BİYOLOJİ NOTLARIM (4. sayfa)

DAMARLAR

kan akış hızı: atar > toplar > kılcal

kan basıncı: atar > kılcal > toplar

tek bir damarda çap: toplar > atar > kılcal

toplam çap: kılcal > toplar > atar

ATARDAMAR: dıştan içe doğru bağ doku - düz kas - tek katlı yassı epitel

temiz kan taşır (akciğer atardamarı hariç)

iç yüzeyi pürüzsüz, kapakçık yok

KILCAL DAMAR: tek katlı epitel tabakasından oluşur

kapakçık yok

doku hücreleri ile kan arasında madde alışverişini sağlar (starling hipotezi)

TOPLARDAMAR: dıştan içe doğru bağ doku - düz kas - tek katlı yassı epitel

kirli kan taşır (akciğer toplardamarı hariç)

atardamarlardan farklı olarak bağ dokudaki lif sayısı azdır, düz kas tabakası daha incedir ve elastik lif bulundurmaz.

kapakçıklar vardır.

---------------------------------------------

DAMARLARDA KANIN HAREKET ETTİRİLMESİNİ SAĞLAYAN DURUMLAR

Atardamarlarda kanın hareketi: Karıncıkların kasılmasıyla oluşan basınç

atardamardaki düz kaslar

arkadan gelen kanın öncekini itmesi

yer çekimi

Toplardamarlarda: kulakçıkların gevşemesi ile oluşan emme kuvveti

toplardamarların etrafını saran iskelet kaslarının kasılması

toplardamar içindeki kapakçıklar

soluk alma ile akciğer iç basıncının düşmesi

üst bölgelerdeki toplardamarlar için yer çekimi

---------------------------------------------

NABIZ: Kalbin kulakçık ve karıncıktaki kasılma ve gevşemelerine paralel olarak atardamarlarda meydana gelen kasılma ve gevşemeler. kalp atış sayısına eşittir.

TANSİYON (KAN BASINCI) : Kalpten atardamarlara pompalanan kanın damarlara yaptığı basınç

*Karıncıkların kasılması ile kan pompalandığından atardamarlardaki kan basıncı artar buna sistol basıncı ya da büyük tansiyon denir

*Karıncıkların gevşemesi ile atardamarlardaki basınç düşer buna diastol basıncı ya da küçük tansiyon denir

STARLING HİPOTEZİ

Kan basıncı > ozmotik basınç

su ve maddeler kılcal damardan pasif taşıma ile doku sıvısına geçer

Kan basıncı < ozmotik basınç

su ve maddeler doku sıvısından kılcal damara pasif taşıma ile geçer

ozmotik basınç kılcal damar boyunca hiç değişmez

kanın akış yönü atardamardan toplardamara doğrudur

----------------

ÖDEM: Kılcal damardan doku sıvısına madde geçişi artar bu olay ödeme yol açar

Kan basıncının artması

Kanın ozmotik basıncının düşmesi

Doku sıvısının ozmotik basıncının artması

Doku sıvısının mineral miktarının artması

Lenf kılcallarının tıkanması

Organlara mekanik darbelerin gelmesi

----------------

KÜÇÜK KAN DOLAŞIMI

Kalp ve akciğerler arasında

Amaç kanın temizlenmesi

BÜYÜK KAN DOLAŞIMI

Kalp ile vücut arasında

Amaç besin maddelerini ve oksijeni hücrelere, atık maddeleri boşaltım organlarına taşımak

Her organa bir atar bir de toplardamar girişi vardır (karaciğer hariç)

Aort kalpten çıktıktan sonra dallanarak çeşitli atardamarlar halinde organlara giriş yapar (böbrek atardamarı, karaciğer atardamarı...)

