Süleyman Demirel: Biz de Osmanlıyı kötüledik (2. sayfa)

Tarihi doğru öğrenelim gerisi önemli değil.

osmanlı'yı 1500'lü yıllardan ibaret sanarsanız tabi böyle düşünürsünüz. 3. selim ile başlayıp 2.mahmut ile devam eden çağdaşlaşma batılılaşma reformlarını görmezden geliyorsunuz. cumhuriyetin bugünkü temelleri 3. selim ile atıldı en büyük reformları 2. mahmut yaptı ve ondan sonra gelen bütün padişahlar da onun izinden devam etti. cumhuriyet kurulmadan önce orta çağ karanlığında yaşıyormuşuz gibi anlatılıyor bize.

Osmanlı devam etseydi,Süleyman demirel ne Cumhurbaşkanı nede başbakan olurdu,Paşaların bir çoğu Türk kökenli bile değildi.İstanbula bile izinle girerdi.

Osmanlının en büyük hatası Türk milletini okur yazar yapmamasıdır,Osmanlı,avrupa ülkeleri gibi 1600 yıllardan başlayarak Türkler arasında okur yazar oranını %40 düzeyine çıkarsaydı,Rusya'ya ve ingiltereye direnecek gücümüz olurdu,silah,ilaç,gıda,üretiminde eski teknolojileri kullanmamız osmanlının yenilgilerini kaçınılmaz yapmıştır.

tabii tabii... hiç olur mu öyle şey

kapattık gözlerimizi, bakmıyoruz... bakmayınca da tabii ne oluyor... göremiyoruz.

hele devekuşunun öyle versiyonları var ki göremeyelim zaten, ne ayıp şeyler.

tef çalan bir turna var aşağıda... onu dinleriz biz. güzel o

hem bunlar nefret sayılmaz... sevdikleri için yapıyorlar.

nefret olur mu... ne çirkin kelime... nereden çıkarıyorsunuz

19.yy.

burada duralım da

moderasyonu zor durumda bırakmalyalım

Bahsettiğiniz kesimin algı çalışmasının nedeni din alerjisiydi. Şimdi de öyle. Tek adamlık, demokrasi, ekonomi falan hikaye yani.

Osmanlı'nın sadece hatalarından bahsedip koca 600 yılı bir hiç'e dönüştürmeye çalışmanın en önemli motivasyon kaynağı budur. Dini aksaklıkların sebebi olarak gösterme çabaları vs. hep bu yüzden.

Sonuçta hayat sınamalardan ibaret. Yaratan sistemi bu şekilde kurmuş. Hiç durmaksızın birileri birilerini bilerek veya bilmeyerek iman'a/inkar'a çağırıyor.

Bende 21. yüz yılda insanların kraliçe veya kral gibi makamların olmasına anlam veremiyorum. Çok abes geliyor. Elbette artık ülke hatta Kraliçe'nin İngiliz Milletler Topluluğu'nun kraliçesi olduğunu düşünecek olursak birden fazla ülke üzerinde söz sahibi değiller. Fakat var olmaları bile yeterince garip gelmekte bana.

Her neyse bunu geçeyim. Ben Osmanlı'yı pek sevmem. Fatih veya Süleyman gibi padişahlara elbette saygım vardır,büyük fetihçilerdir lakin bunlar gittikten sonra Osmanlı'nın iştihamı kalmadı. Sadece bir toprak devletine dönüştü. Batılı devletler gibi bilim ve teknolojide söz sahipliği yapamadılar,önemli düşünürlere ev sahipliği edinemedi. Bunların hepsi laf edilen Fransa,İtalya,İngiltere veya Prusya gibi devletlerden çıkmaydı. Bunlar aynı zamanda,her ne kadar biraz zalimce de olsa emperyalizm de söz sahip ülkelerdi. Biz ipek yolunda takılı kalmışken,onlar farklı yollar buldular,hatta Çin,Hindistan gibi çoook eski imparatorlukları bile dize getirdiler. Amerikalarda veya Okyanusya'da adalara yerleşip koloniler kurdular. Oralardaki kaynakları kullanıp Dünya'nın bütün düzenini baştan aşağı değiştirdiler.

