Üye Girişi
Bağlan Google+ ile Bağlan Facebook ile Bağlan
Yeni Kayıt
Tüm Forumlar
  • Tüm Forumlar
  • Eğitim ve Sınavlar
  • TYT / AYT / YDT
  • Bu Konuda
Şimdi Ara

YGS Co?rafya Ders Notlary

Sıcak Fırsatlarda Tıklananlar
Editörün Seçtiği Fırsatlar
Daha Fazla
Bu Konudaki Kullanıcılar: Daha Az
1 Misafir - 1 Masaüstü
5 sn
16
Cevap
19
Favori
660
Tıklama
Daha Fazla
İstatistik
  • Konu İstatistikleri Yükleniyor
Konuya Özel
10 oy
Öne Çıkar
Cevapla
Sayfa: 1
Giriş
Mesaj
  • Ö?LEN TAMAMI EKLENECEK SINAV YÇYN DUANIZI ESYRGEMEYYN



    Dünya’nyn Hareketleri



    Dünya’nyn Günlük Hareketi

    Dünya, batydan do?uya do?ru ekseni çevresindeki dönü?ünü 24 saatte tamamlar. Buna 1 Güne? günü denir. Dünya'nyn ekseni çevresindeki hareketinin hyzy, 2 farkly ?ekilde ifade edilir.

    Çizgisel Hyz

    Dairesel hareket yapan Yerküre üzerindeki bir noktanyn birim zamanda eksen üzerindeki yer de?i?tirme hyzydyr. Çizgisel hyz, dünyanyn küreselli?i nedeniyle Ekvator'da en fazladyr, kutuplara do?ru azalyr.

    Açysal Hyz

    Dairesel hareket yapan Dünya üzerindeki bir noktanyn birim zamanda olu?turdu?u dönü? açysydyr.

    Dünya, ekseni çevresindeki hareketi syrasynda 4 dakikada 1 derecelik, 1 saatte 15 derecelik, 24 saatte 360 derecelik dönü? yapar.

    Açysal hyz, dünya üzerindeki her noktada aynydyr.

    UYARI : Dünya kendi ekseni çevresinde,

    4 dakikada 10' lik,

    1 saatte 150' lik,

    24 saatte 360°'lik dönü? yapar.


    Günlük Hareketin Sonuçlary



    Dünya'nyn ekseni çevresindeki dönü?ünün etkisiyle,

    *Bir noktaya Güne? y?ynlarynyn gelme açysy ve yatay düzleme dik duran cisimlerin gölge boylary günün saatlerine göre de?i?ir.

    *Güne? y?ynlary ö?le saatinde en büyük açyyla gelir ve en kysa gölgeler olu?ur.

    *Gece ve gündüzler birbirini izler.

    *Günlük sycaklyk farklary olu?ur.

    *Dünya'nyn ekseni çevresindeki dönü?ünün etkisiyle, rüzgarlar esme yönlerinden saparlar. Bu sapma, Kuzey Yarym Küre'de esme yönünün sa?yna, Güney Yarym Küre'de esme yönünün soluna do?rudur.

    *Dünya'nyn ekseni çevresindeki dönü?ünün etkisiyle, okyanus akyntylary yönlerinden sapar ve halkalar olu?tururlar. Okyanus akyntylaryny ba?latan sürekli rüzgarlardyr. Bu nedenle rüzgarlaryn esme yönlerinden sapmasyna ba?ly olarak akyntylar da yönlerinden sapar.



    Dünyanyn Yyllyk Hareketi



    Dünya ekseni çevresinde hareket ederken ayny zamanda saat ibresinin tersi yönde, Güne?'in çevresinde de döner. Bu hareketini elips bir yörüngede 365 gün 6 saatte tamamlar. Buna 1 Güne? yyly denir. Dünya'nyn yyllyk hareketi syrasynda, Güne?'in çevresinde çizdi?i yörüngedüzlemine ekliptik denir. Yörünge ?eklinin elips olmasy nedeniyle Dünya yyllyk hareket syrasynda Günöte - Günberi konumuna gelir.



    Günöte (Aphel)

    Dünya'nyn, Güne?'ten en çok uzakla?ty?y, yörüngede en yava? döndü?ü gündür. Dünya Günöte konumuna 4 Temmuz'da gelir.



    Günberi (Perihel)

    Dünya'nyn, Güne?'e en çok yakla?yp, yörüngede en hyzly döndü?ü gündür. Dünya Günberi konumuna 3 Ocak'ta gelir.



    Yörünge ?eklinin Sonuçlary

    Dünya Güne?'in etrafynda elips bir yörüngede döner. Yörünge ?eklinin elips olmasy nedeniyle;

    Dünya'nyn yörüngedeki dönü? hyzy, Güne?'e yakla?tykça artar, Güne?'ten uzakla?tykça azalyr. Dolayysyyla sonbahar ekinosuna 2 gün gecikme ile 23 Eylül'de ula?ylyr.

    Her iki yarymkürede mevsim süreleri de?i?ir.



    Mevsim Süreleri : Yörünge ?ekli tam daire biçiminde olsaydy, Dünya'nyn yörüngedeki dönü? hyzy de?i?mez, her iki yarym kürede mevsim süreleri e?it olurdu.

    Dünya'nyn eksen e?ikli?i nedeniyle Kuzey Yarym Küre'de ve Güney Yarym Küre'de ayny anda birbirine göre zyt mevsim ya?anyr. Birinin yaz süresi di?erinin ky? süresi olur. Dünya'nyn yörüngedeki dönü? hyzynyn Güne?'e yakla?tykça artmasy, uzakla?tykça azalmasy nedeniyle Kuzey Yarym Küre'de Ylkbahar ve yaz süresi Güney yarym Küre'de sonbahar ve ky? süresi daha uzundur.



    Eksen E?ikli?i

    Dünya'nyn yyllyk hareketi syrasynda olu?an yörünge düzlemi (ekliptik) ile Dünya'nyn Ekvator düzlemi üst üste çaky?maz.

    Aralarynda 23°27' lyk bir açy bulunur.

    Yörünge düzlemi ile eksen arasynda ise 66°33' lyk bir açy olu?ur. Buna Dünya'nyn Eksen E?ikli?i denir.



    Ekliptik:Dünya'nyn yörüngesinden geçti?i varsayylan düzleme Ekliptik veya Yörünge Düzlemi denir.

    UYARI : Dünya ekseniyle, yörünge düzlemi arasynda 66°33'lyk,

    Ekvator ile yörünge düzlemi arasynda 23°27' lyk açy bulunmaktadyr.

    Bu açy daha küçük ya da daha büyük olsaydy, dönence ve kutup dairelerinin enlem dereceleri de?i?irdi.



    Eksen E?ikli?inin Sonuçlary



    21 Mart - 23 Eylül Durumlary (Ekinokslar)

    a)21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator üzerindeki noktalar yerel saat 12.00'deGüne? y?ynlaryny dik açy ile alyr.

    b)b) Ekvator'da yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12.00' degölgesi olu?maz.

    c)Aydynlanma çemberi, Kutup Noktalaryndan geçer.

    d)Dünya'nyn her yerinde gündüz ve gece süresi birbirine e?ittir.

    e)Ayny meridyen üzerinde yer alan tüm noktalarda Güne?, yerel saatle ayny anda do?ar ve ayny anda batar.

    f) 21 Mart'tan sonra Kuzey Y.'de, 23 Eylül'den sonra da Güney Y.' de gündüzler gecelere göre daha uzun olmaya ba?lar.



    21 Haziran Durumu (Solstisi)



    a) Güne? y?ynlary dik açy ile yerel saat 12.00'de Yengeç Dönencesi'ne gelir.

    b) Yengeç Dönencesi'nde yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12.00'de gölgesi

    olu?maz.

    c) Aydynlanma çemberi Kutup Dairelerine te?et geçer.

    d) Bir noktadan kuzeye do?ru gidildi?inde gece süresi uzamaya ba?lar.

    e) Kuzey Yarym Küre'de yylyn en uzun gündüzü, Güney Yarym Küre'de ise yylyn en uzun gecesi

    ya?anyr. Bu tarihten itibaren Kuzey Yarym Küre'de gündüzler, Güney Yarym Küre'de ise geceler

    kysalmaya ba?lar.



    21 Aralyk Durumu (Solstisi)



    a) Güne? y?ynlary dik açy ile yerel saat 12.00'de O?lak dönencesi'ne gelir.

    b) O?lak dönencesi'nde yatay düzleme dik duran cisimlerin yerel saat 12.00'de gölgesi olu?maz.

    c) Aydynlanma çemberi Kutup Daireleri'ne te?et geçer.

    d) Bir noktadan kuzeye do?ru gidildikçe gündüz süresi uzamaya ba?lar.

    e) Kuzey Yarym Küre'de yylyn en uzun gecesi, Güney Yarym Küre'de ise yylyn en uzun gündüzü

    ya?anyr. Bu tarihten itibaren Kuzey Yarym Küre'de geceler, Güney Yarym Küre'de gündüzler

    kysalmaya ba?lar.