KAN

Kanı santrifüjden geçirdiğimizde hücreler dibe çökerken plazma kısmı üstte kalır. (fibrin (pıhıtı) dipte kalır)

>Kan Plazması: Kan dokusunun ara maddesi. Su, iyonlar, plazma proteinlerinden (albümin, globülin, fibrinojen, antikorlar) oluşur.

>Kan hücreleri

-Eritrositler (alyuvarlar): Yapısında kana kırmızı renk veren hemoglobin vardır bu sayede co2 ve o2 taşıyabilirler.

Laktik asit fermantasyonu yaparlar

Bölünemez ve kendilerini yenileyemezler

Fetüste 3-5. aylarda karaciğer ve dalakta daha sonra kırmızı kemik iliğinde üretilir

Üretimi böbrekler ve çok az miktarda karaciğer tarafından üretilen eritropoietin hormonu tarafından düzenlenir

Parçalanacakları zaman dalak ve karaciğerde (kupfer hücreleri) demir kısmını ayırır geri kalan kısmı ise makrofajlar tarafından parçalanarak biluribine oluşturur. Biluribin safra yapımında kullanılır ayrılan demir kısmı ise yeni alyuvar yapımına katılır

Hava basıncının düşük olduğu yükseklere çıkıldıkça oksijen miktarı azalacağından sayılar artar.

-Lökositler (akyuvarlar) : Renksiz ve çekirdekli, aktif hareket edebilen

Bazı çeşitleri damar dışına çıkarak da görev yapabilir

Bölünemez ve kendilerini yenileyemezler

Fagositoz yaparak ve antikor üreterek vücudun savunmasında rol oynar

Kemik iliği ve lenf düğümlerinde üretilirler

Dalak ve karaciğerde parçalanır

Enfeksiyon durumunda sayıları artar

-Kan pulçukları (trombositler) : Kemik iliğindeki iri yapılı hücrelerin parçalanması ile oluşan kandaki en küçük parçacıklar

Çekirdekleri yok

Kanın pıhtılaşmasını sağlar

Kan kayıplarında sayıları artar

Dalak ve karaciğerde parçalanırlar

KANIN PIHTILAŞMASI

Damarda zedelenme ya da kesilme meydana geldiğinde kan damardan sızmaya başlar

Zedelenen damar bölgesinde trombositler yapışarak tıkaç oluşur ayrıca bu bölgede pıhtılaşma faktörleri salgılanır. Bu pıhtılaşma faktörleri;

-Trombositlerden salgılanan tromboplastin

-Hasar gören damardan salgılanan tromboplastin

-Kan plazmasında yer alan Ca, K vitamini ve çeşitli enzimler.

pıhtılaşma faktörleri

Protrombin --------------------> Trombin

trombin

Fibrinojen ---------------------> Fibrin

---------------------------------

LENF DOLAŞIMI

Kan dolaşımına ek olarak omurgalı canlılarda (balıklar hariç) kan dolaşımından bağımsız olarak lenf sistemi bulunur. görevleri:

-Akyuvar üreterek vücudun savunmasında rol alır (Lenfosit)

-Kılcal kan damarlarından sızan doku sıvısının kan dolaşımına katılmasını sağlar

-Bağırsaktan emilen ADEK vitaminleri, yağ asitleri ve gliserolün kan dolaşımına katılmasını sağlar

LENF DAMARLARI

Lenf kılcalları ve lenf toplardamarlardan oluşur

Lenf toplardamarlarında kapakçıklar bulunur

Lenf kılcallarının bir ucu lenf toplardamarlarına bağlanır diğer ucu ise dokular arasına kadar ilerler ve kapalıdır. Kan kılcallarına göre daha geçirgendir.

