Türklerin İstanbul'dan Kovulması | DonanımHaber Forum

Türklerin İstanbul'dan Kovulması - Sayfa 2

destroyer39 · 2010-10-06T18:46:57.0000000+03:00

Üst düzeydeki bu olaylar kuşkusuz halkın günlük yaşamından, tahta bakışına kadar birçok konu ve kurumu etkilemiştir. Ama bunun yanında halkın özellikle Anadolu halkının tahta ve padişahlığa bakışı ve tepkili tavrı asırlarca sürmüştür. Şimdi bu noktayı biraz açalım ve halk ile devlet arasında asırlarca süren bu kavga ya da didişmeyi nedenleriyle birlikte inceleyelim. İstanbul'un fethinde Anadolu Türkleri yani Türkmenler3 çok önemli rol oynamış ve fethe çok sevinmişlerdir. Çünkü bu insanlar İstanbul'un fethi ile birlikte talihlerinin değişeceğini, yeni ufuklara yürüyeceklerini sanmışlardır. Ama ne var ki evdeki hesap çarşıya uymaz. İstanbul'un alınışından sonra kendilerine gerçekten iş sahası açılacağını ve saygınlık göreceklerini sanan Türkmenler Anadolu'dan iş, güç sahibi olmak hevesiyle akın akın, büyük bir heyecan içinde İstanbul'a gelirler. Gelirler ama, ne yazık ki hevesleri kursaklarında kalır. Çünkü Fatih Sultan Mehmet, önceleri İstanbul'a yerleşmeleri için davet ettiği bu insanları, bırakın devletin üst düzey görevlerini, orta düzey görevlerde bile kullanmayı düşünmez ve gelen istekleri, toplu önerileri geri çevirmeye başlar. Çünkü bu insanların büyük çoğunluğu mesleksizdir. Yine bu insanların çoğunluğu okuma yazma bilmez, usul erkan anlamaz, kentsel yaşamdan habersizdir. Ne yemek yapmayı ne de yemek yemeyi bilirlerdi. Belirtelim ki Türkler, mutfağı ve batı türü yemek yapmayı Anadolu'ya geldiklerinde Bizans'tan aldıkları Rum gelinler sayesinde öğrenebilmişlerdir. Ayrıca Hunlar ve Göktürkler yemek pişirmezlerdi (Avcıoğlu, 1979: 338). Fatih, Orta Asya'dan beri var olduğunu bildiği köklerine, yani Kayı'ya bundan böyle ilgi duymaz, onlarla her türlü bağıntıyı yavaş yavaş kesmeye başlar. Önemle belirtmek gerekir ki, İstanbul fatihi, Anadolu insanına yani Türklere sırt çevirmiştir, artık Batıya dönüktür (Avcıoğlu, 1982: 2268; Lamartine, 2005: 353). Yönünü Balkanlara doğru, İtalya'ya doğru çevirmiştir. Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u aldıktan sonra başta Kapadokya, Pontus bölgesi olmak üzere Sırbistan, Mora ve Karaman'dan İstanbul'a ahali göçürür. İstanbul'a göçürülen bu insanlardan yalnızca Karamanlılar Türktür, onun da bir kısmı. Çoğunluk Karamanlı’dır ancak bunlar aslen Rum ve Ermenidir. Karaman'dan gelen Türklerin önemli bir bölümü umduklarını bulamadıklarından bir süre sonra, onlar da geri döner. Ayrıca İstanbul, Selanik'le birlikte bir süre sonra yoğun bir Yahudi göçü almaya başlar (Hammer, 1991: 134; Ortaylı, 2006: 13). Devletin en basit ve kolay görevleri bile devşirmelere ve gayrimüslimlere emanet edilir. Sistemin işçi gereksinmesi de Türkler dışından karşılanmaktadır. Hatta Fatih'in vezir-i azamı olan Rum Mehmet Paşa, İstanbul'a gelen Türklerden ağır vergiler alarak İstanbul'un Türkleşmesini önler (Sevinç, 2005: 297). Bu politika, yine Rum asıllı iki vezir-i azam İshak Paşa ve Mahmut Paşa zamanında da devam eder. Fatih bu durumu adeta seyreder. Bütün bu gelişmelerden Fatih'in haberdar olmadığını söylemek pek olası değildir. Bu ve benzeri olaylar Anadolu'dan gelen Türkleri çok üzer ve küstürür. Anlaşıldığı kadarıyla Fatih İstanbul'u Türkleştirmek için bu kenti sanki önce Türklerden temizlemeye, kurtarmaya yönelmiştir. Bir yazarın çok yerinde belirttiği gibi, fetihle birlikte Bizanslılar mağlup olmuş fakat mağdur olmamışlardır (Ongunsu, 1952: 9). Yazılanlardan anlaşıldığı kadarıyla Anadolu Türkü'nün kötü talihi bu dönemlerde başlamıştır. Anadolu insanının devletiyle didişmesinin, halkla ilişkiler açısından son derece kötü