendirmeye egilimli veya gözünü daha iddiali sistemlere dikmis olan dinleyiciler ilk basta birkaç cihaz alip sonra eklemeler yapabilirler.Bu tarz alisveris yapmak isteyen dinleyici, 2.seçenekteki dinleyici kadar para harcayacaktir,ancak sadece bir çift hoparlöre.

3. seçenegi tercih eden müsteri sistemin geri kalanini alacak bütçeyi olusturana dek kendi amfisini, receiver’ini, Cd Player’ini kullanmaya devam edebilir.Sistemi receiver’inin performansi ile limitli olacagindan,her ne kadar hoparlörlerinin performansini ilk basta alamayacak olsa da rüyalarini süsleyen elektronikleri aldiginda 1.sinif bir sisteme sahip olacaktir.Bu yaklasim sabir, kendini bu ise adamak ve uzun vadede daha fazla para gerektirir.

Sistemini parça parça satin alan audiofil, teknolojinin süratle kendini yenilemesinden dolayi karli da çikabilir.Ilk basta power amfi gibi kolay kolay degismeyecek bir ürünle baslayip digital prosesör, Cd player Cd transport gibi ürünlerinde daha iyi ve daha ucuzu çikana kadar bekleyebilir. Sisteminize sonradan parçalar eklemenin bir diger avantaji da, satin almadan önce cihazlari ayrintili olarak dinleme ve inceleme imkanidir. Bir satis elemaninin tavsiyesi ve/veya kendi tecrübelerinizle topluca bir sistem almaktansa, parça parça satin alma yolunu seçen dinleyici, sistemin geri kalani ile en iyi eslesecek parçayi dikkatle inceleyip seçebilir.

Bu parça parça yaklasimi daha çok audio hobistleri içindir ve büyük bir sabir gerektirir.Kisaca yapmak istediginiz sadece iyi bir sistem satin almaksa cihazlari unutup müzige bakin ve tüm sistemi bir seferde alin. Ilk harcama tutarina bakacak olursak, parçalari yavas yavas alsaydiniz bile ayni kalitede bir sistem sahibi olamayacaktiniz.Ancak uzun vadede daha az para harcamis olacak ve High-End müzik hakkinda daha fazla bilgi sahibi olacaktiniz. Bunun da yani sira tüm hayatiniz boyunca bir sonraki alacaginiz cihaz hakkinda endiselenmek zorunda kalmayacaksiniz. Komple sistem satin almak audio hobist olmayan müzik severlere tavsiye edilebilir. Bir çok müzik sever bu yolu seçer ancak bir High-End Audio sistemine sahip olmanin ayricaliginin farkina varinca kendilerini sistemlerindeki cihazlari parça parça upgrade ederken bulurlar.Bunun karsisinda sistemini parça parça satin alacak kiside magazinlerdeki ürün degerlendirmelerini okuyarak, bol bol saticilari ziyaret edip, demo dinlemeleri yaparak çok iyi bir dinleyici ve daha ciddi bir audiofil olacaktir.

• LÜKS PARÇALAR - PARASAL KARªILIKLARI

High End Audio cihazlari faydali görünüslü kutulardan altin kaplama savurgan görünüslü masraftan kaçinilmamis örneklere kadar çok çesitlilik gösterir. Ürünlerin kasasi her zaman içindeki elektronigin kalitesini degil üreticinin ürün felsefesini de yansitir. Bazi firmalar ucuz sase’lerin içine mükemmel elektronik yerlestirerek en düsük paraya en iyi sesi sunmayi hedeflerler.
Lüks cihaz üreticileri ayni kalite seviyesindeki elektronigi çok gösterisli bir sasenin içine 1 inç kalinliginda bir ön panel, lake kaplama gravürler, pahali metal isleri kullanarak ama alelade terminal girisleri ve giris uçlari ile üretebilirler.

Çok yüksek fiyatli ürünler satan bir elektronik üreticisi bana eger ucuz sase kullaniyor olsa ürünlerini yari fiyata satabilecegini söylemisti. Ancak yine de tasarim seviyesi ve elektronigin yapim kalitesinin mükemmel bir saseden daha azini hak etmedigini de düsünmeden edemiyordu. Bazi tüketiciler zarif görüntüyü ve lüks hissiyati tercih ederken digerleri daha az paraya en iyi müzigi vermeyi tercih ediyorlar.

Bazi müzik asiklarina göre görüntü ve zarif bir kasa müzik kalitesinin ardindan geliyor, ses iyi oldugu sürece cihazin nasil göründügü ile ilgilenmiyorlar. Ancak kimi audiofiller muhtesem kozmetik, yüksek yapim kalitesi ve ayni ürünün zarafet ve lüks saçmasina neden olan ayrintilara para ödemeye gönüllü oluyorlar. High End cihazi seçerken kendi ihtiyaçlariniz ve üreticinin ürün felsefesini birlestirmeye gayret edin. Bu sayede, umurunuzda olmayacak kalin saselere para ödememis veya tam tersi evinizin genel dekorunu mahvedecek bir cihazi almamis olursunuz.

