Çin, devlet destekli veri merkezlerinde Nvidia, AMD ve Intel çiplerini yasakladı

Çin - böyle radikal kararlar alabileceği şekilde - teknolojide Türkiye'nin çok önünde ama bunun temel sebebi kültürünün bilim ve teknolojiyi desteklemesi. Çin tarihi icatlarla dolu ama tek tük göçebe toplum ve göçebe imparatorluk uygulamaları ve ihtimal dahilinde biniciliğe ilişkin temel teknolojiler gibi istisnalar haricinde Türk icadı pek görmezsin. Türkik halkların bin yıllara yayılan tarihinde elbette her zaman eleştirel tonda "X yerli değildi" söylemleri yoktu. Ama politik kutuplaşma - tarihsel ve evrimsel realitede biraz kaçınılmaz olarak - vardı. Yerme de vardı.

Gerçekten bir toplumda politik kutuplaşma ve hizipler arası yerme var diye icat yapılmadığını veya icatların gelişmediğini farz etmek biraz çiğ ve iptidai bir düşünce yapısı ve politik kutuplaşmaları beslemekten başka bir şey teşkil etmiyor.

Dediğiniz gibi olsa antik Yunanlar ve Romalılar hiçbir şey yapamazlardı. Onlar devamlı kendi içlerinde birbirleriyle kavga etmişler (Yunanlar farklı hizipler, sınıflar, şehir devletleri ve krallıklar olarak, Romalılar da benzer şekillerde ve ayrı devletler olmasa bile pekala iç savaşlar içerisinde) Birbirlerinin yaptıkları işleri yeri geldiğinde kötülemiş veya bozmuşlardır.

Ama antik tarihin en çok icat üreten halkları arasında başı çekenler içerisindeler.

Türklere baktığımızda ise "başımıza icat çıkarma!" gibi deyişi olan bir halk görüyoruz. Pek çok gözlemci Osmanlı kültürünün tutuculuğu ne kadar yoğun bir şekilde vurguladığına parmak basmakta ve Osmanlıların zorlayıcı bir faktör olmadığı sürece yenilik ve innovasyona isteksizliğine ve gelenekteki katılığına işaret etmektedir. Osmanlılar mesela İstanbul'u fethederken kullandıkları ünlü Şahi topları Macar bir ustayla yaptılar. Osmanlıların çekirdek popülasyon ve kültür gücü olan Türklerden gelen bir innovasyon değil. Öncesinde Osmanlılar ateşli silahları ve kullanım şekillerini kendileri icat etmeyip Avrupalı halklardan öğrenmişlerdir. Gene Türkçe konuşan çekirdek Müslüman ahalisi tarafından icat edilmemiştir.

Hep söylerim bu toplumun aslında bilim ve teknolojinin içten içe düşmanı dramatik arabesk sufi bir yönü bulunur. Türkler (en azından kayda değrr bir çoğunluğu) bilim ve teknolojiye bunların özüne bakarak değer vermez. Bilim ve teknolojiye tamamen araçsal bakar. Sosyoekonomik ve kültürel düzey olarak otalama ve ortalama altı bir Türk bir takım kültlerle, cemaatler ve tarikatlarla, amansız bir Ortaçağ tarzı otoriter monoteizm ile yaşar. Bencil çıkarlarına göre sonra bu kültürünü ve dünya görüşünü işine geldiği gibi uyarlar. Tüm bunlardan dolayı ortak menfaate dayanarak "sürdürülebilir şekilde yeni bilim ve yeni teknoloji üreten uygarlık" olma kriteri bazında pek de iflah olacağımızı düşünmüyorum. İstisnalar kaideyi bozmaz. Ki istisnalarımız bile her zaman sağlam bir pabuç olmayabiliyor (gerçekten bu ülkeden bazı manyak kimseleri de aydın ve muteber insan kategorisine sokuyorlar veya Türkiye'den ödül aldığını gördüğünüz bir zat gerçekten aşırı sakat nahoş fikirler bildiriyor).

Gerçekten müfredatından evrimi çıkarmaya çalışan veya tüm medeni dünyanın kabul ettiği temel ekonomi yasalarına bu yasalar yanlış deyip karşı gelerek göz göre göre rekor seviyede yüksek enflasyon kasan/bunu engelleyebilecek mekanizmaları bulunmayan bir toplumdan ne bekleyebilirsiniz ki? 😄 Elbette o toplum içerisindeki görece biraz daha eğitimli ve modern dünyaya biraz daha entegre ya da daha akıllı insanlar uçak prototipinin tamamen yerli gibi pazarlanmaya çalışılmasını ve tamamen yerli teknolojilerle uçuyormuşçasına lanse edilişini eleştirir. Bazısı objektif eleştiri veya analiz çerçevesinden çıkıp fazla bilgi sahibi olmadan fevkalade nefret de saçabilir. Uçak prototipinin yapılmış oluşuna ve uçak programının gelişiminin makul ve anlaşılabilir bir planlama çerçevesinde (prototipler için en alışıldık olan Amerikan motoru, seri üretim için ise yeni yerli motor ile) devam edecek oluşuna düpedüz haksızlık da edebilir.

Ama nefret veya yerme gelişime engel olsaydı herhalde hiçbir halk zaten gelişemezdi. Örnek olarak verdiğim Yunanlar ve Romalılar icatlar tarihinde icatlarıyla beraber yerlerini alamazlardı. Onun için varsayımlarınız çürük görünmektedir. Bizim sorunumuz çok daha derinde, kültürümüzde - kültürsüzlüğümüzde- yatıyor. Çinlilerinkinin, Tayvanlılarınkinin veya Batılılarınkinin aksine mevcut kültürümüz hala sürdürülebilir bilim ve teknoloji üretimi ve bilim ve teknolojiye dayalı bir uygarlık olabilmek için yeterli değil.

Onun için yapay zeka, otomasyon, en ince çipler vb geleceğe dönük bazı kritik teknolojileri Türkiye'nin - Osmanlı'nın sanayileşmeyi kaçırması gibi - kaçıracağını düşünüyorum. Türkiye asla Çin gibi birinci ligte yer alan tam teşekküllü üretkenlikte bir ülke olmayacak. Muhtemelen askeriye ve savunma sanayii hariç ikinci veya üçüncü sınıf ortalama bir ülke olarak kalacak. Geleceği belirleyen yüksek teknolojik sivil sektörlerde "en iyisini" dışardan almaya devam edecek. Hatta tıpkı Sovyetler gibi askeri yetileri bile zamanla körelebilir, belirli bir dönemde yaşanan parıldamadan sonra sönebilir. Bunlar yalın gözlemlerime dayalı yorum ve tahminlerimdir.

Ukrayna'da nüfuz sahası ve toprak kavgası yapan ve bu sebeple nitelikli beşeri sermayesinin önemli kısmını dışarıya kaçıran Rusya da kendisini Türkiye'ninkine benzer bir kadere mahkum etti. Onlar da hammadde, petrol ve - Çinli arabalarla rekabet edebiliyorsa - kaba saba ilkel Lada'lar ihraç etsinler, ne diyeyim? Mafyoz oligarkların gaz istasyonu ve kaynak tarlası olarak kalmak kolay olduğu için konforlu elbette. Türkiye'nin petrol gibi dışarıya pompalayıp en kolay yoldan büyük gelir üretebileceği doğal metası bile yok. Rusya'nın hiç olmazsa petrolü var.