Lenf damarlarında bulunan sıvının hareketi kana göre çok yavaştır

Lenf damarlarındaki sıvının hareketi kalbin negatif emme basıncı ve iskelet kasları ile oluşur

LENF DÜĞÜMLERİ

Koltuk altı, kasık bölgesi, boyun bölgesinde fazladır

Lenf düğümlerinde lenfositler üretilir

LENF

Kan damarlarına geçemeyen bir miktar doku sıvısı, lenf damarlarına geçerek lenf sıvısını oluşturur

Alyuvar bulunmadığından renksizdir

Lenf kılcallarından doku arasına geçen plazma proteinlerinin %95'i lenf kılcal damarlarına alınır ve kan damarlarına kazandırılır

Lenf dolaşımı iki yolla olur. Her iki lenf dolaşımı da üst ana toplardamara giriş yaparak kan ile karışır.

Bağırsaklardan emilip lenf ile taşınacak olan yağ asidi, gliserol ve ADEK vitaminleri ince bağırsağın epitel hücrelerine gelerek yağ asitleri ve gliserol burada trigliseritlere (nötral yağlara) dönüştürülür. Vitaminlerde ise değişiklik olmaz. Bu trigliseritlerin etrafı proteinler ile kapatılarak şilomikron adı verilen bir yapı haline getirilir. Şilomikronlar ekzositoz ile epitel hücrelerden ayrılır ve lenf dolaşımı boyunca bu şekilde taşınır.

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ

SAVUNMANIN BİRİNCİ HATTI: Enfeksiyona neden olacak canlının vücut içine girmesine engel olunur.

Ağız, burun, göz, deri ve bu yapıların salgıları ile oluşur

SAVUNMANIN İKİNCİ HATTI: Vücut içine girmiş canlıyı yok etmek için özel olmayan bir savaş yapılır.

Fagositik hücreler, antimikrobiyal proteinler, ateşin yükselmesi, iltihaplanma, yangısal tepki

SAVUNMANIN ÜÇÜNCÜ HATTI: Enfeksiyona neden olacak canlının türüne göre özel yöntemler ile savaşılır. Lenfosit ve antikorlar görev yapar

Birincil hat ve ikincil hat, özgül olmayan bağışıklık,

üçüncül hat özgül bağışıklık

>Özgül olmayan (doğal) bağışıklık

Mikroorganizmanın çeşidine bakılmadan gerçekleştirilir.

Savunmanın birinci ve ikinci hattını oluşturur

Fagositik hücreler: Mikroorganizmaları fagositoz ederek etkisiz hale getirir

Yangısal tepki: Kesik gibi bir neden ile mikroorganizmaların vücuda girdiği bölgede kılcal kan damarları genişler o bölgede kan miktarı artar. kızarır ve şişer, ödem oluşur. Histamin salgılanır, histaminin etkisi ile akyuvarlar damardan çıkarak organizmaları etkisiz hale getirir

Doğal katil hücreler: Virüslerle enfekte olmuş ya da kanserleşmiş hücreleri fark ederek diğer hücrelerin bu hücreleri yok etmesi için reseptörler salgılayan hücreler

Doku ve organ nakillerinde bu hücrelerin faaliyetleri nakli vücudun reddetmesine sebep olabilmektedir

İnterferon: Virüsle enfekte olmuş hücreler tarafından salgılanan proteinler

İnterferonlar sayesinde diğer hücreler virüslerin vücudu enfekte ettiğini algılar ve antiviral proteinler sentezler. interferonlar bazı akyuvarlar ve doğal katil hücreler tarafından da salgılanabilir, fagositoz yapabilen hücreleri aktif hale getirebilir.

> Özgül bağışıklık

Enfeksiyon etkenlerinin türüne göre ayrım yapılarak tepki verir.

Savunmanın üçüncü hattını oluşturur

Lenfosit ve antikorlar görev alır

Vücuda girdiğinde lenfositler tarafından yabancı kabul edilen moleküller: antijen

Lenfositlerin antijenlere karşı ürettiği proteinler: antikor

B lenfositleri kemik iliğinde, T lenfositleri timozin etkisi ile timüs bezlerinde olgunlaşarak kan dolaşımına katılır

-Hücresel bağışıklık: T lenfositleri antijenle karşılaştığında doğrudan müdahale ederek bağışıklığın gerçekleşmesini sağlar. bazıları bellek hücrelerine dönüşebilir

-Humoral (sıvısal) bağışıklık: Antijen ile karşılaşan B lenfositleri plazma hücrelerine dönüşerek antikor üretir ve bu antikorları dolaşım yolu ile diğer hücrelere yayar. bazıları bellek hücrelerine dönüşür.