    UYARI : 21 Haziran'da Yengeç Dönencesi, 21 Aralyk'ta O?lak dönencesi, 21 Mart ve 23 Eylül'de Ekvator üzerindeki noktalarda, cisimlerin saat 12.00'da olu?an gölgesi tam dibe dü?er. Ekinokslarda, 450 enlemlerinde olu?an gölge boyu cismin boyuna e?ittir.



    UYARI : 21 Haziran'da,

    - Güney Kutup Dairesi ile Güney Kutbu arasyndaki enlemlerde gece süresi 24 saatten fazladyr.

    - Türkiye'de saat 12.00'de cisimlerin yyl içindeki en kysa gölgeleri olu?ur.



    UYARI : 21 Aralyk'ta;

    - Kuzey Kutup Dairesi ile Kuzey Kutbu arasyndaki enlemlerde gece süresi 24 saatten fazladyr.

    - Türkiye'de yerel saat 12.00'de cisimlerin yyl içindeki en uzun gölgeleri olu?ur.

    v Dünya'nyn eksen e?ikli?ine ba?ly olarak Dönenceler ve Kutup Daireleri'nin yerleri belirlenir.



    Dönenceler

    23°27' Kuzeye paralelleridir. Güne? y?ynlarynyn düz zeminlere dik açy ile geldi?i en son yerlerdir.


    Kutup Daireleri

    66°33' Kuzey ve Güney paralelleridir. Aydynlanma çemberinin yyl içinde yer de?i?tirdi?i, 21 Haziran ve 21 Aralyk tarihlerinde te?et geçti?i paralellerdir.

    v Dünya'nyn eksen e?ikli?ine ba?ly olarak matematik iklim ku?aklary olu?ur.



    Matematik Yklim Ku?aklary

    Dünya'nyn 23°27' lyk eksen e?ikli?i dikkate alynarak belirlenmi?tir. Dönenceler arasynda kalan alan, güne? y?ynlarynyn yyl içinde iki kez dik açy ile geldi?i Tropikal Ku?ak'tyr. Dönenceler ile Kutup Daireleri arasynda kalan alanlar, güne? y?ynlarynyn yyl içinde gelme açysynyn en çok de?i?ti?i, bu nedenle 4 mevsimin belirgin olarak ya?andy?y Orta Ku?ak, Kutup Daireleri ile Kutup Noktalary arasynda kalan alanlar ise Kutup Ku?a?ydyr.



    v Dünya'nyn e?ikli?ine ba?ly olarak mevsimler olu?ur.

    Dünya'nyn ekseni 23°27' e?ik oldu?u için Güne? y?ynlarynyn yyl içinde gelme açysy ve buna ba?ly

    olarak ysytma miktary de?i?ir.

    21 Haziran'da Kuzey Yarym Küre'de yaz mevsimi,

    Güney Yarym Küre'de tam tersine ky? mevsimi ba?lar.

    23 Eylül, Kuzey Yarym Küre'de sonbahar,

    Güney Yarym Küre'de ilkbahar mevsiminin ba?langycydyr.

    21 Aralyk'ta Güney Yarym Küre'de yaz mevsimi, Kuzey Yarym Küre'de ky? mevsimi ba?lar.

    21 Mart'ta Kuzey Yarym Küre'de ilkbahar, Güney Yarym Küre'de sonbahar mevsimi ba?lar.

    v Dünya'nyn eksen e?ikli?i nedeniyle bir noktaya Güne? y?ynlarynyn gelme açysy ve atmosferde tutulma miktary yyl içinde de?i?ir.

    Örnek : Güne? y?ynlary 21 Aralyk'ta O?lak Dönencesi'ne dik gelir. Bu tarihte y?ynlar Ankara'ya yyl içindeki en dar açy (260) ile ula?yr. I?ynlaryn gelme açysynyn daralmasynyn yany syra, atmosferde en uzun yolu geçerek yeryüzüne ula?malary nedeniyle atmosfer tarafyndan tutulma orany da en fazladyr.

    21 Haziran'da ise y?ynlaryn Ankara'ya 73° ile ula?masyna ba?ly olarak atmosferde kat ettikleri yol ve atmosfer tarafyndan tutulma orany en azdyr.

    v Eksen e?ikli?i nedeniyle Güne?'in ufuk düzleminde ö?le vakti ula?ty?y tepe noktasynyn yeri yyl içinde de?i?ir.

    v Dünya üzerinde ayny anda gece ve gündüz ya?ayan alanlary birbirinden ayyransynyra aydynlanma çemberi denir. Dünya'nyn eksen e?ikli?ine ba?ly olarak aydynlanma çemberi Kutup noktalary ile Kutup Daireleri arasynda yer de?i?tirir. Bu yer de?i?tirme soncunda gece ve gündüz süreleri de?i?ir, aralaryndaki fark Ekvator'dan kutuplara do?ru artar. Bu fark 21 Haziran ve 21 Aralyk'ta en fazla olur.



    v Bir noktada Güne?'în do?u? ve baty? saatleri yyl boyunca de?i?ir. Güne?, yaz aylarynda erken do?up geç batarken ky? aylarynda geç do?up erken batar.



    Örnek : 21 Haziran'da Güne? y?ynlary Yengeç Dönencesi'ne dik gelir. Aydynlanma çemberi Kutup Daireleri'ne te?et geçer. Bunun do?al sonucu olarak Kuzey Yarym Küre'de gündüzler gecelere göre uzundur.



    Eksen E?ikli?i Olmasaydy



    *Dünya'nyn ekseni 23°27' e?ik olmasaydy eksen ile yörünge düzlemi (ekliptik) arasyndaki açy 90°olurdu.

    *Yerleri eksen e?ikli?ine ba?ly olarak belirlenen Dönenceler, Kutup Daireleri ve Matematik Yklim Ku?aklary olu?mazdy.

    *I?ynlar yyl boyunca Ekvator'a dik gelirdi.

    *Aydynlanma çemberi yyl boyunca Kutup Noktalary'ndan geçece?i için yeryüzünde gece ve gündüz süreleri sürekli 12 ?er saat olurdu.

    *Dünya üzerindeki bir nokta Güne? y?ynlaryny yyl boyunca ayny açy ile alaca?y için mevsimler olu?mazdy.



    Eksen E?ikli?i Daha Fazla Olsaydy



    Dünya'nyn ekseni 23°27' dan daha fazla e?ik olsaydy, Dönenceler ve Kutup Daireleri'nin yerleri de?i?irdi.

    Buna ba?ly olarak;

    *Tropikal ku?ak ve Kutup ku?a?y geni?ler, Orta ku?ak daralyrdy.

    *Orta ku?akta yazlar daha sycak, ky?lar daha so?uk geçerdi.

    *Aydynlanma çemberinin yer de?i?tirme alany geni?leyece?i için gece ve gündüz süreleri arasyndaki fark daha da artardy.



    Eksen E?ikli?i Daha Az Olsaydy



    Dünya'nyn ekseni 23°27' dan daha aza e?ik olsaydy, dönencelerin ve kutup dairelerinin yerleri de?i?irdi. Buna ba?ly olarak;

    *Tropikal ku?ak ve Kutup Ku?a?y daralyr, Orta Ku?ak geni?lerdi.

    *Orta Ku?ak'ta yazlar daha serin, ky?lar daha ylyk geçerdi.

    *Aydynlanma çemberinin yer de?i?tirme alany daralaca?y için gece ve gündüz süreleri arasyndaki fark daha da azalyrdy.



    Co?rafi Konum

    Yeryüzündeki herhangi bir alanyn bulundu?u yere, o alanyn co?rafi konumu denir. Co?rafi konum, matematik konum ve özel konum olarak iki ?ekilde ifade edilir.



    Matematik Konum

    Dünya üzerinde bir nokta veya alanyn yerinin belirlenmesi için, o noktanyn Ekvator'a ve ba?langyç meridyenine olan uzakly?ynyn bilinmesi gerekir. Bunun için enlem ve boylam kavramlaryndan yararlanylyr.

    Örnek : Türkiye 36° - 42° Kuzey enlemleri,

    26° - 45° Do?u boylamlary arasynda yer alyr.



    Özel Konum

    Dünya üzerindeki bir yerin çevresine, denizlere, yer ?ekillerine, anayollara, geçitlere ve kom?ularyna göre konumudur.

    Özel Konum;

    Yklim ko?ullaryny,

    Do?al bitki örtüsünü,

    Tarymsal etkinlikleri,

    Nüfus ve yerle?me biçimini,

    Ekonomik etkinlikleri,

    Ula?ym olanaklaryny,

    Siyasal ve kültürel yapyyy etkiler.


    Enlem


    Dünya üzerindeki herhangi bir noktanyn ba?langyç paraleli olan Ekvator'a uzakly?ynyn açysal de?eridir.

