Nikola Tesla (1856-1943)

quote:

nikola, yugoslavyada doğar (1856), evet o, bir hırvat çocuğudur ama osmanlı adam ayırmaz, onu da iftar sofralarına oturtur, avucuna bayram harçlığı sıkıştırırlar. türkler, lokma paylaşmaktan çok hoşlanır, zımmileri ne helvasız bırakır, ne de aşuresiz koyarlar. nikola yaz günleri merkez camisinin şadırvanında serinler, türk, boşnak, torbeş çocuklarıyla çelik çomak oynar.
nikolanın ninesi tam bir osmanlıdır, çocuklar azıcık tatsızlaştı mı bir ayet-el kürsi okusunlar diye komşularının kapısını çalar. bu kadın felaket zekidir, onu günlük hayata dair ürettiği pratik çarelerle tanırlar. nicola ninesine çeker, sakalı çıkmadan altı dili kapar. sırpça, türkçe, almanca, ingilizce, fransızca ve italyancayı sular seller gibi konuşur, en zorlu hesapları zihinden yapar. hatta zevk için logaritma cetvelini ezberler, muallim eline tebeşir almadan neticeyi fısıldar.

nicola, gratz bilim enstitüsünde matematik ve mekanik okur ama merakı elektriğe kayar. ancak bu konu henüz çok muğlaktır, deneylerine imkan bulmak için abdye gitmeye niyetlenir, hatta aracılar lütfedip ilgilensin diye thomas amcasına mektup yazarlar. bir müddet ünlü kaşife takılır, ondan hisse kapmaya bakar.

saf çocuk hayatının en büyük hatasını planlarını bu hırslı adama açıklamakla yapar. ondan çok önceleri ampulu ve fluoresan lambayı yapmasına rağmen keşiflerine sahip çıkamaz. edison akkor telli ampulü iyi kötü yakar ama elektrik aktarma işini kıvıramaz, boşa koyar dolduramaz, doluya koyar aldıramaz. zira doğru akım üç adım ötede zayıflar, hiç bir işe yaramaz. edison saçını başını yolar, beyhude tırmalar. ancak şu gözleri parlayan yugo boş değildir, problemi aşsa aşsa tesla aşar. evet, edison, tarlada iğne kaybetse bütün samanların altına tek tek bakacak kadar sabırlıdır ama tesla altında iğne olmayan samanla uğraşmaz. yeter ki konsantre olmasın problemi anında çözer, noktayı koyar. edison bir gün en babacan tavırlarını takınıp tesla;yı yanına çağırır, elini dostça omuzuna atar. eğer sistemdeki tıkanıklığı çözerse büyük bir ödül vereceğini fısıldar. tesla, akımı yükseltip aktarır, alçaltıp kullanır böylece edisonun önünü açar. lâkin dalavereci kaşif işi bitince projeye sahip çıkar, çocuğu tanımaz.

o yıllarda amerikada ancak waplar (white, anglasakson ve protestanlar) birinci sınıf vatandaştırlar, diğerleri kaale alınmaz. edison, osmanlı coğrafyasından gelen sahipsiz muhaciri zenciler ve kızılderililerle aynı kefeye koyar. ününü ve gücünü kullanıp ezmeye başlar.

ama tesla aksi ihtiyara aldırmaz elektriğin taşınması için bambaşka bir sistem geliştirip rakibine fark atar. edisonun doğru akımı ancak kalın kablolarla aktarılabilir ki ortaya biftek kızartacak kadar ısı çıkar. halbuki teslanın ürettiği alternatif akım incecik kablolarla nakledilir, kesinlikle ısınmaz ve uzak mesafelere kayıpsız ulaşabilir. doğru akım için her mil kareye bir elektrik santrali kurmak gerekirken öbürü ülkenin öbür ucuna bile gidebilir. o günlerde edison yurdu bakır ağlarla örmüş, bilek kalınlığında tellere akıl almaz paralar yatırmıştır. gelgelelim bu basit ve mantıklı sistemi alkışlayacak yerde savaş başlatır. tutar tesla aleyhinde kampanyalar açar.