BAĞIŞIKLIĞIN KAZANILMASI

Doğal ve sonradan kazanılan olarak ikiye ayrılır

SONRADAN KAZANILAN BAĞIŞIKLIK

>Aktif bağışıklık (birey kendisi antikor üretir)

-Aşı ile (yapay)

-Hastalığı geçirerek (doğal)

>Pasif bağışıklık (birey antikoru hazır alır)

Hafıza hücrelerinin oluşumunu sağlamadığından etkisi kısa sürelidir. Aynı antijenin vücuda ikinci kez bulaşması durumunda daha güçlü cevap verilemeyecektir

-Serum (yapay)

-Anne sütü (doğal)

AŞI: Hastalık yapma yeteneği azaltılmış ya da yok edilmiş mikroorganizmalar veya onların antijenlerini içeren maddedir.

Toksin veya antijen içerir.

SERUM: Belirli bir enfeksiyona karşı üretilmiş antikorları bulunduran sıvı. Genelde at, koyun, sığır gibi hayvanların kanından elde edilir.

Antikor veya antitoksin içerir

---------------

ALERJİ: Normal karşılanan çok sayıda maddeye karşı verilen anormal vücut tepkileri.

Alerjen maddeye karşı salgılanan antikorlar bağ dokudaki mast hücrelerine bağlanarak histamin salgısını arttırırlar. Antihistamin içeren ilaçlar ile belirtiler ortadan kaldırılmaya çalışılır.

OTOİMMÜM HASTALIKLAR

Lenfositlerin bazı vücut hücrelerine karşı antikor üretmesi sonucunda oluşan hastalıklar

Bağışıklık hücreleri kişinin sağlıklı ve kendi hücresini yabancı antijen gibi algılar

Örnek: MS, çölyak hastalığı

SOLUNUMDA GÖREVLİ ORGANLAR

Burun, yutak, gırtlak, soluk borusu (trake), akciğerler

SOLUK BORUSU (trake): C şeklinde kıkırdak halkalarından oluşmuş borudur. Yemek borusuyla komşu olan yüzeyinde kıkırdak halka bulunmaz. Kıkırdak halkalar soluk borusunun açık kalmasını sağlar.

Soluk borusu akciğere girmeden ikiye ayrılır bu ayrılan kollara BRONŞ denir

Bronşlar akciğerlere girdikten sonra BRONŞÇUK denilen küçük borulara ayrılırlar. Bronşçuklar alveollere kadar uzanır ve yapısında KIKIRDAK HALKALAR YOKTUR

AKCİĞER: Sağ akciğer üç loplu, sol akciğer iki loplu

Pleura denilen çift katlı zarla örtülü

Akciğerlerin içinde gaz alışverişinin gerçekleştiği alveoller bulunur. Alveoller bolca kılcal kan damarından oluşur.

ALVEOL BULUNDURMAK SADECE MEMELİLERE ÖZGÜDÜR

SOLUK ALIRKEN

Diyafram kası kasılarak düzleşir

Kaburgalar arası kaslar kasılır

Göğüs kafesi genişler göğüs boşluğu hacmi artar

Akciğerler genişler

Akciğerlerdeki iç basınç düşer

Hava akciğerlere dolar

SOLUK VERİRKEN

Diyafram kası gevşeyerek kubbeleşir

Kaburgalar arası kaslar gevşer

Göğüs kafesi daralar ve göğüs boşluğu hacmi azalır

Akciğerler daralır

Akciğerlerin iç basıncı yükselir

Hava akciğerlerden çıkar

Soluk verme sırasında akciğerlerin geri yaylanma basıncının da etkisi vardır. Bu basınç akciğerin yapısındaki elastik liflerle ve plevra zarlarının arasındaki sıvının meydana getirdiği yüzey geriliminden doğar

