Devletsiz Toplum Mümkün mü? (2. sayfa)

daron acemoğlu dar koridor teorisini açıklayabilmek adına 'zincire vurulmuş leviathan' tabirini kullanıyor.

bir yandan insan düşünüyor. insanlık tarihi, inişli çıkışı da olsa, daha iyi sistemlere doğru değişti. genel anlamda. dolayısıyla toplumsal örgütlenmenin devlete varması bir nevi daha gelişmiş hali olduğunu akla getiriyor.

günümüz para sistemini ele alalım. takas ekonomisine göre gelişmiş bir form ihtiyaçları daha iyi karşılıyor . güvence işlevi var ve herkesin aynı değeri atfetmesinden doğan bir geçerlilik niteliği var. burdan geriye dönüş ğek mümkün değil çünki hali hazırda gelişerek pek çok badireyi atlatarak bu noktaya gelinmiş.

toplumsal örgütlenmeler hususunda da devletsize dönüleceini pek sanmıyorum ne var ki teknolojik gelişmeler sivil toplumun daha örgütlü ve aktif olmasını sağlayabilir. Liberal demokrasilere yöneltilen ' iktidarı halktan kaçırmaya yarıyor' eleştirilerine bir yanıt olabilir. bir de google gibi dev şirketlerin gücünün artması var tabii. hüküm vermenin çok zor olduğu konular bunlar. ancak kafa yorabileceğimiz konular.

Mümkün değil. Devlet dendiğinde akla sadece "modern devlet" geldiğinden bazı insanlara devletsiz yaşamın mümkün geldiğini düşünüyorum. Bu bir yanılgı. Yani devlet hep var olmadı, bir noktada insanlar "ilkel" diyebileceğimiz bir düzenle, merkezi bir güç olmadan yaşadı diye devlet bir zamanlar yoktu, sonradan ortaya çıktı, o halde belki ilerde de devletsiz toplum olur demek bana göre mümkün değil.

Güç ve iktidar insanla beraber her zaman var olan bir kavramdır. "Devletsiz toplum" diye insanlık tarihinde öne sürülebilecek tek durum avcı toplayıcılardır. Fakat avcı toplayıcılarda dahi ya bir klan, ya bir kabile aracılığıyla güç bir şekilde bir yerde konsantre edilir. Ya bir şefte, ya ihtiyat heyetinde, ya da direkt olarak klanın tüm üyelerinde bir güç kullanım hakkı görürüz. Geleneklerle, dini inanışlarla suçlara ceza kesilir, kaynaklar için başka klanlarla savaşılır.

Tabi ki bu klanlar, kabileler daha tarihte sonralarda ortaya çıkacak "gerçek" devletin kompleks yapısına, bürokratik kapasitesine, etki gücüne sahip değil fakat avcı toplayıcılarda da ortada bir gücün var olduğu ve bir yerde konsantre edildiği de görülüyor.

1600'lerde ortaya çıkmaya başlayan modern devletlerde ise bu güç konsantrasyonu zirvesine ulaştı. Modern devletin önceki devletlerden en temel farkı Spruyt'a göre iki temel faktörden geliyor: 1) Modern devletler daha önceki devletlerde olmadığı kadar topluma müdahale etme gücüne sahip, 2) Modern devletler uluslarası düzende de egemen olarak kabul ediliyor ve diğer modern devletlerle denk görülüyor. İlk maddeyi anlamak kolay. Modern devletlerin daha güçlü bir ordusu var, daha büyük polis gücü var, medyayla daha fazla yere ulaşabiliyor. Yani güç o kadar konsantre ve fazla durumda ki teoride sadece başkentten yönetilen bir ülkede devletin gücünü ve varlığını en uçtaki köyde dahi görebiliyorsun. Devlet her yere yayılmış durumda. Topluma müdahale ile bu kast ediliyor. İkinci madde ise Westphalia barışıyla alakalı. 1648 Westphalia Barışı ile devletler kendi topraklarındaki tek egemen güç kabul edildi. Yani koşulsuz olarak her devlet, diğer devletler tarafından kendi topraklarında egemen güç kabul edildi. Bu durum günümüzde de geçerli. Türkiye'nin Türkiye topraklarına hükmetme gücü ile ABD'nin ABD topraklarına hükmetme gücü arasında hukuki bir fark yok.

Şimdi bu yukarıda anlattığım modern devleti bir şeyi belirtmek için anlattım. Çünkü modern devlet ulus devlet olmasıyla, gücün bir yerde fazlasıyla konsantre edilip kullanılmasıyla, güçlü ordusuyla, medya gücüyle özel bir devlet tipini temsil ediyor. Bu elbette değişebilir. Ulus devlet ortadan kalkabilir. Ordu kapasitesi artık eskisi gibi önemsenmeyebilir. Gücün kullanımını tek bir yerde konsantre etmek yerine aşağılara doğru yayılabilir, merkezi hükümetler yerine güçlü yerel hükümetler olabilir. Hepsi mümkün. Fakat "devlet" çatısının ve kavramının yok olması mümkün gözükmüyor.

Devlet insanın yaşam biçimini "kurumsallaştırma" yöntemidir. Yani insanlar zaten topluluk halinde yaşıyorlar. Toplumu yok etme şansın yok. En temelde senin varlığın senin beceremediğin işleri yapabilen başka insanların varlığına bağlı. Peki bu yaşam biçimini kurallara nasıl bağlayacağız? İşi kurumsallaştırarak. Devlet yapay bir kurum olsa da yapay gerekliliklerin doğurduğu bir kurum değil. İnsanın zaten var olan yaşam biçimini kurumsallaştırdığı araç devlettir. Dolayısıyla devletin ortadan kalkacağını da düşünmüyorum. Ekstrem bir örnek vermek gerekirse bir gün aslanlar et yemeyi bırakacak mı dersen 1 milyon yıl sonra neden olmasın denir. Fakat 1 milyon yıl sonra et yemeyen o canlı artık aslan mıdır? İnsan ve devlet için de benzerini düşünüyorum. İnsan devletten vaz geçer mi? 1 milyon yıl sonra belki diyelim, fakat o devletten vaz geçen şey hala bizim bildiğimiz insan mıdır?