    Q açysy, D noktasynyn Ekvator'a olan uzakly?ynyn açy cinsinden de?eridir ve D noktasynyn enlem derecesini verir.

    Örnek :

    Q açysynyn de?eri 45 ise, D noktasynyn enlem derecesi 45° dir.

    Enlemin Etkileri

    Bir yerin enlemi,

    Güne?'in ufukta ula?abilece?i yükseklik

    Güne? y?ynlarynyn yere de?me açysy,

    Gölge boylarynyn yyl içindeki de?i?imi,

    Gece - gündüz sürelerindeki de?i?im,

    Yklim ko?ullary, hakkynda bilgi verir.

    Yklim ko?ullaryna ba?ly olarak,

    Bitki örtüsü,

    Tarym ürünleri ve hayvan ürünleri,

    Akarsu rejimleri,

    Deniz sularynyn özelli?i,

    Nüfus ve yerle?me özelli?i

    Tarymyn ve ormanlaryn üst yükseklik synyry,

    Kalycy karlaryn ba?lama yüksekli?i hakkynda bilgi edinilebilir.

    Boylam

    Dünya üzerindeki herhangi bir noktanyn ba?langyç meridyenine olan uzakly?ynyn açysal de?eridir.

    Q açysy, D noktasynyn ba?langyç meridyenine olan uzakly?ynyn açy cinsinden de?eridir ve D noktasynyn boylam derecesini verir.

    Örnek : D noktasyna ait Q açysynyn de?eri 30 derece ise,

    D noktasynyn boylam derecesi 30° dir.

    Boylamyn Etkileri

    Bir yerin boylamy ;

    Yerel saatler,

    Saat dilimleri,

    Ayny enlem üzerindeki noktalarda Güne?in do?u? ve baty? saatleri hakkynda bilgi verir.

    Yerel Saat : Bir noktada Güne?'in gökyüzündeki konumuna göre belirlenen saate yerel saat denir. Ayny boylam üzerindeki noktalarda yerel saat aynydyr. Herhangi bir meridyenin Güne?in tam kar?ysyna geldi?i an, meridyen üzerindeki tüm noktalarda yerel saat 12.00'dir.

    Güne?, do?udaki bir noktada batydaki yerlere göre daha önce do?ar ve daha önce batar; bu nedenle yerel saat do?udaki yerlerde daha ileridir.

    Yerel Saat Hesaplamalarynda Yzlenecek Yol

    Meridyen farky hesaplanyr.

    Meridyenler ba?langyç boylamyna göre ayny yönde ise çykarma, farkly yönde ise toplama i?lemi yapylarak meridyen farky bulunur.

    Zaman farky hesaplanyr.

    Birbirini izleyen iki meridyen arasyndaki zaman farky 4 dakikadyr. Meridyen farky ile 4 dakika çarpylarak zaman farky bulunur.

    Zaman farky soruda verilen yerel saate eklenir veya çykartylyr.

    Do?uda olan bir yerin yerel saati ileridir. Bu nedenle soruda verilen yerin yerel saati ileri ise zaman farky çykarylyr, yerel saati geri ise zaman farky eklenir.

    Örnek : 20. Do?u meridyeni üzerindeki A noktasynda yerel saat 21.00 iken,

    B noktasynyn yerel saati kaçtyr? Çözüm :

    Meridyenler ba?langyç boylamyna göre ayny yönde olduklary için çykarma i?lemi yapylyr.

    Meridyen farky = 40 - 20 = 20 meridyen

    Zaman farky = 4 * 20 = 80 dakika ise 80 / 60 = 1 saat 20 dakika

    B noktasy A noktasyna göre daha do?uda oldu?u için yerel saati ileridir.

    B'nin yerel saati = 21.00 + 01.20 = 22.20 dir.

    Güne?'in Do?u? veya Baty? Saatinin Bulunmasy

    Bir noktada Güne?'in do?u? veya baty? saati verildi?inde, ayny paralel üzerinde bulunan ba?ka bir noktada Güne?'in do?u? veya baty? saatini bulmak için,

    Aradaki zaman farky bulunur.



    Güne? do?udaki yerlerde daha erken do?up batty?y için, Güne?'in do?u? ve baty? saatinin soruldu?u nokta do?uda ise zaman farky verilen saatten çykarylyr. Sorulan nokta batyda ise zaman farky verilen saate eklenir.

    UYARI : Meridyenler, Greenwich'e (0°) göre farkly yönde ise, meridyen farkyny bulmak için toplama i?lemi yapylyr.

    UYARI : 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde (ekinokslarda) bir yerdeki Güne?'in do?u? veya baty? saati verilirse, bir ba?ka yerdeki Güne?'in do?u? veya baty? saati bulunabilir. Çünkü bu tarihlerde gece - gündüz süreleri e?it oldu?u için Güne? do?duktan 12 saat sonra batar ve battyktan 12 saat sonra do?ar.

    ÖZEL KONUM

    Herhangi bir yeri di?er yerlerden ayyran, sahip oldu?u kendine has özelliklerin tümüne özel konum denir. Özel konum, insanlary, çevreyi, ülkelerin ekonomik ve politik durumunu çok yönlü etkiler. Dünya üzerinde, özel konum etkisine ?u örnekler verilebilir:



    Norveç, Japonya, Yngiltere, Yzlanda gibi deniz ve okyanuslara kom?u ülkeler balykçylykta ileri gitmi?lerdir.

    Kuzeybaty Avrupa kyyylary, yüksek enlemlerde bulunmasyna ra?men, Gulf - Stream sycak su akyntysynyn etkisiyle ylyman bir iklime sahip olmu?tur.



    Orta Asya ve Orta Avrupa denizlere uzak oldu?u için karasal bir iklime sahip

    olmu?tur.



    Kanarya, Havai, Kybrys, vb. adalar, deniz ve hava yollarynyn geli?mesiyle ikmal ve u?rak yeri haline gelmi?lerdir. Buna ba?ly olarak bu adalaryn önemi artmy?tyr.



    Türkiye’nin Özel Konumu ve Sonuçlary

    Türkiye, Asya, Avrupa ve Afrika kytalarynyn birbirine en çok yakla?ty?y yerde

    bulunur.



    Farkly kültürlerin kuruldu?u, Dünya’nyn en eski kültür hazinelerine sahiptir.

    Dünya’da en fazla petrol çykaran ülkelere kom?udur.

    Üç tarafy denizlerle çevrilidir ve yeryüzü ?ekilleri çe?itlidir.

    Karadeniz’i Akdeniz’e ba?layan Ystanbul ve Çanakkale bo?azlaryna sahiptir.

    Türkiye’nin ortalama yükseltisi fazladyr. (Yakla?yk 1132 m)

    Yükselti batydan do?uya do?ru gidildikçe artmaktadyr.

    Zengin yeralty kaynaklaryna sahiptir.



    MATEMATYK KONUM

    Herhangi bir yerin, Dünya üzerinde bulundu?u alanyn, enlem ve boylam dereceleriyle belirtilmesine matematik konum denir.

    an aradaki yerel saat farky toplanyr.



    TÜRKYYE’NYN MATEMATYK KONUMU VE SONUÇLARI

    Türkiye, 36° - 42° Kuzey paralelleri ile 26° 45° Do?u meridyenleri arasynda yer alyr. Di?er bir ifadeyle, Türkiye Ekvator’un kuzeyinde ve Greenwich’in do?usunda bulunan bir ülkedir. Türkiye’nin matematik konumunun sonuçlary ?öylece syralanabilir:



    *Do?u - baty istikametinde 76 dakika yerel saat farky bulunur.

    *Ayny anda tek ortak saat kullanylyr. Çünkü do?u - baty yönünde fazla geni? de?ildir.

    *Güne? y?ynlary hiçbir zaman dik açyyla gelmez.

    *Yki meridyen arasy uzaklyk yakla?yk olarak 85 - 86 km dir.

    *Orta ku?akta yer alyr.

    *Mevsimler belirgin olarak görülür.

    *Ky?yn cephesel ya?y?lar fazladyr.

    *Güneyden kuzeye gidildikçe güne? y?ynlarynyn geli? açysy küçülür.

    *Güneyden kuzeye gidildikçe cisimlerin gölge boyu uzar.

    *Güneyden kuzeye gidildikçe gece - gündüz süreleri arasyndaki fark artar.

    *Kuzeyden esen rüzgârlar sycakly?y dü?ürürken, güneyden esen rüzgârlar sycakly?y

    yükseltir.

    *Da?laryn güney yamaçlary daha sycaktyr. Buna ba?ly olarak güney yamaçlarda

    yerle?meler fazladyr.