diyebileceğimiz gelişmelerin başlangıç tarihi bu dönemlerdir.4 1600 yılında Anadolu'dan İstanbul'a gelen bir grup Türkmen ile ilgili olarak o tarihte yazılan bir kitapta yapılan değerlendirme, her şeyi açıkça gözler önüne sermektedir: “İpşir Paşa ile İstanbul'a gelen bir alay çarıklı Türk fazla yüz buldular” (Halife, 1976: 48). Yıllar ilerledikçe kişi adları bile değişmeye başlar. Türkmen ve Orta Asya kökenli olup Kayı Boyu’nun sürekli kullandığı örneğin Aktimur, Esibey, Sarubatı, Kutalmış, Balabancık, Karaçebeş, Ertuğrul, Yörgüç, Samsa, Akçakoca, Konuralp, Turgutalp, Alpaslan gibi Türkçe adların yerini, Abdülhamit, Abdülmecit, Abdülaziz, Abdullah daha sonraları da Vahdettin gibi isimler almaya başlar. Osmanlılar çocuklarına, şehzadelerine; Türkmen atalarını Orta Türkistan'da İslamlaştırmak amacıyla öldüren Arap komutanların adlarını vermekten çekinmemişlerdir.5 Türk tarihinin hiç bilinmeyen bir yanı olan Türklerin Müslümanlaşması M.S 700'lerden başlayarak birçok savaştan sonra çok uzun bir zaman zarfında gerçekleşmiştir. Bu olaylarda yüz binlerce Türk öldürülmüştür. Türklerin devletle ilişkilerinde dolayısıyla halkla ilişkiler uygulamasında önemli bir nirengi noktası olan Müslümanlık, birçok Türk geleneğini etkileyip değiştirdiği gibi, halk ile yönetimi kalın çizgilerle birbirinden ayırmıştır.6 Devlete saygı ve itaat, tanrı korkusu üzerine oturtulmuş, ona endekslenmiştir. İslam, cami kurumu ile önemli bir halkla ilişkiler alanı yaratmıştır. Yine cami ile birlikte siyasal iktidarın eline önemli bir ideolojik araç geçmiştir. Kimi devletlerin bunu çok iyi kullandığını bilmekteyiz. Cami ibadet yanında önemli bir duyuru merkezi, dertleşme ve bilgi değiş tokuş mekanıdır. Birçok örnek bize kanıtlamaktadır ki cami avlusu etkili bir halkla ilişkiler ortamıdır. Çünkü cemaatin beş vakit uğradığı bir yer olması nedeniyle önemli bir haberleşme kavşağı oluşturmaktadır. Bir nevi forumdur. Amaçlandığı takdirde saray ile ahali arasında iletişimin değiş tokuş edildiği yer rolü oynayabilmektedir. Kent yaşamına ilişkin kararlar buradan halka duyurulabildiği gibi halkın istek ve önerileri de yine buradan öğrenilmektedir. Ahalinin tepkisi buradan isabetli biçimde ölçülebilmektedir. Fatih döneminden itibaren Türk toplumunun gazilik, cihad, Müslümanlık ve beylik ruhunun yerine, her çeşit din ve milliyeti bir araya getiren imparatorluk ruhu geçince Anadolu'dan türeyen çiftbozanları (işsiz insan) iş alanlarına doğru götüren kanallar tıkanmaya başlar. Osmanlı'nın var olan iş yerlerine Rum, Bulgar, Arnavut, Kafkasyalı, Romen hatta Macar gibi değişik uluslardan insanlar çalışmak amacıyla akın eder (Akdağ, 1975: 97). Anadolu insanı işsiz ve güçsüz kalır. İstemedikleri ve beklemedikleri bu gelişmelerden sonra büyük bir hayal kırıklığı yaşayan Türkmenler gerisingeri Anadolu'ya dönerler. Gerçi bir kısmı, yeni fethedilen yerlere yerleştirilseler de, söz gelimi başta Karaman ve Konya olmak üzere birçok bölgeden İstanbul'a fakat özellikle Balkanlara ve Ege adalarına ahali kaydırılmış olmasına karşın Anadolu'da çoğunluğu saran küskünlük, bir süre sonra kızgınlığa dönüşür. Anadolu insanının İstanbul'a sokulmayıp geri gönderilmesi, Hıristiyanların Fatih tarafından korunup, adeta şımartılmaları birçok Osmanlı düşünür ve din adamını rahatsız etmiştir. Bu soruna İslamiyet açısından bakan bu insanlar birer birer, kimisi tepki koyarak kimisi sessiz sedasız İstanbul'dan ayrılırlar. Bir başka deyişle dini konular da dahil olmak üzere çeşitli konularda yapılan değişiklikleri, sergilenen tavrı onaylamayan Türkmen asıllı ulema ve eğiticiler İstanbul'u terk ederler. Özellikle devşirmelerin öne çıkarılması, yönetici kadrolara devşirilen Balkanlıların atanması