tesla üç beş sent için kazma kürek çalıştığı günlerden birinde a.k.brown adlı bir firma sahibiyle tanışır. adam kesenin ağzını açar, ona broadwayde bir laboratuvar kurar. tesla kafasında ne varsa yapma fırsatı yakalar. bilim adamları bunların mükemmel şeyler olduğuna katılırlar. bu başarılar westinghouseun dikkatini çeker oturup onunla bir sözleşme imzalar.

westinghouse, teslanın akımını kullanarak coloradodaki the gold king madenine elektrik getirir ve daha evvel ekonomik olmadığı için kapatılan tesisde üretim başlar. evet bir hidroelektrik santralı kurmak zor değildir ancak edisonun teknolojisi nehir maden arasındaki mesafeyi katiyetle aşamaz. hasılı edison doğru akıma bir servet yatırır ve çamura batar. teslanın sistemini kötülemek için usanmadan yalan söyler, bıkmadan şov yapar. alternatif akımla kedileri, köpekleri ve atları öldürür, hatta oturup elektrikli sandalyeler tasarlar. tesla cevabını chicagoda düzenlenen (1893) dünya fuarında verir. milletin şaşkın bakışları arasında vücudundan alternatif akım geçirir, parmaklarıyla dokunarak ampulleri yakar. etrafına doladığı tellere yüksek voltaj verdirir, zira yüksek frekanslı alternatif akım tellerin sadece dış yüzeyinde akar. daha sonra tesla bobinlerini kullanarak şimşekler çıkartır ve izleyicilerin üzerine atar. tabii ki kimseye bir şey olmaz. edisonun, teslayla bir araya gelecek yüzü kalmaz ama westinghouse ile anlaşabilmek için kıvırmaya başlar.

tesla garip bir kâşiftir, inanılmaz buluşlar yapar ama bunları paraya dönüştürmek gibi bir çaba içinde olmaz. daima yenilik arar, önüne konan servetlere bakmaz. hatta buluşlarını sahiplenen yüzsüzlere bile ses çıkarmaz. elektrik satışından alacağı para 1 milyon doları aşınca westinghouse kıvranmaya başlar. kaşifimiz firmaya kıyamaz, iflas etmesin diye sözleşmesini yırtıp çöpe atar. dolar milyoneri olmaktansa huzurla çorbasını kaynatmaya bakar.

tesla çocukluğundan beri niagara şelalesinin kaybolup giden enerjisine kafa yorar. ilgili mercilerden izin alınca burada dünyanın ilk hidroelektrik santralini kurar. ardından adını taşıyan bobinle radyo, tv yayınlarının kapısını aralar ve ihtisası olmadığı halde otomobillere hız saati yapar.

zamanın bilim adamları saniyede altmış kere yön değiştiren bir akımın motoru bir ileri bir geri döndürüceğini ve hiçbir yere varamayacağını söyleseler de büyük problemi basit müdahalelerle aşar. parkta dolanırken bulduğu bir çareyle* alternatif akımı motorlarda da kullanır ve doğru akıma fark atar.

tesla 1898de new yorkta, madison square garden havuzuna küçük bir tekne bırakır. teknenin içinde bir radyo alıcısı vardır. kâşifimiz minik gemiyi ileri, geri dolandırır, ışıklarını yakar ve iskeleye yanaştırır ki, o, ay üzerinde araç yürütecek kadar iddialıdır.

tesla alternatif akımla elektrik dağıtımını kolaylıkla sağlar, ancak onun asıl derdi herkese bedava elektrik verebilmektir. yeryüzünün zaten bir enerjisi vardır, iş bunu kullanabilmektedir. nitekim j.p. morganın desteği ile long islandda kablosuz yayın sistemi kurar. ünlü mimar standford whiteın yaptığı bina büyük bir mantarı andırır. ahşap iskeleti bronz civata ve bakır lamalarla bağlar, koca yapıya bir gram demir sokmazlar. burası hem telefon ve telgraf hizmeti verecek, hem de deniz ve hava trafiğini düzene koyacaktır. dahası bütün dünyaya borsa, hava raporu, müzik yayını yapacak, saat ayarı, telefoto ve teleks imkânı sunacaktır. o dönemde sesin, resimlerin, hele hele elektriğin bu şekilde nakli duyulmuş şey değildir. evet bu heyecan verici bir şeydir ama para kazandırmaz. amerikalı sermayedarlar dolar getirmeyecek işe kuruş yatırmazlar. nitekim morgan da onu yolda koyar, proje yarım kalır, kuleyi hurda fiyatına satarlar.