    *Bir cismin ö?le vakti gölgesi daima kuzeydedir.
    MEVSYMLER VE ÖZELLYKLERY

    Mevsimler güne?in gün dönümü ve gece gündüz e?itli?i noktalary arasyndan geçi?leri arasyndaki sürelerdir. Mev-simlerin olu?masynyn temel sebebi eksen e?ikli?i ve Dünya’nyn Güne? çevresindeki hareketidir. Her iki yarym kürede de mevsimler birbirinin tersi olarak ya?anyr. KYK yazy ya?arken, GYK ky?y ya?amaktadyr. Ayny ?ekilde birinde sonbahary ya?anyrken di?eri de ilkbahar ya?anyr.

    Dünya’nyn eksen e?ikli?i ve yyllyk hareketine ba?ly olarak dört önemli gün ortaya çykar. Bu günler mevsim ba?langycy oldu?u için Gündönümü ady da verilir. 21 Mart ve 23 Eylül Ekinoks tarihleri, 21 Aralyk ve 21 Haziran Solstis tarihleridir.

    E?er eksen e?ikli?i olmasaydy, Dünya güne? etrafynda do-lanyrken, güne? y?ynlarynyn yere dü?me açysy de?i?meyecek, sycaklyk de?i?imleri gerçekle?meyecek, böylece mevsimler de olu?mayacakty.

    Gündönüm (solstis) tarihleri gündüz sürelerinin uzamaya veya kysalmaya döndü?ü tarihlerdir. Ekinoks tarihleri ise güne? y?ynlarynyn ekvatora dik dü?tü?ü ve bütün dünyada gece ve gündüz sürelerinin e?it oldu?u tarihlerdir.


    EKYNOKS VE SOLSYSTLER


    21 MART (YLKBAHAR EKYNOKSU)

    Dünya’nyn yörünge üzerindeki konumu nedeniyle eksen e?ikli?inin etkisi ortadan kalkar ve güne? y?ynlary ekvatora dik gelir.

    1. Güne? y?ynlary ekvatora dik dü?er.
    2. Bütün dünyada gece ve gündüz e?itli?i ya?anyr.
    3. Güne? her iki kutuptan da görünür. KKN’nda güne? do?maya; GKN’nda güne? batmaya ba?lar.
    4. Kuzey Yarym Küre’de ilkbahar, Güney Yarym Küre’de sonbahar ba?langycydyr.
    5. Aydynlanma çemberi kutup noktalaryndan te?et geçer.
    6. Kuzey Yarym Küre’de gündüzler gecelerden; Güney Yarym Küre’de geceler gündüzlerden daha uzun olur.
    7. Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda güne? ayny anda do?up, ayny anda batar.
    8. Gölge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45° enlemi arasynda cismin boyu gölgenin boyundan büyük, 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna e?it, 45°-90° enlemleri arasynda ise gölge boyu cismin boyundan uzundur.

    21 HAZYRAN (YAZ SOLSTYSY)

    Dünya’nyn yörünge üzerindeki konumu ve eksen e?ikli?i nedeniyle KYK güne?e dönüktür ve güne? y?ynlary Yengeç Dönencesine dik gelir.

    1. Güne? y?ynlary Yengeç Dönencesine dik dü?er.
    2. Ekvatordan güneye gidildikçe geceler uzar, gündüzler kysalyr.
    3. Ekvatordan kuzeye gidildikçe gündüzler uzar, geceler kysalyr.
    4. Kuzey Yarym Küre’de yaz, Güney Yarym Küre’de ky? ba?langycydyr.
    5. Aydynlanma çemberi kutup dairelerine te?et geçer.
    6. Kuzey Kutup Dairesi’nin tamamy güne?i görürken, Güney Kutup Dairesi’nin tamamy karanlykta kalyr.
    7. Güne? KYK’nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek, GYK’nde en alçak konumuna gelir.
    8. Gölge boyu KYK’nde en kysa, GYK’nde en uzun durumdadyr.
    9. KYK’de en uzun gündüz, en kysa gece; GYK’de en kysa gündüz, en uzun gece ya?anyr.
    10. Bu tarihten sonra KYK’de gündüzler kysalmaya, geceler uzamaya; GYK’de gündüzler uzamaya, geceler kysalmaya ba?lar.
    11. Bu tarihten sonra KYK’de güne? y?ynlarynyn geli? açylary küçülmeye; GYK’de büyümeye ba?lar.

    23 EYLÜL (SONBAHAR EKYNOKSU)

    Dünya’nyn yörünge üzerindeki konumu nedeniyle eksen e?ikli?inin etkisi ortadan kalkar ve güne? y?ynlary ekvatora dik gelir.

    1. Güne? y?ynlary ekvatora dik dü?er.
    2. Bütün dünyada gece ve gündüz e?itli?i ya?anyr.
    3. Güne? her iki kutuptan da görünür. KKN’nda güne? batmaya; GKN’nda güne? do?maya ba?lar.
    4. Kuzey Yarym Küre’de sonbahar, Güney Yarym Küre’de ilkbahar ba?langycydyr.
    5. Aydynlanma çemberi kutup noktalaryndan te?et geçer.
    6. Kuzey Yarym Küre’de geceler gündüzlerden; Güney Yarym Küre’de gündüzler gecelerden daha uzun olur.
    7. Bir meridyen üzerindeki bütün noktalarda güne? ayny anda do?up, ayny anda batar.
    8. Gölge boyu ekvatorda 0, Ekvatorla 45° enlemi arasynda cismin boyu gölgenin boyundan büyük, 45° enlemlerinde cismin boyu gölge boyuna e?it, 45°-90° enlemleri arasynda ise gölge boyu cismin boyundan uzundur.

    21 ARALIK (KI? SOLSTYSY)

    Dünya’nyn yörünge üzerindeki konumu ve eksen e?ikli?i nedeniyle GYK güne?e dönüktür ve güne? y?ynlary O?lak Dönencesine dik gelir.

    1. Güne? y?ynlary O?lak Dönencesine dik dü?er.
    2. Ekvatordan kuzeye gidildikçe geceler uzar, gündüzler kysalyr.
    3. Ekvatordan güneye gidildikçe gündüzler uzar, geceler kysalyr.
    4. Kuzey Yarym Küre’de ky?, Güney Yarym Küre’de yaz ba?langycydyr.
    5. Aydynlanma çemberi kutup dairelerine te?et geçer.
    6. Güney Kutup Dairesi’nin tamamy güne?i görürken, Kuzey Kutup Dairesi’nin tamamy karanlykta kalyr.
    7. Güne? GYK’nde ufuk düzlemi üzerindeki en yüksek, KYK’nde en alçak konumuna gelir.
    8. Gölge boyu GYK’nde en kysa, KYK’nde en uzun durumdadyr.
    9. GYK’de en uzun gündüz, en kysa gece; KYK’de en kysa gündüz, en uzun gece ya?anyr.
    10. Bu tarihten sonra GYK’de gündüzler kysalmaya, geceler uzamaya; KYK’de gündüzler uzamaya, geceler kysalmaya ba?lar.
    11. Bu tarihten sonra GYK’de güne? y?ynlarynyn geli? açylary küçülmeye; KYK’de büyümeye ba?lar.

    NOT 1: 21 Mart-23 Eylül tarihleri arasynda Kuzey Kutup Noktasy 6 ay gündüz, Güney Kutup Noktasynda ise 6 ay gece ya?anyr. 21 Eylül-Mart23 tarihleri arasynda Kuzey Kutup Noktasy 6 ay gece, Güney Kutup Noktasynda ise 6 ay gündüz ya?anyr.

    NOT 2: Güne? y?ynlary dönenceler arasyndaki her noktaya yyl içerisinde iki defa dik dü?erken, dönencelere bir defa dik dü?er.

    Güne? I?ynlarynyn Geli? Açysynyn Hesaplanmasy:

    1. Güne? y?ynlarynyn hangi enleme dik dü?tü?ü bilinecek.
    2. Dü?me açysy sorulan yerin enlemi ile güne? y?ynlarynyn dik dü?tü?ü nokta arasyndaki enlem farky bulunacak.
    3. Bulunan enlem farky 90° den çykarylacak.

    Örnek: Güney Yarym Küre’de gündüzlerin kysalmaya ba?lady?y tarihte Türkiye’nin en kuzeyine güne? y?ynlary kaç derecelik açy ile dü?er.

    Çözüm: Bu tarih 21 Aralyktyr ve güne? y?ynlary O?lak Dönencesine dik dü?er.

    42 + 23 = 65 ? 90 – 65 = 25
    21 Aralyk tarihinde Türkiye’nin en kuzeyi olan 42° kuzey enlemine güne? y?ynlary 25° lik bir açyyla dü?erler.

    Gece – Gündüz Durumu:

    1. E?er Dünya’nyn günlük hareketi olmasa sürekli bir yüzünde gündüz bir yüzünde gece ya?anyrdy.

    2. Dünya’nyn yyllyk hareketi ve eksen e?ikli?i nedeniyle gece gündüz sürekli uzayyp kysalyr.
    *Ekvatorda yyl boyunca 12 saat gece, 12 saat gündüz ya?anyr.
    *Türkiye’de gece gündüz arasyndaki fark 16 saate 8 saat olarak yazla ky? arasynda de?i?ir.
    *66° 33’ enleminde 24 saat gece ve 24 saat gündüz ya?anyr.
    *90° enleminde ise 6 ay gece ve 6 ay gündüz ya?anyr.