tepki çeker. Sözgelimi Fatih'e Molla Gürani'den sonra en çok emeği geçen, yetişmesinde rol oynayan Molla Hüsrev başta olmak üzere Akşemsettin, Molla Hayrettin, Molla Ayas, Molla Zeyrek, daha birçok dönem bilgini, aydını olup bitene üzülerek İstanbul'u terkeder7 (İnalcık, 2005: 160). İnalcık'a göre, İstanbul'un alınmasından sonra Fatih, fethin dinsel simgesi Akşemsettin'in daha fazla öne çıkmasına izin vermemiş, Akşemsettin de bunun üzerine İstanbul'u terk edip Göynük'te inzivaya çekilmiş ve orada ölmüştür. Molla Gürani bile bir ara Mısır'a gider ama geri döndürülür (Hammer, 1991: 199). Fatih döneminin sonlarına doğru İstanbul'da yerleşik halkın üçte ikisi gayrimüslim halktan oluşmaktadır. İstanbul popülasyon itibariyle tam bir kosmopolit görünüme sahiptir (Yetkin, 2003: 183). Ancak hemen belirtelim ki burada en önemli noktalardan biri Fatih Sultan Mehmet'in universalis projelerinin alt yapısını oluşturacak entellektüel dokunun bir türlü oluşturulamamasıdır. Bir çalışmada, Fatih'i en çok üzen olaylardan birinin “Kendi ülkesinde, öteki ülkelerle karşılaştırılabilecek bilgin ve bilim adamının olmamasıdır” denilmektedir (İnalcık, 2003: 175). 3 Orta Asya'da Müslümanlığı kabul etmiş göçebe Türk ve Oğuzlara Türkmen denilir. Bilindiği gibi bunlar Orta Asya'dan Anadolu'ya göç etmişlerdir. Türk ulusunun kurucusu ve kaynağı bu Türkmenlerdir. 4 Ankara Savaşı'nda Yıldırım Beyazıt'ın yenilmesinin en önemli nedeni ordusunda bulunan Türkmenlerin Timur tarafına geçmiş olmalarıdır. Nitekim savaşta Germiyan, Saruhan, Aydın, Menteş beylerini Timur'un yanında gören Türkmenler ve Karatatarlar savaşmazlar ve Timur'un tarafına geçerler. Yıldırım'ın ordusunun özünü yeniçeriler ve Sırp askerleri oluşturmaktadır. Bu dönemde Türkmenler Osmanlı'nın Anadolu'ya yayılmasını istememektedir (Avcıoğlu, 1999: 168). 5 Bu senaryoyu Türkler birkaç kez tekrarlamışlardır. Orta Asya'da eğleştikleri dönemde Çin etkisinde olan Türklerin kimi isimleri Çince'den alınmadır. Görenekleri, giyim ve kuşamları Çin özentilidir. Talas Savaşı’ndan sonra bu durum yerini İslamiyetin de etkisiyle Arap egemenliğine bırakır. Türkler uzunca bir süre yaşam biçimi açısından Arap bağımlısı ve Araba özenen bir tutum sergilemişlerdir. Şimdilerde de Türkler için Amerikan yaşam biçimi önemlidir ve taklit edilen ülke Amerika'dır. Kanımca Türkler hiçbir dönemde kendine ait bir uygarlık oluşturamamış ve kendine özgü bir yaşam biçimi içinde olamamışlardır. 6 Türklerin Müslüman olmalarıyla ilgili olarak açıklamalar ve görüşler için bakınız: Avcıoğlu, Doğan (1982). Türklerin Tarihi V. İstanbul: Tekin Yayınevi.; Aydın, Erdoğan (2006). Nasıl Müslüman Olduk?. İstanbul: Cumhuriyet Kitaplığı.; Barthold, V. V. (1990). Türkistan. Çev., Hakkı Dursun Yıldız. Ankara: TTK.; İnan, Abdülkadir (1976). Eski Türk Dini Tarihi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.; Taberi, Ebu Cafer (1867). Chronique de Taberi Abu Ali Mohammad Balami. Çev., Zotenberg. Paris: Denoël.; Cahun, Léon (1896). Introduction à L'Histoire de l'Asie : Turcs et Mongols des Origines à 1405. Paris: Armand Colin. 7 Akşemsettin daha fetihten önce Hıristiyanlara görev verilmesine kendine göre bahaneler uydurarak şiddetle karşı çıkmıştır. Kuşatma sırasında sürekli Fatih'in yanında olan Akşemsettin, fethin tarihi ile ilgili olarak gaipten verdiği haber gerçekleşmeyince, çoğu Hıristiyanlıktan dönme olan askerin imandan nasiplerini almamış olmasını bahane olarak ileri sürmüş ve askerin başına sert, acımasız bir Müslüman komutan atanmasını önermişti (İnalcık, 2003: 105). http://www.ilef.ankara.edu.tr/dergi/gorsel/dosya/1207749778kazanci.pdf

ar_tryk

Yarbay

3423 Mesaj

Türklerin İstanbul'dan Kovulması (2. sayfa)