Soluk almada enerji harcanır soluk vermede ise sadece kasların gevşemesi sırasında enerji harcanması gerçekleşir

OKSİJENİN TAŞINMASI

%98'i alyuvarlardaki hemoglobin ile %2'si kan plazması ile taşınır

Oksijen alyuvarda hemoglobinle birleşerek oksihemoglobini oluşturur (HbO2)

Kan doku kılcallarına geldiğinde oksijen hemoglobinden ayrılır. Alyuvardan çıkarak önce plazmaya daha sonra doku sıvısına oradan doku sıvısına oradan da hücrelere geçer

Doku kılcallarında oksijen hemoglobinden ayrılırken, alveol kılcallarında hemoglobinle birleşir

Alveol kılcalı:

Hb + O2 --> HbO2

Doku kılcalı:

HbO2 --> Hb + O2

Bohr kayması:Doku kılcallarındaki CO2 çoğunluğu ph'ın düşmesine neden olur. Bu durumda hemoglobin oksijenden ayrılır.

-----------------------------------

KARBONDİOKSİTİN TAŞINMASI

Hücrelerde oluşan CO2 doku sıvısına buradan da doku kılcal damarlarına geçer.

Kılcal damara geçen CO2 plazmada çözünebilir ya da alyuvar içine girerek hemoglobinle birleşip karbohemoglobin oluşturabilir

Büyük bir kısmı ise alyuvarda bikarbonat iyonu halinde taşınır

DOKU KILCALLARINDA: Hb + CO2 --> HbCO2

karbonik anhidraz

H20 + CO2 ------------------> H2CO3 ----> H + HCO3

ALVEOL KILCALLARINDA: HbCO2 --> Hb + CO2

karbonik anhidraz

HCO3 + H -------------------> H2CO3 ----> H2O + CO2

Deniz seviyesinden yukarıya çıkıldıkça basınç azalır ve havadaki O2 miktari düşer

Hemoglobin miktarı

Alyuvar sayısı

Soluk alıp verme hızı

Nabız sayısı artar.

Anabolizma tepkimeleri ve katabolizma tepkimelerinden hücresel solunumda tepkimenin başlaması için gerekli olan aktivasyon enerjisi ATP molekülünden sağlanırken, hidroliz tepkimesinde ısı enerjisinden salgılanır.

ATP, enerjiyi kullanılabilir hale getiren organik moleküldür

ATP içine yerleşmemiş bir serbest enerji kullanılamaz

Her canlı hücre kendi ATP'sini üretir ve tüketir

ATP depolanamaz

ATP hücre zarından geçemez

ATP'nin hücreler arasında nakli yapılamaz ve cansız ortamda görev yapamaz

------------

Adenin ile riboz arasında glikozit, riboz ile 1. fosforik asit arasında ester (fosfoester), diğer fosforik asitler arasında da 2 tane yüksek enerjili fosfat bağı vardır

Serbest enerji sadece yüksek enerjili fosfat bağları içerisinde depolanır. Bu bağları kopartılması ile de kullanır

Yüksek enerjili fosfat bağlarının kopartılması hücrede kademeli olarak gerçekleştirilir. Bu şekilde açığa çıkabilecek fazla enerjiden hücre korunmuş olur

Fosforilasyon: dehidrasyon sentezi ile

ADP + P + Serbest enerji --> ATP +H20

Defosforilasyon: hidroliz ile

ATP + H2O --> ADP +P + Serbest enerji

Fotosentez ve kemosentez hem endergonik hem ekzergonik tepkimelerdir

Hücresel solunumun ise sadece başlangıç kısmı endergoniktir

Oksidatif fosforilasyon: Organik monomerlerin hücresel solunum ile parçalanması ve inorganik maddelerin oksitlenmesi sırasında ETS'de aktarılan elektronların taşınması sırasında açığa çıkan enerji ile ATP üretilmesi

