stanley kubrick filmlerini sevmeyen var mı benim gibi?

****ne diyeyim, iyi filim, hoş filim. süper görüntüler var. kübrik de saygı duyduğumuz bir abimizdir. şahsen aksiyon filmlerinin hastası olduğum kadar yavaş seyreden kurguların da hastasıyımdır. ne bileyim, bir mayıs sıkıntısını mest olarak izlemiş, rüzgarda hışırdayan ot görüntülerine dakikalar boyu neş'e ve huşu içinde bakadurmuşumdur. bu filimde de sıkılmadım, gayet ilgi ve alaka ile izledim. bir film olarak mükemmel. fakaaaat filmin anafikri hakkındaki fikrimi soracak olursanız, bu filmin anafikri, kaavede söylenen "aabi uzay nassı biyer amına koyyim yaa, çok acayip yaa" cümlesinin arkasına klasik müzik döşemektir derim.

belki bu filmi alien'den önce seyredebilmiş olsaydım böyle demezdim. trt'nin 2001 filmini yayınladığı o gece (sene bindokuzyüzseksenbilmemkaç) ebeveynlerim tarafından ertesi günkü yazılıya çalışmam için odama kapatıldığım için filmi kaçırmasam, ertesi gün sınıfta filmi seyredenlerin "çok acayipti yaauv", "neydi olum o siyah taş?", "ben hiç bişey anlamadım amunakkoyyim" türünden muhabbetlerine maruz kalmasam, yıllar yılı filmi seyredemeyerek deliler gibi "uzaydaki siyah taş"ın ne olduğunu merak etmesem, ve malesef bu filmi seyretmemin bir kaç yıl evvelinde sinemada "aliyen iki" filimini izleyerek aliyenin salyalarına maruz kalmasam böyle demeyebilirdim. belki körpe dimağıma uzayın yaratık salyası ve sümüğünden mamul olduğu bilgisinden evvel uzayın gizemli taşlardan mamul olduğu bilgisi girseydi, girebilseydi, uzayın ne kadar yüce, ne kadar gizemli, ne gadder acayip olduğunu anlatan bu filmi sevebilirdim. ama sevmedim, sevemedim.

efendim, siz hiç vapurdayken, iskeleye yanaşan vapur bir ileri bir geri manevra yaptıkça, içinizde uhrevi bir takım duygulanımlar oluştu mu? yahut ankara'dan gelip esenler otogarına girmekte olan bir otobüste otururken, ve içinde oturduğunuz otobüs esenler otogarının çevresinde dolana dolana bir türlü içine giremeyen o acayip yollarda dönenip dururken, hiç içinizin maneviyatla dolup taştığı oldu mu? hiç sanki şöyle fondan bir klasik müzik sesi geliyormuşçasına ruhen coştuğunuz? benim olmadı. ezici bir çoğunluğun da benim gibi, coşmadıklarını söyliyecekleri beklentisi içerisindeyim. peki soruyorum size, neden sayın kübrik biz seyircilerin, biz o uzay gemisine yanaşmak için manevra yapan, büyük geminin devrine uymak amacıyla bulunduğu yerde dönenip duran o uzay mekiğini seyreden biz sabırlı seyircilerin, uhreviyat ve maneviyatla dolmamızı beklemektedir? niye o makine öbürkü makineye değecek diye dönerken yönetmen bize bunu onbeş dakika seyrettirmekte ve arkadan da klasik müziği pompalamaktadır? niye?.. çünkü efenim, uzaaaaay, çok müthiş bir yerdiiiir, çok süper bir yerdiiiir, çok acayiptiiiiiir... uzayda bir makine dönmeye görsün, içimiz coşar, gönlümüz betofın'ın opus 28 numaralı uvertürünün şeysi gibi acayip olur... hele hele o mekiğe manevra yaptıran şöför (evet şöför), ve o mekikte giden yolcu nasıl ruhen kıpır kıpır olurlar, nasıl içleri içlerine sığmaz anlatamam...