Bir diger durum ise siradan hatta zayif kaliteli bir elektronigin gösterisli, dikkat çeken dis görünüse sahip olarak satilmasidir.

Bu tarz ürünlerin pazari müzikal sofistikasyonu daha az, görüntü ve/veya firmanin marka statüsüne bakan müsteri kitlesidir. Bu tarz butik markalar High End olarak degerlendirilemez. Buna bagli bir diger konu da kullanim kolayligi/deger karsilastirmasidir.Bazi ürünlere ses kalitesini iyilestirmeden, ürünün fiyatini arttiran kullanim özellikleri eklenir. Preamfi için uzaktan kumanda buna iyi bir örnektir. Uzaktan kumanda fonksiyonu – dogru uygulandigi taktirde, preamfinin maliyetini ikiye katlar ancak ses kalitesinde iyilestirme yapmaz. Cihaz seçerken ses kalitesi, kullanim özellikleri ve fiyat konulari arasindaki baglantiyi da göz önünde bulundurun.

• BÜTÇENİZİ SPESİFİK CİHAZLARA AYIRMAK

Sisteminizdeki her parça için ne kadar harcamaniz gerektigini belirten bir kural liste yoktur. Mass market orta sinif Hi-Fi dergileri senelerdir okuyucularina Hi-Fi bütçelerinin büyük bir kismini müzigi üreten parça olduklari için hoparlörlere harcamalarini tavsiye ederler. Bu düsünce tarzina göre tüm Cd Player’lar ve amfilerin birbirlerinin ayni kalitede oldugu ileri sürülmektedir. Bu durumda neden pahali amfilere ve digital kaynak cihazlara para harcansin ki?
High End dinleyicisi müzigin tekrar üretimi konusunda farkli tahminler yapar. High End audio üzerine temel bir ögreti ise eger sinyal reprodüksiyon zincirinin basindan iyi degilse zincirin devamindaki hiçbir cihazin sinyali iyilestiremeyecegini söyler.

Aslinda sinyal ancak üzerinde gittigi bir cihaz sebebiyle azalir, kötülesir. High End audio cihazlari sinyalin kalitesinin düsmesini azaltir, engeller.Eger Cd Player’iniz kati,parlak ve müzikten uzaksa, son ses de kati parlak ve müzikten uzak olacaktir.Benzer biçimde tüm sistemin performansi sinyal rotasindaki en kötü cihazin çözünürlülügü ile sinirlidir.Mükemmel hoparlörleriniz, harika bir pikabiniz olabilir ancak sinyal zincirinizdeki düsük kaliteli bir pre amfi sayesinde bu cihazlarin hepsinin yarari çöpe gidecektir.Parçalar arasinda kalite eslesmesi yapmak harcadiginiz paradan en iyi sesi almak için zorunludur.Düsük kaliteli ve kötü sese sahip bir cihaz varken zincirin son halkasinin yüksek kaliteli hoparlör olmasi,düsük kaliteli hoparlörler olmasindan daha kötüdür.Yüksek çözünürlülüge sahip hoparlörler sinyal akisindaki kötü kaliteli cihazin hatalarini hemen ortaya çikarir. Bu durum eviniz de çok büyük bir pencere olmasina benzer, eger manzaraniz güzel bir sahil seridine bakiyorsa pencerenizin mümkün oldugu kadar temiz ve transparan olmasini istersiniz.Ancak pencereniz bir çöplüge bakiyorsa pencerenizin bu manzarayi örtmesini istersiniz.

30 Bin $ degerinde elektronik ile çalinan kötü hoparlörleri de , düsük bütçeli entegre amfilerle çalinan 9 Bin $ lik hoparlörleri de dinledim. Söyleyebilirim ki elektronikler ve kaynak cihazlar en az hoparlörler kadar hatta daha bile fazla önemlidir.Her ne kadar hoparlörler genel sesi etkilese de, Cd Player pikap gibi kaynak cihazlar ve pre power amfi gibi elektronikler müzikal bir High End bir sistemini kesfetmek için zaruridir.