FOTOSENTEZ

>Hidrojen kaynağı olarak H2O kullanan canlılar

Bitkiler, algler, siyanobakteriler (mavi-yeşil alg)

Hidrojen kaynağı olarak su kullandıklarından organik maddenin yanında yan ürün olarak oksijen oluşturarak atmosferin oksijen miktarını arttırırlar

>Hidrojen kaynağı olarak H2S kullanan canlılar

Sülfür bakterileri

Hidrojen kaynağı olarak hidrojen sülfür kullandıklarından organik maddenin yanında yan ürün olarak kükürt oluştururlar

Oksijen üretmezler

TÜM FOTOOTOTROFLARDA GÖRÜLEN DURUMLAR

Karbon kaynağı olarak CO2 kullanırlar

Klorofil ve ışık kullanırlar

Organik madde ve su oluştururlar

Hidrojen kaynağı kullanırlar (Hidrojen kaynağı değişiklik gösterir)

KLOROPLAST

Dış ve iç olarak iki katlı. iç zar düz.

Üçüncü bir zar sistemi var ---> tilakoit zar

Tilakoit zar klorofil ve ets taşır

Stroma, DNA RNA ve ribozom taşır

Klorofiller granumların tilakoit zarına tutunmuş bir şekilde bulunur

Granumlar tilakoit ara lameller ile birbirine bağlanarak granaları oluşturur

Kendini eşleyebilir ve protein sentezi yapabilir

Klorofilin yapısına Mg, N, C, O, H bulunur Fe ise yapısına katılmaz ancak üretimini sağlayan enzimin çalışması için gereklidir

Fotosentezde suyun oksijeni oksijen gazında açığa çıkıyor

karbondioksitin oksijeni organik besin ve suda açığa çıkıyor

IŞIĞA BAĞIMLI REAKSİYONLAR

Kloroplastın granasında gerçekleşir (tilakoit zar)

Enzimler görev alır, sıcaklık değişimlerinden çok etkilenmezler

Fotosistemler ve ETS kullanılır

Su kullanılır, fotoliz olur

o2, ATP, NADPH üretilir

Üretilen oksijen atmosfere verilirken ATP ve NADPH organik madde üretiminin gerçekleşebilmesi için ışıktan bağımsız evreye gönderilir

KEMİOZMOZİS: Tilakoit zarın her iki tarafındaki (tilakoit boşluk - stroma) hidrojen konsantrasyonuna bağlı olarak ATP üretim mekanizmasıdır

IŞIKTAN BAĞIMSIZ REAKSİYON (calvin döngüsü)

Işık gerekli değildir ancak gerçekleşmesi için ışığa bağımlı reaksiyona ihtiyacı olduğundan aydınlık ortamda gerçekleşir

Kloroplastın stromasında gerçekleşir

Enzimler görev alır bu nedenle sıcaklık değişimlerinden çok etkilenir

CO2 özümlemesi ve indirgemesi olur

NADPH elektronlarını bırakıp NADP olur (yükseltgenir)

NADP ve ADP ışıklı evreye geri gönderilir

Organik madde ve H2O üretilir

Fotosentezde asıl kazanç PGAL (organik madde)

Geri dönüşüm reaksiyonları ile PGAL'den aminoasit, yağ asidi, vitamin, glikoz gibi organik maddeler üretilir. Üretilen maddeler canlının türüne göre değişiklik gösterir. Üretilen glikozun bir kısmı solunumla harcanır. Bir kısmı ise maltoz, sükroz, nişasta ve selüloz sentezinde kullanılır