Evet Osmanlı bunları yapabilecek coğrafi bir konumda değildi fakat bunlara yetişmek için ne yaptı?

Elbette bunlar işin farklı kısmı fakat bunun insani haklar ve özgürlükler kısmını da ele almak lazım. Avrupa bu konuda da önemli düşünürlere sahip olmuştu. Atatürk Osmanlıdaki veya doğudaki yönetim biçimlerine bakarak Cumhuriyeti kurmayı düşünmedi. Herkesin alay ettiği Fransa'nın yönetim biçimine baktı,onların düşünürlerinin kitaplarını okudu. Fransa günümüz yönetim biçimlerinin şekillenmesinde çok önemli bir yere sahip.

Osmanlı benim gözümde doğrusu tam bir Türk devleti de değildi. Araplaşmış Türk kültürüne sahip bir kültür oluşturttu kendinde. Prusya'yı düşünün mesela,Prusya görkemli bir Alman kültürüne sahipti. İliklerine kadar cermenlik akıyordu. Keza diğer devletlerde çok farklı değildi.

Osmanlı'nın dönem dönem yaşattığı görkemler çok hoş elbette fakat bu görkemler yeterli değil. Osmanlı çağ geçtikçe daha da farklılaştı ve buda yeterli olamadı. Çağın çoook gerisinde kalmışlardı ve ellerinde batmakta olan bir imparatorluk kalmıştı ellerinde. Bu imparatorlukta ise kıymetini bilemedikleri önemli yer altı kaynakları vardı. Onları Osmanlının sevdalısı Araplar elleriyle teslim ettiler İngiliz ve Fransızlara.

Doğrusu deseydik ki Osmanlı 1. dünya savaşından bir yolla kurtuldu. Ne olacaktı? Padişahlarınız Atatürk gibi reformlar getirip Türkiye'yi ,bugünkü mahvettiğiniz Parlamenter Cumhuriyet sistemini kuracak mıydı? Laik bir devlet olabilecek miydik? Latince alfabe kullanacak mıydık? Dünya'da kadınlara seçme seçilme hakkı veren ilk ülkelerden birisi olabilecek miydik? Okullar nurcuların okullarından farklı olacak mıydı? Belki, tabi Atatürk bunların gerçekleşmesini garantilemiş ve hızlı bir şekilde yapmıştı. İnsanlar Atatürk'ü gerçekten çok küçümsüyorlar fakat Atatürk gibi bir devrimcimiz olmasaydı oturduğunuz şehir ya Yunanların ya Ermenilerin ya Kürdistan'ın ya İtalyanların ya Fransızların ya da İngilizlerin kontrolünde olacaktı. Türkiye küçücük bir devlet olacaktı ve tamamen emperyalizme bağlı olacaktı.

Bugün son monark XVI. Lui'nin ölüm yıldönümü anılmış, Fransız televizyonu TV5'de gördüğüm aynı kaydı ekliyorum:

Kralcılar Fransa'da da var. Yine de "monarklardan nefret edildiğini göremeyiz" kısmı pek yanlış.

* * *

Siyasi tarih alanım değil, büyük hataları teknoloji veya sanat tarihinden yakalayabiliyorum. Tepkisel açılmış bir konuya tepkisel yazmış oldum. Çünkü biraz değil çok yanlış. Böyle bir şey yok, tanıdığım Avrupa'lıların pek çokları sınırsız eleştiriyorlar kraliyet dönemini, Almanya gibi ünvanların korunduğu yerlerde bugün monarşiyle hiç bir irtibatları kalmamaış asalet ünvanlarıyla, kişilerin soyisimleriyle bile dalga geçiyorlar. Ki bnunu ben de aşırı buluyorum, ama gerçek bu.