    3. Dünya’nyn eksen e?ikli?i olmasaydy sürekli 12 sat gece 12 saat gündüz ya?anyrdy..

    4. 21 Aralykta Kuzey Kutup Noktasy’na gidildikçe gündüzler kysalyr, Güney Kutup Noktasy’na gidildikçe gündüzler uzar. 21 Haziran tarihinde ise tam tersi ya?anyr.

    5. Dünya’nyn dönü? hyzynyn kutuplara do?ru gittikçe yava?lamasyndan dolayy, Güne?’in do?ma ve batma süreleri kutuplara do?ru gittikçe uzar.
    Güne?’in do?ma ve batma saati ile ilgili problemlerde ?u yol takip edilir:

    a. Yerel saat problemlerinde anlatyldy?y gibi iki nokta arasyndaki yerel saat farky bulunur.

    b. Dünya, batydan do?uya do?ru döndü?ü için, do?uda Güne? batyya göre daima erken do?ar, batar. Batyda ise Güne?, do?uya göre daima geç do?ar, batar.

    Buna göre;
    – Batydaki bir noktada Güne?’in do?ma saati verilir, do?udaki bir noktada Güne?’in do?ma saati sorulursa, do?uda Güne? erken do?aca?yndan aradaki yerel saat farky çykarylyr.
    – E?er tersi sorulursa, batyda Güne? geç do?aca?yndan aradaki yerel saat farky toplanyr.


    Yerel Saat : Bir noktada Güne?'in gökyüzündeki konumuna göre belirlenen saate yerel saat denir. Ayny boylam üzerindeki noktalarda yerel saat aynydyr. Herhangi bir meridyenin Güne?in tam kar?ysyna geldi?i an, meridyen üzerindeki tüm noktalarda yerel saat 12.00'dir.

    Güne?, do?udaki bir noktada batydaki yerlere göre daha önce do?ar ve daha önce batar; bu nedenle yerel saat do?udaki yerlerde daha ileridir.

    Yerel Saat Hesaplamalarynda Yzlenecek Yol

    • Meridyen farky hesaplanyr.

    • Meridyenler ba?langyç boylamyna göre ayny yönde ise çykarma, farkly yönde ise toplama i?lemi yapylarak meridyen farky bulunur.

    • Zaman farky hesaplanyr.

    • Birbirini izleyen iki meridyen arasyndaki zaman farky 4 dakikadyr. Meridyen farky ile 4 dakika çarpylarak zaman farky bulunur.

    • Zaman farky soruda verilen yerel saate eklenir veya çykartylyr.

    • Do?uda olan bir yerin yerel saati ileridir. Bu nedenle soruda verilen yerin yerel saati ileri ise zaman farky çykarylyr, yerel saati geri ise zaman farky eklenir.

    Örnek : 20. Do?u meridyeni üzerindeki A noktasynda yerel saat 21.00 iken, B noktasynyn yerel saati kaçtyr? Çözüm :

    Meridyenler ba?langyç boylamyna göre ayny yönde olduklary için çykarma i?lemi yapylyr.




    Meridyen farky = 40 - 20 = 20 meridyen
    Zaman farky = 4 * 20 = 80 dakika ise 80 / 60 = 1 saat 20 dakika
    B noktasy A noktasyna göre daha do?uda oldu?u için yerel saati ileridir.
    B'nin yerel saati = 21.00 + 01.20 = 22.20 dir.

    Güne?'in Do?u? veya Baty? Saatinin Bulunmasy

    Bir noktada Güne?'in do?u? veya baty? saati verildi?inde, ayny paralel üzerinde bulunan ba?ka bir noktada Güne?'in do?u? veya baty? saatini bulmak için,

    • Aradaki zaman farky bulunur.
    • Güne? do?udaki yerlerde daha erken do?up batty?y için, Güne?'in do?u? ve baty? saatinin soruldu?u nokta do?uda ise zaman farky verilen saatten çykarylyr. Sorulan nokta batyda ise zaman farky verilen saate eklenir.

    PARALEL (ENLEM)

    Ekvator’a paralel olarak çizildi?i varsayylan hayali çemberlere paralel denir.

    Paralel çemberlerinin, Ba?langyç paraleline (Ekvator) olan uzakly?ynyn açy cinsinden de?erine ise enlem denir. Enlem ve paralel birbirlerinin yerine kullanylyrlar.



    Paralellerin Özellikleri

    *Ekvator’un 90 kuzeyinde, 90 da güneyinde olmak üzere, toplam 180 paralel

    bulunur.

    *Ba?langyç paraleli Ekvator’dur.

    *En büyük paralel dairesi Ekvator’dur.

    *Ekvator’dan kutuplara do?ru gidildikçe paralellerin boylary kysalyr. Buna kar?ylyk paralel numaralary büyür.

    *Yki paralel arasy uzakly?a bir enlem derecesi denir. Matematik konumu daha ayryntyly olarak belirleyebilmek için, her paralel dairesi 60 dakikaya, her dakika

    *60 saniyeye bölünmü?tür.

    *90° paralelleri nokta halindedir.

    *Paraleller birbirleriyle kesi?mezler, birle?mezler.

    *Paraleller do?u - baty do?rultusunda uzanyrlar.



    Ekvator ile dönenceler arasynda kalan enlemlere alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri arasynda kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktalary arasynda kalan enlemlere de yüksek enlemler denir.



    Ardy?yk iki paralel arasy uzaklyk yakla?yk olarak 111 km dir. Bu uzaklyktan yararlanarak kuzey güney do?rultusunda ve ayny meridyen üzerinde bulunan iki nokta arasyndaki uzunluk hesaplanabilir.



    Paraleller arasy uzunluk i?lemlerinde ?u yol takip edilir:

    Aralarynda uzakly?y sorulan noktalar arasyndaki enlem farky bulunur. Ystenilen merkezlerin her ikisi de ayny yarym kürede ise, numarasy büyük paralelden küçük paralel çykarylyr. Farkly yarym küredeler ise paraleller toplanyr.

    Bulunan paralel farky sabit uzaklyk olan 111 ile çarpylyr.



    Enlemin Etkileri



    Enlem; iklimi, güne? y?ynlarynyn dü?me açysyny, sycaklyk da?yly?yny, denizlerin tuzluluk oranlaryny, gece ile gündüz arasyndaki zaman farkyny, kalycy kar synyry yükseltisini, yerle?me ve tarym faaliyetlerinin synyryny, bitki örtüsü çe?itlili?ini, toprak çe?idini, akarsu rejimlerini, tarym ürünleri çe?itlili?ini, yerle?me biçimini, hayvanlaryn da?yly?yny, vs. etkiler..



    MERYDYEN (BOYLAM)

    Bir kutuptan di?er kutba ula?an, paralelleri dik açyyla kesen hayali yarym çemberlere meridyen denir.

    Meridyenlerin, Ba?langyç meridyenine (Greenwich) olan uzakly?ynyn açy cinsinden de?erine ise boylamdenir. Meridyen ve boylam birbirlerinin yerine kullanylyrlar.



    Meridyenlerin Özellikleri

    *Ba?langyç meridyeninin 180 do?usunda, 180 de batysynda olmak üzere, toplam

    *360 meridyen vardyr.

    *Ba?langyç meridyeni Yngiltere’nin ba?kentindeki Greenwich istasyonundan geçen meridyendir.

    *Yki meridyen arasy uzakly?a bir boylam derecesi denir. Koordinatlarla bir yeri daha iyi belirleyebilmek için, her meridyen derecesi 60 dakikaya, her dakika 60 saniyeye bölünmü?tür.

    *Ekvator üzerinde iki meridyen arasy uzaklyk 111 km dir. Kutuplara do?ru gidildikçe bu uzaklyk azalyr. Türkiye üzerinde ise iki meridyen arasy uzaklyk, yakla?yk olarak 85 - 86 km dir.

    *Bütün meridyenlerin boylary birbirine e?ittir.

    *Ayny meridyen üzerinde bulunan bütün noktalaryn (Güne? kar?ysyndan ayny anda geçtiklerinden) yerel saatleri aynydyr.

    *Meridyen dereceleri Greenwich’ten do?uya ve batyya gidildikçe büyür.

    *Meridyenler kuzey - güney do?rultusunda uzanyr.

    *Bütün meridyenler kutuplarda birle?irler.

    *Meridyenler bir paralel boyunca birbirlerinden e?it uzaklykta bulunurlar.

    *Ardy?yk iki meridyen arasyndaki yerel saat farky 4 dakikadyr.



    Boylamyn Dünya üzerindeki en belirgin etkisi, yerel saat farklaryny olu?turmaktyr.