Asagidaki örnek ile 6 Bin $ lik bütçe ile olusturacagim hayali sistem için parçalar bir araya getirdim.
Iste her ürünün ne kadara mal oldugu,

Pre amfi – 1000 $
Power amfi – 1.200$
Digital Kaynak – 1.300 $
Hoparlörler – 2000 $
Interconnect ve kablolar – 500$

Toplam 6000$ , gördügünüz gibi hoparlörler bütçenin Üçte birini, digital kaynak yüzde yirmi ikisini,pre amfi yüzde onyedisini ve power amfi’de yüzde yirmisini olusturuyor.Bütçenin kalan yüzde sekizi de interconnect ve kablolar için harcanmis. Bu yüzdeler elbette kanun gibi uyulmasi gerekli olan rakamlar degil ancak bütçenizi ayirirken iyi bir baslangiç noktasi.

Bu bütçeye bir baska yaklasimda , 500$ lik ucuz bir Cd Player alip kalan 800$’i da daha iyi bir hoparlör almak için kullanabilirsiniz.Daha sonra finansal olarak müsait oldugunuzda sisteme digital prosesör ekleyebilir ve bunu Cd Player’in digital çikisina baglayabilirsiniz.Bu süre içinde hem müzik dinleyebilecek hem de uzun vadede daha iyi ses veren bir sisteme sahip olacaksiniz.

Bütçenin %33’ünün ayrildigi hoparlör konusunda çok esnek davranabilir. 2000$ hoparlör performansi konusunda önemli bir esik noktasidir. 2000$’dan daha pahali olan hoparlörler çogunlukla fiyatla orantili olmayan biçimde 2000$’in altindaki hoparlörlerden çok daha iyi performansa sahiptir. Bu sebeple bütçenizin bir kismini 2000$’da ki bu esik noktasini asmak için kullanabilirsiniz.

Simdide 2000$ limitli bir bütçe ile hazirlanmis bir örnek görelim.

Amfi – 750$
Digital Kaynak – 400$
Hoparlör – 750$
Interconnect ve Kablolar – 100$

Toplam – 2000$ .
Bu sistemde birbirinden ayri pre amfi ve power amfi yerine integre amfi, Cd transport ve digital prosesör yerine tek bir Cd player kullanilmis. Bir önceki örnekte oldugu gibi birbiriyle eslesecek denenmis cihazlari tercih ettim.

Sasilacak biçimdeki yüzdeler ilk örnekteki yüzdelere yakin oldu.Hoparlörler bütçenin %37’sini Digital Kaynak %20’sini, amfiler %37’sini, kablo ve interconnectler %8’ini olusturdu.

Bu fiyat seviyesinde mükemmel ses veren sistemler dinledim.Dikkatli ve titiz biçimde seçimler yapilirsa 2000$’lik bir sistem yüksek kalite müzik üretiminin ne oldugunun özünü size hissettirecektir. 850$’lik bir sistemin bile müzikal ve keyifli oldugu örnekleri dinledim. Asil nokta Hi-Fi için ne kadar harcadiginiz degil ancak bütçeniz dahilinde tatmin edici bir sistem olusturmak için cihazlari ne kadar dikkatli seçeceginizdir.

Ayrica AC güç conditioner ve aksesuarlari için de bütçenizin bir kismini ayirmaniz gerekecektir. Bana kalirsa sistemi satin alirken AC conditioner ve aksesuarlarini ayni zamanda almaniza gerek yok. Sistemi alin, eve getirip kurun, optimize edin, daha sonra AC conditioner ve aksesuarlari tecrübelerinize göre ekleyin. Sebebine gelince, AC conditioner’lar sisteminizde her zaman iyilestirme yapmazlar. Hatta sesi azaltip, kötülestirebilirler. AC conditioner’lari etkileyen pek çok degisken vardir. Conditioner’a bagli cihazlarin adedi, sizin duvarinizdaki AC conditioning’in durumu gibi degiskenlerden dolayi, Ac conditioner’i almadan önce test etmeniz daha dogru bir seçim olacaktir.
AC hatti conditioner’i sisteminize daha sonradan eklemeniz için bir baska iyi sebepte AC conditioner baglamadan sisteminizin sesine alisacaginiz için Ac conditioner baglandiktan sonra efektif olup olmadigini daha iyi anlayacak olmanizdir.Unutmayin ki bir cihazin eklenmesiyle seste olusacak degisiklik her zaman iyi yönde olmaz.

Ayni mantik koni,ayak ve titresim azaltici gibi aksesuarlar içinde geçerlidir.Varliklarinin efektifligini veya yokluklarinin eksikligini ancak sisteminizi çok iyi tanidiktan sonra anlayabilirsiniz.Bütçenizin birkaç yüz dolarlik bir kismini aksesuarlar için ayirin. Eger bir farklilik yaratamayacaklarsa CD’ler veya plaklar için harcayacaginiz birkaç yüz dolariniz daha olmus olur.

