Dil Bilgisi ~ Ünlü düşmesi, Kaynaştırma, birkaç soru.

quote:

Orijinalden alıntı: Haplo

Bir süredir özellikle konuşma dilinde yapılan hatalara dikkat ediyorum. Bu dolayısıyla yazıya da yansıyor. Eskiden olsa umursamazdım ama siz kendinizi iyileştirdikçe eski hatalar kulak tırmalar hale geliyor.

En çok yapılan hata "gözükmek" tir mesela. "gözükmek" diye birşey yoktur. Onun doğrusu "Görünmek" tir. Fiil köklerine bakarsak "Görünmek" kelimesinin fiil kökü "Görmek" tir. Ama "Gözükmek" kelimesinin bir fiil kökü yoktur. "Gözmek" diye bir tabir duyan veya gören varsa en yakın belediye zabıta amirliğine bildirmeleri rica olunur.

Bu yanlışı öğrendikten sonra tüm çevirilerde "Görmek" fiilini "Gözmek" olarak çevirip ~gözüktü, ~gözüktüm, ~öyle gözüküyor ki, ~gözükür, ~gözükmez gibi çeviriler gözümü tırmalıyor. Dolayısıyla duyunca da kulağımı tırmalıyor.

Neyse konuyu açmamda ki amacım bu değildi ama söylemeden de edemedim.

Sormak istediğim yazı dilinde ünlü düşmesini kullanır mıyız? Kullanmazsak hata mıdır? Hangi türlü uygulanması gerekir? Örnek verecek olursak:
"Siz ordakiler!" veya "Siz oradakiler!" aynı şekilde "Burda" ve "Burada" da görüldüğü (gözüktüğü değil!) gibi hangi yazım şekli doğrudur?

Bir sorumda kaynaştırmadan var. Mesela "fısıldamak" fiilini ele alalım. Bu fiili çoğul olarak kullanmak istediğimizde; örneğin şu şekilde: "Aralarında fısıldayanlar" olarak mı? yoksa "Aralarında fısıldaşanlar" olarak mı kullanırız? Aslında kullanım şekline (Önceki soru örneği: "Şekline" mi? "Şekiline" mi?) göre değişkenlik gösteriyorlar. Mesela "Aranızda fısıldaşmayın" doğru "Aranızda fısıldaymayın" olmaz "Aranızda fısıldamayın" olur. Kaynaştırma getirilmesi istenirse yalnızca "ş" kaynaştırma gelebilir. Ama seslenmek için bu şekilde bir kalıp kullanmak istediğimde her ikiside olası oluyor.

Örneğe dayalı, arkası olan yanıtlar istiyorum. Teşekkürler.

quote:

Orijinalden alıntı: Haplo

Bir süredir özellikle konuşma dilinde yapılan hatalara dikkat ediyorum. Bu dolayısıyla yazıya da yansıyor. Eskiden olsa umursamazdım ama siz kendinizi iyileştirdikçe eski hatalar kulak tırmalar hale geliyor.

En çok yapılan hata "gözükmek" tir mesela. "gözükmek" diye birşey yoktur. Onun doğrusu "Görünmek" veya "Görülmek" tir. Kullanım şekline göre hangisini kullandığınız değişir. Fiil köklerine bakarsak "Görünmek" ve "Görülmek" kelimesinin fiil kökü "Görmek" tir. Ama "Gözükmek" kelimesinin bir fiil kökü yoktur. "Gözmek" diye bir tabir duyan veya gören varsa en yakın belediye zabıta amirliğine bildirmeleri rica olunur.

Bu yanlışı öğrendikten sonra tüm çevirilerde "Görmek" fiilini "Gözmek" olarak çevirip ~gözüktü, ~gözüktüm, ~öyle gözüküyor ki, ~gözükür, ~gözükmez gibi çeviriler gözümü tırmalıyor. Dolayısıyla duyunca da kulağımı tırmalıyor.

Neyse konuyu açmamda ki amacım bu değildi ama söylemeden de edemedim.

Sormak istediğim yazı dilinde ünlü düşmesini kullanır mıyız? Kullanmazsak hata mıdır? Hangi türlü uygulanması gerekir? Örnek verecek olursak:
"Siz ordakiler!" veya "Siz oradakiler!" aynı şekilde "Burda" ve "Burada" da görüldüğü (gözüktüğü değil!) gibi hangi yazım şekli doğrudur?

Bir sorumda kaynaştırmadan var. Mesela "fısıldamak" fiilini ele alalım. Bu fiili çoğul olarak kullanmak istediğimizde; örneğin şu şekilde: "Aralarında fısıldayanlar" olarak mı? yoksa "Aralarında fısıldaşanlar" olarak mı kullanırız? Aslında kullanım şekline (Önceki soru örneği: "Şekline" mi? "Şekiline" mi?) göre değişkenlik gösteriyorlar. Mesela "Aranızda fısıldaşmayın" doğru "Aranızda fısıldaymayın" olmaz "Aranızda fısıldamayın" olur. Kaynaştırma getirilmesi istenirse yalnızca "ş" kaynaştırma gelebilir. Ama seslenmek için bu şekilde bir kalıp kullanmak istediğimde her ikiside olası oluyor.

Örneğe dayalı, arkası olan yanıtlar istiyorum. Teşekkürler.

quote:

Orijinalden alıntı: Spyxxx
göz değilmidir fiilin kökü ?
neden göze mek eki getirelim ki :S
gözmek olmaz tabi.

quote:

Orijinalden alıntı: Haplo

quote: Orijinalden alıntı: Spyxxx göz değilmidir fiilin kökü ? neden göze mek eki getirelim ki :S gözmek olmaz tabi.

Göz görür, gözmez, gözür de olmaz.
"Görünen köy kılavuz istemez"
"At görür aksar, su görür susar"
"Elle tutulur gözle görülür"
"Abdalın dostluğu köy görününceye kadar."

quote:

Orijinalden alıntı: Haplo

Sende söyledin. Göz isimdir. Niye fiil olarak kullanmaya çalışıyorsunuz? Göz görür.
Göz yalnızca bir organ ismidir. Gören, ışığı alarak beynimizde Görüntüyü oluşturmamızı sağlayan organdır. Yapılan fiil görmektir. Bahsedildiği gibi bir türemişlik yoktur. Olduğunu sanmıyorum.

quote:

Orijinalden alıntı: Haplo

Gözlemek veya Gözlemlemek fiil kökü Göz'dür doğru. Çünkü Göz'den türemiştir.

Ama Görmek başlı başına bir olaydır. Göz'den türemiş değildir. Göz görmeye yardımcı olur. Yapılan olay görmektir. Neden Görmek fiili zaten varken Göz'den aynı anlamı içeren bir fiil daha üretmeye çalışıyorsunuz? Sırf ağıza böyle kolay geliyor diye mi? Böylesi alışılmış diye tüm yazım normlarını yıkacak mısınız? Bunu nasıl görmezden gelirsiniz?

Neyse geç oldu. Zaten diğer sorularıma cevapta alamadım dağıldı gitti. Yinede bunları yarın bir düşüneceğim.