tesla, marconiden 10 yıl evvel radyoyu bulur ama patent dairesi waplara çalışır. mahkeme kanaatini geciktirir, geciktirir ve teslanın öldüğü sene (1943) kararı açıklar. evet hakkını verirler ama bir işe yaramaz. üstelik batılı kaynaklar radyonun babası olarak hâlâ marconiyi göstermekten utanmazlar. kaldı ki marconinin radyosu sadece sinyal alır, teslanın radyosu ses de yakalar.

bir ara tesla, marstan ve venüsten sinyaller almayı aklına koyar. bunu ne kadar başarır bilemiyoruz ama uçan daire masalları anlatmaktan hoşlanan gazeteciler birine bin katar, mevzuyu abartırlar.

tesla doğal rezonans ve vibrasyona ait duyulmadık şeyler söyler ve teorilerini ispatlamak için çalışmaya başlar. tutar, yeryüzü ile aynı frekansta titreşim üreten bir cihaz yapar. bu alamet çalıştığında bütün manhattan sallanır, binaların hiçbirinde cam çerçeve kalmaz. teslanın iddiasına göre aynı sistemle empire state binasını ufalamak, fay hatlarını kırmak hatta dünyayı ortadan ayırmak mümkündür. amerikalılar mevzuyla yakından ilgilenir, haarp projesine fay hatlarını hareket geçirmek için düşünülen bir sistem!: büyük paralar yatırırlar. eh bu arada komple teoricilerine de iş çıkar, bazı evhamlılar 17 ağustos zelzelesinde bu cihazın kullanıldığını savunurlar.

tesla bir ara dünyanın bir ucundan diğer ucuna gidebilen ve geri dönebilen enerji dalgalarına kafa yorar. yetmez bu dalgalara elektrik yükler, enerjinin boşaldığı yerde şimşekler çakar. ki bunların gürültüsü 20 mil öteden işitilir, dağları ovaları ışığa boyar. boyları 40 metreyi aşan şimşekler için 100 milyon volt gücünde gerilim kullanır ve laboratuvarı mavimsi bir ışık kaplar. tesla yüksek gerilimle uğraşırken bir elini daima cebinde tutar, yüksek gerilimle çalışanlar hâlâ bu kuralı uygularlar. evet o elektriğe ihtiyatla yaklaşır ama adamlarını hizaya sokamaz, sırf ihmal yüzünden santrali havaya uçar.

tesla colorado springsde bir dağın zirvesine 60 metrelik bir radyo vericisi, 22.5 metre çapında, hava çekirdekli bir transformatör ve devasa bir bobin kurar. olmaz denileni yapar hava yoluyla arada kablo olmadan 40 km uzağa elektrik yollar ve tam 200 ampulü birden yakar.

quote:

nikola, yugoslavyada doğar (1856), evet o, bir hırvat çocuğudur ama osmanlı adam ayırmaz, onu da iftar sofralarına oturtur, avucuna bayram harçlığı sıkıştırırlar. türkler, lokma paylaşmaktan çok hoşlanır, zımmileri ne helvasız bırakır, ne de aşuresiz koyarlar. nikola yaz günleri merkez camisinin şadırvanında serinler, türk, boşnak, torbeş çocuklarıyla çelik çomak oynar.
nikolanın ninesi tam bir osmanlıdır, çocuklar azıcık tatsızlaştı mı bir ayet-el kürsi okusunlar diye komşularının kapısını çalar.

quote:

Orjinalden alıntı: lehrer35

Sizin kopyaladığınız yazıyı yazan kişi belliki bu yazıyı Wikipedia'dan aşırmış ve sadece benim dikkat çektiğim misyonerlik etkinliği bölümünü ekleyebilmek için bunu yapmış.