pekiii, siz hiç otobüste giderken kaleminiz cebinizden fırlayıp düştüğünde "vay be şuna bak, yer çekimi etkisinde nasıl da kavisler çizerek yere doğru yol katediyor!" diye hayret ve sevinç gösterdiniz mi? peki bir otobüs yolculuğu kadar sıradanlaşarak gündelik yaşantıya girmiş olarak bize aksettirilen uzay yolculuğunda adamın cebinden fırlayan kalem neden klasik müzik eşliğinde kavisler çizmektedir? yer çekiminin ortadan kalkışı mı olayı hemen yüceleştirivermektedir? her gün mesai saatlerinde hosteslik yaptığı gemide yine ayak işleriyle ilgilenmekte olan hostes kadın uyuyan adamın uçan kalemine hakkaten böylesine şefkatle muamele yapar mı?

iddia ediyorum: ister yer yüzünde olsun ister ayda; tarih boyunca cepten fırlayan hiç bir kalem klasik müzik eşliğinde kavisler çizmedi ve çizmeyecek!.. uyuklayacak denli uzay gemisine alışkın yolcularla ilgilenen her hostes fırlayan kalem gördüğünüde tarih boyunca "hassiktir" dedi, şu an "hassiktir" diyor, gelecekte de "hassiktir" diyecek!.. neden bu filimde hiç hassiktir, ananısikiyim, götüne koyyim duygusu yok? neden çamur yok, bok püsür, salya sümük yok? neden senaryo icabı kötü karakter olmak zorunda kalan bilgisayar dışındaki insanların gündelik meseleleri ve küçük hesapları yok? neden herkes kendini sadece ve sadece insanlığın ilerlemesine ve gelişmesine adamış durumda? o taş ne? ne ulan o taş?..

efenim her şeyin bu denli steril, mükemmel ve klasik müziksel bir coşkunlukta olması, biz seyredenleri uzayın çok süpersonik bir yer olduğuna inandırmak için çekilmiş numaralardır. tabi aslında numara diyerek kübrik abiye çamur atmayalım, her halde kendisi de uzayın çok acayip biyer olduğuna inanmaktadır ki filmi böyle çekmiştir. belli ki kübrik de muhtemelen geceleri yatağına yattığında "ulan şu uzay ne acayip biyer amına koyyim yaaauv" şeklindeki düşüncelere garkolmaktadır. işte filimdeki o siyah taş kübrikin dilinden (sinama dilinden) dökülen kocaman bir "vay amına koyyim"dir. kübrik maymunların evrim geçirmelerini anlayamamakta "vay amına koyyim, daha dün kemiklen oynaşıyorlardı, aha şindi uzaya çıktı ****ler" demektedir. fakat uzayı da anlayamamakta, anlayıp adlandırabildiği bir kaç şeyin her biri için bir vay amına koyyim çekmektedir. bunların ilki "vay amına koyyim aya çıktı ****ler" şeklindeki yakın uzay, yani ay, ikinci ve sonuncusu ise "vay amına koyyim, jüpitere de gidecek ****ler"şeklindeki uzak uzay, yani jüpiterdir. jüpiterden ötesini ise hiç kafası basmamakta, düşünmeye çalıştıkça beyni bulanmakta, gözlerinin önünde bööyle ışıklar mışıklar çakmakta, görüşü dumanlanmaya kulakları uğuldamaya başlamaktadır. sankim ölecek gibi olmakta, kendini yaşlanmış, boku bokuna geçmiş bir ömrün sonunda çocukları tarafından yalnızlığa terk edildiği evinde yemek bile yemekten aciz bir zavallı olarak tahayyül etmekte, ödü bokuna karışmaktadır. işte o vakit "nabıyorum ben ya, deli mi sikti beni bunları düşünüyorum" diye silkinip kendine gelmekte, ölümün karşısına koyabildiği tek alternatifi, yani doğumu, kabak gibi kör gözüm parmağına ekranın tam orta yerine dünya kadar kocaman yerleştirmektedir. tabi ki klasik müzik eşliğinde.

bu film yapay zeka üzerine bir film olabilir, bir gerilim filmi olabilir, klasik müzik eserlerine çekilmiş bir klip olabilir, "vay amına koyyim" kavramının açılımlanışı olabilir, ama kanaatimce uzay ve evrenin sırrı üzerine bir film değildir.
(bindokuzyuzseksendort)****