FOTOSENTEZ HIZINA ETKİ EDEN ETMENLER

doğru orantı -> kloroplast ve klorofil sayısı, yaprak sayısı ve genişliği, stoma sayısı, enzim miktarı

ters orantı -> kütikula kalınlığı (kurak ortam bitkilerinde kalın, nemli ortam bitkilerinde ince)

KEMOSENTEZ

Kemoototrofların tamamı prokaryot canlıdır bu nedenle tek hücrelidir

Enerji kaynağı olarak inorganik maddeler kullanılır. Bu inorganik maddeler canlı türüne göre farklılık gösterir

Karbon kaynağı olarak karbondioksit kullanılır

Oksidasyon olayı için oksijen kullanılır. Atmosfere oksijen verilmez (Bazı arkeler kemosentezi oksijen kullanmadan gerçekleştirir)

ETS görev yapar. İndirgenme ve yükseltgenme reaksiyonları gerçekleştirilir

İnorganik madde + O2 ---> inorganik yan ürün + enerji

H2O + CO2 + enerji --> organik madde

FARKLI KEMOSENTEZ MEKANİZMALARI

Azot döngüsünde görevli nitrifikasyon (nitrit ve nitrat bakterileri), sülfür bakterileri, demir bakterileri, hidrojen bakterileri ve bazı arkelerde (metanojenik arkeler) görülür.

NOT: H2S fotosentezde hidrojen kaynağı iken kemosentezde enerji kaynağıdır.

Metanojenik arkeler: kemosentezi oksijensiz olarak gerçekleştirir. metan gazı üretir

OTOTROFLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

İnorganik maddelerden organik madde üretirler

Karbondioksit tüketirler

ATP sentezlenir ve tüketilir

ETS görev alır

Fermantasyon: oksijen ya da farklı bir inorganik maddenin yardımı olmadan sadece enzimler yardımı ile besin monomerlerinin kısmen parçalanması ile enerjinin üretildiği solunum reaksiyonudur

Enerji üretimi sadece glikoliz aşamasında gerçekleşir

*Maya hücreleri oksijen varlığında oksijenli solunum, oksijensiz ortamda ise etil alkol fermantasyonu yapar

Etil alkol fermantasyonu ve laktik asit fermantasyonu sitoplazmada gerçekleşir

ETİL ALKOL FERMANTASYONU

Glikoliz ile üretilen pirüvat ve NADH etil alkol oluşum aşamasına katılırken ATP hayatsal faaliyerlerde kullanılır

Oluşan pirüvat yapısından bir molekül CO2 ayrılır. Asetaldehit oluşur

Asetaldehitin indirgenmesi, NADH'ın yükseltgenmesi sonucu etil alkol oluşur

Asetaldehit, etil alkol fermantasyonunun ara bileşiğidir. Ayrıca bu reaksiyonun son indirgenen molekülüdür

1 tane glikozdan 2 tane etil alkol 2 tane CO2 ve net 2 ATP üretilir

LAKTİK ASİT FERMANTASYONU

Glikoliz ile üretilen pirüvat ve NADH laktik asit oluşum aşamasına katılırken ATP hayatsal faaliyetlerde kullanılır

Oluşan pirüvatın indirgenmesi, NADH'nin yükseltgenmesi sonucu laktik asit oluşur. Bu reaksiyonun son indirgenen molekülü pirüvattır

Laktik asit fermantasyonunda CO2 çıkışı görülmez. Bu nedenle oluşan laktik asit geri dönüşüm reaksiyonları ile pirüvat haline hatta glikoz haline getirilebilir

Omurgalıların çizgili kas hücreleri oksijen yetersiz olduğunda laktik asit fermantasyonu yapar

Üretilen laktik asit kasta birikir ve yorgunluğa neden olur. Laktik asitler kana geçer, kanda belirli bir düzeye gelince beyindeki yorgunluk ve uyku merkezini uyarır; uyku gelmesine ve kaslarda ağrı oluşumuna neden olur.