    YEREL SAAT

    Herhangi bir yerde, Güne?’in en tepede oldu?u ana ya da gölge boyunun en kysa oldu?u ana ö?le vakti denir. Ö?le vakti gün ortasydyr ve saat 12.00 olarak kabul edilir. Buna göre ayarlanan saat dilimine yerel saat denir.

    Yerel saat farklary, meridyenlerden faydalanylarak hesaplanabilir. Yerel saat hesaplaryny yapabilmek için ?unlary ö?renmekte fayda vardyr:

    Ayny meridyen üzerinde bulunan bütün noktalaryn ö?le vakitleri ayny anda olur ve yerel saatleri birbirine e?ittir.

    Ayny meridyen üzerinde bulunan noktalaryn yerel saatleri birbirine e?it olmasyna ra?men (21 Mart ve 23 Eylül tarihleri hariç) Güne?’in do?ma ve batma saatleri farklydyr. Bunun nedeni, Dünya ekseninin 23° 27' e?ik olmasydyr.



    ORTAK SAAT (ULUSAL SAAT)

    Çaly?ma hayatynda, yerel saatlerin hepsini kullanmak mümkün de?ildir. Ticari ve ekonomik ili?kileri****la?tyrylmasy, haberle?me ve ula?ym hizmetlerinin hyzly ve düzenli bir ?ekilde yapylabilmesi için, yerel saatten farkly olarak, ortak saat ya da ulusal saat uygulamasyna ihtiyaç duyulmu?tur. Bu nedenle her ülkenin, kendisine en uygun meridyenin yerel saatini bütün ülke synyrlarynda geçerli hale getirmesiyle olu?an saate ortak saat ady verilmektedir.



    Do?u - baty do?rultusunda geni? olan ülkeler (A.B.D, Kanada, Çin, vb.) ayny anda birden çok ortak saat kullanyrlar. Ancak do?u - baty yönünde dar olan ülkeler (Türkiye, Ytalya, Bulgaristan, Yspanya, vb.) ise ayny anda tek ortak saat kullanyrlar.

    Türkiye’de, 1978 yylyna kadar, 2. saat diliminde yer alan 30° Do?u meridyeninin yerel saati ortak saat olarak kullanylmy?tyr. 1978 yylyndan sonra, güne? y?ynlaryndan daha fazla yararlanarak enerji tasarrufu sa?lamak amacyyla, ileri ve geri saat uygulamasyna geçilmi?tir. ?öyle ki;

    Yaz döneminde 3. saat dilimine giren 45° Do?u meridyeninin yerel saati esas alynarak ileri saat uygulamasyna geçilmi?tir.

    Ky? döneminde ise 2. saat dilimine giren 30° Do?u meridyeninin yerel saati esas alynarak geri saat uygulamasyna geçilmektedir.



    SAAT DYLYMLERY (ULUSLARARASI SAAT)

    Bilim ve tekni?in hyzla geli?mesiyle ülkeler arasy ekonomik ve siyasi ili?kilerin artmasy, buna ba?ly olarak ileti?imin hyzly olmasy uluslararasy saatin do?masyna yol açmy?tyr. Bu sebeple saat dilimleri olu?turulmu?tur. Dünya üzerinde 24 saat dilimi vardyr.



    TARYH DE?Y?TYRME ÇYZGYSY

    Dünya’nyn do?u ve baty yarym kürelerinin uç noktalary arasynda bir günlük zaman farky vardyr. Bu nedenle, Ba?langyç meridyeninin devamy olan 180° meridyeni, tarih de?i?tirme çizgisi olarak kabul edilmi?tir.

    180° boylamynyn batysyna do?ru gidildi?inde, Do?u Yarym Küre’ye geçildi?i için, tarih 1 gün ileridir.

    .

    180° boylamynyn do?usuna do?ru gidildi?inde, Baty Yarym Küre’ye geçildi?i için, tarih 1 gün geridir.





    ZAMAN PROBLEMLERY

    Yerel saat problemleri

    Yerel saat problemlerinde ?u yol takip edilir:

    Ystenilen merkezlerin her ikisi de Greenwich’in batysynda ya da do?usunda ise, boylam numarasy büyük olandan küçük olan çykarylyr. Ystenilen merkezlerden birisi Greenwich’in do?usunda di?eri batysynda ise boylamlar toplanyr.

    Buna göre;

    – Boylam farky bulunur.

    – Bulunan boylam farky sabit zaman farky olan 4 ile çarpylarak yerel saat farky

    hesaplanyr.

    Dünya batydan do?uya do?ru döner. Bu nedenle, do?uda yerel saat batyya göre daima ileridir. Batyda ise yerel saat do?uya göre daima geridir.

    Buna göre;

    – Batydaki bir noktanyn yerel saati verilecek, do?udaki bir noktanyn yerel saati sorulacak olursa, do?uda yerel saat daima ileri olaca?yndan aradaki yerel saat farky toplanyr.



    – Buna kar?ylyk, do?udaki bir noktanyn yerel saati verilir, batydaki bir noktanyn yerel saati sorulursa, baty daima geri kalaca?yndan aradaki yerel saat farky çykarylyr.



    Güne? Problemleri

    Güne?’in do?ma ve batma saati ile ilgili problemlerde ?u yol takip edilir:

    Yerel saat problemlerinde anlatyldy?y gibi iki nokta arasyndaki yerel saat farky

    bulunur.



    Dünya, batydan do?uya do?ru döndü?ü için, do?uda Güne? batyya göre daima erken do?ar, batar. Batyda ise Güne?, do?uya göre daima geç do?ar, batar.

    Buna göre;

    – Batydaki bir noktada Güne?’in do?ma saati verilir, do?udaki bir noktada Güne?’in do?ma saati sorulursa, do?uda Güne? erken do?aca?yndan aradaki yerel saat farky çykarylyr.Harita Bilgisi
    • Harita ve plânyn en önemli özelli?inin, ku?baky?y çizim ve ölçe?inin olmasydyr.

    • Krokiyi harita ve plândan ayyran tek özellik kabataslak olmasydyr.

    • Haritalarda bozulma en fazla kutuplarda, en az Ekvator'dadyr.

    • Haritalarda en fazla ayrynty plânlarda, en az ayrynty Atlas Haritalaryndadyr.

    • Büyük Ölçekli haritalaryn; en olumlu özellikleri ayryntysynyn çok ve bozulma oranynyn az olmasydyr. En olumsuz özellikleri ise, gösterdi?i alanyn az olmasy ve duvarda fazla yer kaplamasydyr.

    • Küçük Ölçekli haritalaryn; en olumlu özellikleri gösterdi?i alanyn fazla olmasy ve duvarda az yer kaplamasydyr.

    • Yeryüzü ?ekillerinin haritalarda gösterilme metodundan; en kullany?lysy izohips metodudur. Tapo?rafya yüzeyini (engebeleri) en iyi ifade eden metod arama metodudur. Her ikisini birden ifade eden en iyi metod kabartma yöntemidir.

    • Yzohipslerde;

    1. En fazla e?itim;çizgilerin syk oldu?u yerde,
    2. En az e?itim;çizgilerin seyrek oldu?u yerlerdedir.

    • Çizgilerin en syk oldu?u yerde;
    1. En fazla a?yndyrma,
    2. En zor tyrmanma,
    3. En kysa uzunluk vardyr.

    • Yzohipslerde;
    1. En yüksek noktayy en içteki çizgi,
    2. En alçak noktayy en dy?taki çizgi gösterir.

    • Yzobarlarda;

    1. En derin noktayy, en içteki e?ri,
    2. En sy? yeri en dy?taki e?ri gösterir.

    Yerin Yç Yapysy

    Dünya, kalynlyk, yo?unluk ve sycaklyklary farkly, iç içe geçmi? çe?itli katmanlardan olu?mu?tur. Bu katmanlaryn özellikleri hakkynda bilgi edinilirken deprem dalgalaryndan yararlanylyr.

    - Çekirdek

    - Manto

    - Ta?küre (Litosfer)

    Çekirdek


    Yo?unluk ve a?yrlyk bakymyndan en a?yr elementlerin bulundu?u bölümdür. Dünya’nyn en iç bölümünü olu?turan çekirde?in, 5120-2890 km’ler arasyndaki kysmyna dy? çekirdek, 6371-5150 km’ler arasyndaki kysmyna iç çekirdek denir. Yç çekirdekte bulunan demir-nikel kary?ymy çok yüksek basynç ve sycaklyk etkisiyle kristal haldedir. Dy? çekirdekte ise bu kary?ym ergimi? haldedir.
    Manto

    Litosfer ile çekirdek arasyndaki katmandyr. 100-2890 km’ler arasynda bulunan mantonun yo?unlu?u 3,3-5,5 g/cm3 sycakly?y 1900-3700 °C arasynda de?i?ir. Manto, yer hacminin en büyük bölümünü olu?turur. Yapysynda silisyum, magnezyum , nikel ve demir bulunmaktadyr. Mantonun üst kesimi yüksek sycaklyk ve basynçtan dolayy plastiki özellik gösterir. Alt kesimleri ise syvy halde bulunur. Bu nedenle mantoda sürekli olarak alçalycy-yükselici hareketler görülür.