• TEK BİR CİHAZI UPGRADE ETMEK

Birçok audiofil sistemlerini zaman zaman tek parça cihazi degistirerek derece derece iyilestirirler.Paranizin karsiliginda en fazla iyilesmeyi elde etmenin püf noktasi sisteminizdeki en zayif parçayi degistirmektir.Mesela zayif ses veren bir preamfi digital prosesör’ünüzün ne kadar iyi oldugunu duymanizi engeller.Ayni sekilde taneli ve sert bir digital kaynak cihazla temiz ve transparan bir preamfi kullansaniz dahi duyacaginiz ses digital kaynagin ne kadar sert ve taneli olacagidir.
Ayrica sistemin her kisminin benzer kalitede olmasi gereklidir. Eger sistemdeki cihazlarda kalite uyumsuzlugu olacak ise kaynak cihazlarin daha kaliteli seçilmesi en dogrusudur.
Hangi ürünün upgrade edilecegine karar vermek zor olabilir.Bu,iyi bir high-end audio saticisinin tavsiyesinin önemli oldugu bir noktadir,hangi parçanin upgrade edilmesi gerektigini deneyimli bir satici hemen.kesin olarak belirtebilir.Bir baska yol da bir arkadaslarinizdan ödünç alacaginiz cihazlari sisteminizde dinleyerek hangi parçanin sisteminizin sesinde en fazla iyilestirmeyi gerçeklestirdigini görmek olabilir.
Son olarak high-end dergilerini takip ederek cihazlarinizin yaklasik olarak nasil kaliteye sahip olduklari hakkinda bilgi sahibi olabilirsiniz.Eger sisteminizdeki cihazlar yaklasik olarak B sinifi ürünler olarak degerlendirilirken ve CDplayer’iniz D sinifi bir ürün olarak degerlendiriliyor ise nereden baslayacaginizi biliyorsunuz.
Ilk bölüm’de playback sistemden müzik dinleme ile Grand Canyon’a bir dizi pencere camindan bakmayi benzestirmistim.Her pencere cami Grand Canyon’un görüntüsünü farkli biçimde bozuyordu.Pencere sayisi ne kadar az ve camlar ne kadar transparan olursa, manzara daha seffaf oluyor ve direk görüntü ile olan baginiz daha güçlü oluyordu.

Sisteminizdeki tek bir cihazi upgrade ederken en az harcama ile en fazla sonik iyilestirmeyi elde etmek için bu Grand Canyon örnegini kullanmak yaralidir.Her cihazi, bir pencere cami olarak düsünün. Size en yakinda duran pencere cami hoparlörlerdir,bir sonraki power amfi,sonra preamfi ve son olarak da sinyal kaynagi (CD Player ve pikap )
Sistemin genel transparanligi ve sizin müzikten alacaginiz keyif pencere camlarindan geçen görüntünün toplamidir.Birkaç tane seffaf caminiz olabilir,ancak görüntü yinede kirli olanlar tarafindan gölgelenecektir.

Hi-Fi sistemini upgrade etmenin en önemli anahtari en kirli, en renkli camdan kurtulmaktir.Müzikal performansi azaltan parçayi bulun ve onu degistirin.Bu teknik sayesinde harcadiginiz para karsiliginda sisteminizde gerçeklesecek en fazla iyilesmeyi elde edersiniz.

Ayrica en transparan pencereyi en yakina koymak (hoparlör) diger pencerelerdeki (amfi,kaynak vs) hatayi ayrintisi ile ortaya çikaracaktir.

Ortalama kalitelideki elektronik zincirinin son halkasi olarak kullanilan yüksek çözünürlüge sahip hoparlörler, ayni sistemin ayni orta kalite bir çift hoparlörle oldugundan daha kötü ses çikarmasina neden olacaktir. Bu mantigi takip ederek bir Hi-Fi sisteminin içinde yer alan kaynak cihazin kalitesinden daha iyi olmayacagini çikartabiliriz. Eger ilk pencere cami ( kaynak cihazi ) kirli ve renkliyse genel görüntüde kirli ve renkli olacaktir. Ilk pencere caminin ardina ne kadar temiz ve transparan camlar yerlestirseniz de görüntünün bozuklugunu azaltamazsiniz. Aslinda kirli camin önüne yerlestirdiginiz transparan camlar sadece ilk cam’in ne kadar kirli oldugunu daha çok ortaya çikartmaya yarayacaktir.
Yüksek kaliteli bir playback sistemine sahip olmak için baslangiç noktasi kaynak cihazlar olmalidir.
Ne var ki playback sisteminizin kalite seviyesi arttikça iyi performans olarak degerlendirdigimiz kalite de artacaktir.Müzikal tatmin arayisinizda cihazlarinizi ardi ardina upgrade ettikçe daha elestirel olacaksiniz .Bu ugras bir bagimlilik haline gelebilir hatta müzikten aldiginiz keyfin azalmasina bile yol açabilir.

HI - FI ile ilgili temel bilgiler (14. sayfa)