Dinlenme durumunda laktik asitlerin bir kısmı karaciğere gider ve burada pirüvata dönüştürülür. Pirüvatın bir kısmı oksijenli solunumda kullanılırken, bir kısmı glikoz haline getirilir ve glikojen halinde depolanır. Laktik asitlerin bir kısmı ise kas hücrelerinde pirüvata dönüştürülür

NOT: FERMANTASYONDA ENERJİ KAYNAĞI OLARAK SADECE GLİKOZ KULLANILIR. YAĞ ASİDİ VE AMİNOASİTLER KULLANILMAZ

GLİKOLİZ

Glikozu aktifleştirmek (kararsızlaştırmak) için 2 tane ATP harcanır. Bu ATP solunum reaksiyonunun aktivasyon enerjisidir. Bunun sonucunda kararsız ara bileşik oluşur -> Fruktoz bifosfat

Her bir PGAL yükseltgenip NAD indirgenerek 2 tane NADH oluşur

SDF ile 4 tane ATP üretilir

2 tane pirüvat oluşur

Net olarak 2 ATP üretilmiş olur

OKSİJENSİZ SOLUNUM

Bazı prokaryotlar besin monomerlerini oksijen dışındaki inorganik maddeler ile parçalar

Oksijenli solunumda görülen glikoliz, krebs ve ETS olayları bu solunumda da görülür

OKSİJENLİ SOLUNUM

*Oksijenli solunumda besin moleküllerinden ayrılan elektronların son alıcısı oksijen olduğundan bu isim verilmiştir

Ökaryotlarda glikoliz sitoplazmada, pirüvat oksidasyonu ve krebs matrikste, ETS ise iç zarda gerçekleşir

Prokaryotlarda glikoliz, pirüvat oksidasyonu ve krebs sitoplazmada, ETS hücre zarında gerçekleşir

1)Glikoliz

2)Krebs hazırlık evresi (Pirüvat oksidasyonu)

Glikoliz sonucu üretilmiş olan pirüvat molekülleri mitokondrinin matriksine geçerek enzimler aracılığı ile asetil-CoA haline getirilir. Bu sırada tepkimeden CO2 ayrılır, NAD indirgenir ve asetil-CoA oluşur

3)KREBS (SİTRİK ASİT DÖNGÜSÜ)

Krebs hazırlık sonunda oluşan asetil CoA bir önceki döngü sonunda oluşmuş olan okzaloasetik asitle birleşerek sitrik asiti oluşturur

Krebs boyunca sitrik asitten CO2 çıkışı görülür. NAD ve FAD indirgenir. NADH ve FADH2ler oluşur

SDF ile ATP üretilir

Döngüde su kullanılır

4)ETS

ETS elemanları iç zar üzerinde elektron tutma kapasiteleri (elektronegatiflik) artacak şekilde sıralanmışlardır

Elektronlar ETS boyunca aktarıldıkça elektronun enerjisi düşer. Bu nedenle son elektron tutucusu en güçlü elektron tutucusudur bu madde oksijendir

KEMİOZMOTİK TEORİ

ETS sırasındaki oksidatif fosforilasyon mekanizmasını açıklayan teoridir

----

NADH'nin getirdiği H için 2,5 ATP, FADH2'nin getirdiği H için 1,5 ATP üretilir.

BESİNLERİN OKSİJENLİ SOLUNUMA KATILMA YOLLARI

Oksijenli solunumda organik madde olarak sadece glikoz kullanılmaz

Bölünme (segmentasyon): Zigot oluşumundan sonra başlayan çok hızlı mitoz bölünmelere segmentasyon denir. Zigot, fallop tüpünde (döllenme borusunda) iken başlar.

EMBRİYONİK GELİŞİM SIRASI: SEGMENTASYON-BLASTULA-GASTRULASYON-FARKLILAŞMA-ORGEOGENEZ