    Mantodaki Alçalycy-Yükselici Hareketler

    Mantonun alt ve üst kysymlaryndaki yo?unluk farky nedeniyle magma ady verilen kyzgyn akycy madde yerkabu?una do?ru yükselir. Yo?unlu?un artty?y bölümlerde ise magma yerin içine do?ru sokulur.

    Ta?küre (Litosfer)

    Mantonun üstünde yer alan ve yeryüzüne kadar uzanan katmandyr.

    Kalynly?y ortalama 100 km’dir.

    Ta?küre’nin ortalama 35 km’lik üst bölümüne yerkabu?u denir.

    Daha çok silisyum ve alüminyum bile?imindeki ta?lardan olu?masy nedeniyle sial de denir.

    Yerkabu?unun altyndaki bölüme ise silisyum ve magnezyumdan olu?tu?u için sima denir.

    Sial, okyanus tabanlarynda incelir yer yer kaybolur.

    Örne?in Büyük Okyanus tabanynyn bazy bölümlerinde sial görülmez.

    Yeryüzünden yerin derinliklerine inildikçe 33 m’de bir sycaklyk 1 °C artar. Buna jeoterm basama?y denir.


    Yerin Yç Yapysy

    Yeryuvarla?ynyn olu?umu do?rudan Güne? sisteminin olu?umu ile ilgilidir. Güne? sistemi ve Dünyamyzyn olu?umu ile ilgili olarak yapylan çaly?malar henüz yenidir ve yakla?yk olarak 300 yyllyk bir dönemi kapsamaktadyr.

    Bilimsel görü?ler Güne? sisteminin tek parça oldu?u ve daha sonra parçalanarak günümüzdeki ?eklini aldy?yny göstermektedir. Ancak parçalanmanyn nasyl oldu?u konusunda farkly görü?ler ortaya atylmaktadyr.

    Güne? sisteminin ve evrenin olu?umu ile ilgili olarak ortaya atylan en son görü? Edwin HUBBLE tarafyndan 1965 yylynda ortaya atylmy?tyr. BigBang ady verilen bu toriye göre evren büyük bir patlama sonucunda meydana gelmi?tir.Patlama ile ba?langyçta galaksiler ,yyldyzlar ve gezegenler birbirlerinden uzakla?maya ba?lamy?lardyr. Bu teori Stephan HAWKYNG tarafyndan daha da geli?tirilmi?tir.

    YERKABU?UNUN YAPISI


    1. Yerkabu?u : Yerkabu?unun ortalama kalynly?y karalarda 35-40 km ,denizlerde ise 8-10 km dir. Yerkabu?u yo?unlu?u ve kalynly?y farkly iki tabakadan olu?ur. Bunlar;

    a) Sial: Üzerinde ya?ady?ymyz katmandyr.Katmany olu?turan ta?lar tamamen katyla?my?tyr. Yo?unlu?u 2,7 gr/cm3 dür. Bu de?er yer katmanlaryndaki en dü?ük yo?unluktur.Katmany olu?turan ta?lar daha çok volkanizmanyn etkisi ile olu?mu?tur. Silisyum ve alüminyum bile?ikleri fazla oldu?u için bu isim verilmi?tir. Sial tabakasynyn kalynly?y karalarda fazla, denizlerde azdyr. Granit , kalker ve kumta?y gibi hafif olan ta?lardan olu?ur.

    b) Sima : Sial katmanynyn altynda yer almaktadyr. Bu katman henüz katyla?mamy? ta?lardan olu?ur. Yo?unlu?u daha fazla olan bazalt türü ta?lardan olu?ur. Bu kat içindeki yo?unluk 3,3 gr/cm3 dür. Sima katynda kalynlyk çok fazla bir de?i?ikli?i u?ramaz . Ancak Sial katmanynyn tersine kalynly?y karalarda az , deniz diplerinde fazladyr.

    2. Manto: Yer kabu?unun altynda yer almaktadyr ve malzemeler koyu eriyik haldedir. Yer hacminin en büyük bölümüdür (%80).Yç kuvvetler enerjisini bu katmandan alyr. Volkanizma syrasynda yeryüzüne çykan malzemeler daha çok bu katmandan gelir.Bazaltik haldeki manto hareket halindedir. Örne?in tektonik depemlerin ve volkanizmanyn meydana gelmesi mantoda meydana gelen bu hareketlerle ilgilidir.

    3. Çekirdek: Yeryuvarla?ynyn en iç kysmynda çekirdek bölümü yer almaktadyr. Yo?unlu?u ve kalynly?y en fazla olan katmandyr. 2890 km derinlikten ba?layarak 6371 km ‘ye kadar devam etmektedir. Yki bölümden olu?maktadyr.

    a. Dy? Çekirdek : Alt mantodan sonra dy? çekirde?e geçilir.Yerin 2890 km ile 5150 km derinlikleri arasynda yer alyr.

    b. Dy? Çekirdek : Yerkürenin merkezinde bulunan katdyr. Sycakly?yn 6300 0C ‘ ye kadar yükseldi?i tahmin edilmektedir.Yo?unluk 13,6 gr/cm3 ‘e kadar ula?maktadyr. Yo?unlu?un fazla olmasyndan dolayy burada bulunan malzemeler katy haldedir.

    Not : Yeryuvarla?ynyn iç yapysy ile ilgili bilgiler daha çok teorilere dayanmaktadyr. ?u ana kadar yerin merkezine do?ru açylan en derin kuyu

    10 km civaryndadyr. Yerin merkezi ile ilgili bilgiler ?u yöntemlerden yararlanarak elde edilmektedir. Bunlar: Deprem dalgalary, volkanizma syrasynda çykan malzemelerin incelenmesi, ta?laryn incelenmesi, yerkabu?undaki sycaklyk de?i?imlerinin incelenmesi. JEOLOJiK DEVYRLER

    Dünyanyn ilk olu?umundan bugüne kadar meydana gelen önemli olaylary içine alan zaman dilimlerine jeolojik zamanlar ady verilir. Ylk olu?umdan günümüze kadar olu?an olaylar kysaca ?u ?ekildedir:

    Ylkel Zaman (Azoik) (Antekambriyen) - 4 Milyar Yyl

    Devirleri: Prekambriyen, Arkeen

    Ba?lyca Olaylar:
    - Kytalaryn çekirdek kysmyny olu?turan en eski kyta çekirdekleri olu?mu?tur.
    - Su yosunu (alg) türünden ilk bitkiler ortaya çykmy?tyr.
    - Devrin sonuna do?ru so?uk bir iklim ve buzulla?ma görülür.


    1. Zaman (Paleozoik) (Primer) - 370 Milyon Yyl

    Devirleri: Perm, Karbon, Devon, Silür, Kambriyum

    Ba?lyca Olaylar:- Hersinyen ve Kaledoniyen syrada?lary olu?mu?tur
    - Kytalar geni?lemeye ba?lamy?tyr
    - Zonguldak ve çevresinde ta?kömürü yataklary olu?mu?tur

    2. Zaman (Mezozoik) (Sekonder) - 170 Milyon Yyl

    Devirleri: Kratese, Jura, Trias

    Ba?lyca Olaylar:- Yklim bölgeleri kysmen belirgin hale gelmi?tir
    - Volkanizma çok zayyftyr
    - Tektonik hareketler yok denecek kadar zayyftyr.
    - Yerkabu?u kyryklarla parçalanarak ayry kytalara bölünmeye ba?lamy?tyr
    - Dinazor cinsi hayvanlaryn ortaya çykmasy

    3. Zaman (Neozoik) (Tersiyer) - 80 Milyon Yyl

    Devirleri: Pliyosen, Miyosen, Oligosen, Eosen, Paleosen

    Ba?lyca Olaylar:- Sycak ve ya?y?ly iklimler yaygyndyr. Yklimler tekrar belirsizle?mi?tir.Çok sayyda deniz ilerlemesi ve gerilemesi volkanik faaliyetler ve depremler görülmü?tür.
    - Alporojenizi meydana gelmi?tir.
    - Atlas ve Hint okyanuslarynyn belirmesi
    - Türkiye’de linyit,tuz,petrol ve borasit yataklary olu?mu?tur.
    - Bugünkü bitki ve hayvan türleri ana çizgileriyle ortaya çykmy?tyr.