Larousse ansiklopedisinde karkatür için gösterilen bir kaç örnekten biri, Bourbon monarkı Lui'nin meşhur "satılık armutlar" karikatürüdür. X jenerasyonunun karikatürün ne olduğunu öğreneceği vesikalardan biriydi. Larousse'un daha modern zamanımızda karikatürün ne olduğunu anlatmak için seçtiği örneğin ojinali.

* * *

Her ülkenin kendine özel tarihi ve şartları var. Selanik görebildiğim kadarıyla Prag veya Viyana gibi, zamanında Avrupa'daki kültür kentlerinden biri. Buradan bir öfke var tabii. Asıl verimli, sulak ve yeşil olan yerler de Balkanlar.

Bir de bence tarihin nasıl anlatıldığı önemli. Örgün eğitimden geçtikten sonra aklımızda kalacak olan haliyle Türkiye'nin Osmanlı'nın parçalanmasının ardından kalanlar olduğu. Kuruluş, anlaşmalar, birleşmeler anlatılmaz veya hızlı geçilince Türkiye de Osmanlı'nın küllerinden başka bir şey değilmiş gibi görünüyor. Aslında Osmanlı (veya Türkiye) Birinci Dünya Savaşı'ndan en zavallı çıkan coğrafya da değil gibi görünüyor. Avusturya çok daha büyük kayıplara uğradı, ufacık bir dağlar ülkesine hapsedildi. Yunanistan çok harap halde ve kendisi kadar bir ek nüfusa bakmak zorunda kalmış. Aynı şekilde Almanya da kendi tarihini Prusya'nın parçalanması olarak anlatabilir, Alman düşmanlarının kendi güzel ülkelerine ettiklerinden başka bir şey de göremeyebilirdi. Ama dinlediğim kadarıyla kantonların nasıl birleştiği, nasıl anlaşmalar yapıldığı, meslek birliklerinin nasıl kurulduğu... tarihçi olmayan ortalama-entelektüel bir Alman'la kendi tarihini konuşunca anlattığı bunlar. Savaşlar ve fetihlerden daha çok kuruluşlar. Milli tarihte iyi örnek olarak sadece fetihler anlatılınca, savaştan ve parçalanmadan başka da bir şey verilemiyor herhalde.

* * *

İngiltere, İsveç, Norveç'e bakarsak burada kraliyetin "uslu" ve "efendi" olduğu fikrini alıyorum. İspanya'da o kadar uslu değildir ve kraliyetin sembolik hakları görece daha çok kırpılmış. Osmanlı, Fransa, Romanya (onların da büyük Romanya'sı var) gibi yerlerde böyle değil, bu ülkeler monarşiye rağmen gelişmiş, kendisini kurtarmış ülkeler. Yani monarşi gelişmenin önünde ne kadar engel olmuşsa o oranda silinmiş.

Anlayabildiğim kadarıyla, tanzimattan sonraki özgürlükler zamanında mutlaka daha yetenekli ve bilgili olanlar sınıflı bir toplumda olamadıkları kadar sivrildiler, para ve güç sahibi oldular. Monarşi ise bu durumu idare edemedi. Bu dönemde çıkan ayaklanmalar İngiltere ve Fransa'da teknoloji devrimlerinde çıkan isyanlara benziyor. Burada "günah" diyorlar da, orada "ruhumuzu çalıyorsunuz". Ama özde çatışma aksı ve taraflar benzer. Fakat nedense bizde tarihçiler bunları böyle adreslemiyor, belki de pek bir şey bilmiyoruz. Mesela, Mütefferika matbaayı birdenbire izin mi alıp getirebildi. Tam olarak nasıl oldu, önceden neden olamıyordu, sonra nasıl güvenebildi, ne yapabileceğine inandı da getirdi. Bunları yeni keşfediyoruz gibi geliyor bana. Neticesinde Osmanlı -tabir caizse- helva gibi dağılmış. Sebeplerini istediğimiz kadar eken zamanlardan çıkaralım, bütün tarihe paylaştırmaya çalışalım, anlayabildiğim kadarıyla Osmanlı aslında çabuk bir şekilde dağılmış.

@Nat Alianovna konuyu geliştirdiğiniz için teşekkür ederim.