    4. Zaman (Antropozoik) (Kuaterner) - 2 Milyon Yyl

    Devirleri: Aluviyum (Holosen), Diluviyum (Pleistosen)

    Ba?lyca Olaylar:- Kuzey yarymkürenin önemli bir bölümünde buzulla?ma görülmü?tür. Bu dönemde Günz,Mindel,Riss ve Würm olmak üzere 4 buzul devri ya?anmy?tyr.
    - Denizler ?imdiki seviyesine ula?my?tyr.
    - Eski medeniyetler ortaya çykmy?tyr.
    - Kültü?r bitkileri yeti?tirilmeye ba?landy,hayvanlar evcille?tirildi
    - Ystanbul ve Çanakkale bo?azy olu?tu
    - Egeid karasynyn çökmesi sonucunda Ege Denizi olu?tu
    - Ynsanlar ortaya çykty
    DA? OLU?UMU HAREKETLERY (OROJENEZ)





    Kyvrylm
    Akarsular, rüzgârlar ve buzullar gibi dy? kuvvetlerin a?yndyrdy?y maddeler, yer kabu?unun büyük çukurluklarynda biriktirilir. Bu çukurluklara jeosenklinal ady verilir.

    Jeosenklinallerde biriktirilen tortul maddeler, çe?itli yan basynçlara u?rarlarsa kyvrylarak deniz yüzeyine çykarlar. Böylece yeryüzünün büyük kyvrym da?lary olu?mu? olur. Kyvrylma sonucunda yüksekte kalan kesimlere antiklinal, alçakta kalan kesimlere de senklinal denir.

    Avrupa’da Alp’ler, Asya’da Himalaya’lar, Türkiye’de Toros ve Kuzey Anadolu Da?lary bu tür hareketlerle meydana gelmi?lerdir.



    Kyrylma


    Yer kabu?unun eskiden beri kara haline geçmi?, katyla?my? kysymlary, yan basynçlara u?rady?y zaman bükülüp katlanamazlar. Bu nedenle, bu gibi yerlerde kyvrylmalar yerine kyryklar meydana gelir. Kyryklaryn iki yanyndaki kysym birbirine göre yer de?i?tirirse, bu özellikteki kyry?a fay denir. Kyrylma sonucunda yüksekte kalan kesimlere horst, alçakta kalan kesimlere de graben denir.

    Türkiye’de, en yaygyn horst ve graben sistemi Ege Bölgesi’nde bulunmaktadyr.



    TÜRKYYE'DEKY FAY HATLARI



    Kuzey Anadolu Fay Hatty (KAF): Saroz Körfezi’nden ba?lar, Marmara Denizi, Sapanca Gölü, Adapazary, Tosya ve Erzincan üzerinden Van Gölü kuzeyine kadar

    uzanyr.

    Do?u Anadolu Fay Hatty (DAF): Hatay grabeninden ba?lar, K. Mara?, Adyyaman, Malatya ve Elazy? ovalaryndan geçerek Bingöl’e kadar sokulur.



    Baty Anadolu Fay Hatty (BAF): Ege Bölgesi’nde, kuzeyden güneye do?ru uzanan çok sayydaki fay hatlaryndan olu?ur.





    DÜNYADAKY EN BÜYÜK RYFT HATTI



    Afrika’daki Mozambik’ten ba?lar. Lübnan, Filistin, Suriye üzerinden Amik ovasyna ve Mara?’a kadar uzanyr. Bu çöküntülerin içinde çe?itli göller olu?mu?tur.



    Bunlar ,

    Albert, Lut, Tanganika, Victoria, Rudolf, Nyasa, Kivu.



    Fay hatlary, yer kabu?unun zayyf ve hareket halindeki bölgeleridir. Volkanik sahalar, genç kyvrym da?lary ve deprem alanlarynyn uzany?y fay hatlaryyla paralellik gösterir







    KITA OLU?UMU HAREKETLERY (EPYROJENEZ)



    Kara ve denizlerde dü?ey do?rultudaki alçalma yükselme hareketlerine epirojenezdenir. Ba?ka bir ifade ile, yer kabu?unun geni? alanly yaylanma

    hareketleridir.

    Farkly yo?unluktaki yer kabu?u parçalary manto üzerinde dengeli bir biçimde dururlar. Bu olaya izostazi, dengeye ise izostatik denge denir. Herhangi bir yerde epirojenez olayynyn olabilmesi için, izostatik dengenin bozulmasy gereklidir.

    Yzostatik dengeyi bozan olaylar ?unlardyr:

    Yklim de?i?iklikleri
    Yeni bir da? olu?umu
    Engebeli yüksek yerlerin fazla a?ynmasy
    Deniz çukurluklarynda tortulanmanyn fazla olmasy


    Yzostatik dengeyi bozan yukarydaki olaylar sonucu karalar hafiflemekte ve yükselmektedir. Karalar yükselince deniz seviyesi gerilemekte, deniz altyndaki alanlar kara haline gelmektedir. Bu ?ekilde, deniz seviyesinin alçalmasy olayynaregresyon denir.

    Karalardaki, lâvlar, birikmeler, buzulla?ma, vb. olaylar sonucunda da karalaryn yükü artmakta ve a?yrla?arak ya da iç kuvvetlerin etkisiyle çökmektedir.

    Bu alçalma sonucunda denizler karalara do?ru ilerlemekte ve kara parçalary sular altynda kalmaktadyr. Bu ?ekilde, deniz seviyesinin yükselmesi olayyna datransgresyon ady verilir.

    Epirojenik hareketlere örnek olarak, Yskandinav Yarymadasy ve Kanada verilebilir. Buzul ça?ynda buralarda 1 – 2 km kalynly?ynda bir buz tabakasy vardy. Sonradan buzullar eriyince, karalaryn üzerindeki yük azaldy ve ma?maya do?ru gömülen bu kara parçalary tekrar yükselmeye ba?lady. Bu yükselme, günümüzde de yava? yava? devam etmektedir.



    EPYROJENYK HAREKETLERE ÖRNEKLER:

    Venedik ?ehri yylda 4mm batmaktadyr.
    §Tokyo yylda 1.8 cm’lik batmaktadyr.
    § Ülkemizde Karadeniz ve Akdeniz havzalary çökmektedir.
    § Yskandinavya üzerindeki buzullaryn erimesiyle her yyl yükselmektedir.



    Epirojenik hareketler, Türkiye’de de olmaktadyr. Anadolu milyonlarca yyldyr yükselmekte, buna kar?ylyk Karadeniz ve Do?u Akdeniz havzalary çökmektedir. Buna ba?ly olarak, Çukurova Havzasy ile Ergene Ovasy hyzly bir çökme içine girmi?ler ve tortulanma alany olmu?lardyr.




    Yer Yüzündeki Ba?lyca Volkanik Bölgeler

    1)Atlas Okyanusunun orta kesimi,
    2)Akdeniz ve çevresi
    3)Do?u Afrika
    4)Büyük Okyanus çevresi (en fazla bu bölgede görülmektedir. Bu sebeple buraya Pasifik Ate? Çemberi denir.)



    Yurdumuzdaki Yanarda?lar

    A?ry Da?y (5.137 m)
    Ulu Doruk (Re?ko Doru?u) Cilo Da?lary (4.135 m)
    Suppa Durek , Cilo Da?lary (4.060 m)
    Süphan Da?y (4.058 m)
    Kaçkar Da?y (3.932 m)
    Erciyes Da?y (3.917 m)
    Karae?ri Sivrisi , Cilo Da?lary (3.900 m)
    Küçük A?ry Da?y (3.896 m)
    Maunsell Sivrisi , Cilo Da?lary (3.850 m)
    Samdi Da?y , Sat Da?lary (3.810 m)
    Morda? , Hakkari Da?lary (3.807 m)
    Orta Dürek , Cilo Da?lary (3.770 m)
    Demirkazyk Doru?u , Ala da?lar (3.756 m)
    Karakülah Doruhu , Cilo Da?lary (3.750 m)
    Kaldy Doru?u , Ala da?lar (3.748 m)
    Kyzylkaya Doru?u , Ala da?lar (3.725 m)
    Emler Doru?u , Ala da?lar (3.720 m)
    Verçenik Doru?u , Rize Da?lary (3.711 m)
    Koca Sarp , Ala da?lar (3570 m)
    Be? Parmak , Ala da?lar (3520 m)
    Medetsiz , Bolkarlar (3514 m)
    Direk ta? , Ala da?lar (3510 m)
    Güzeller , Ala da?lar (3041 m)
    Kayaçlar

    Kayaçlar su, gaz ve organik varlyklaryn dy?ynda yerkabu?unu meydana getiren unsurlardyr. Yol yarmalary, maden ocaklary ve ta? ocaklary gibi yerlerle, toprak veya enkaz örtüsünden yoksun topografya yüzeylerinde mostralaryna rastlady?ymyz kayaçlar, yer ?ekillerinin olu?um ve geli?imlerinde rol oynayan önemli etmenlerden biridir. Onlaryn fiziksel ve kimyasal özelliklerindeki farklylyklar yer ?ekillerinin de farkly olmalaryna sebep olur. Çünkü bu özellikler, kayaçlaryn, a?yndyrma etmen ve süreçlerine kar?y dayanykly veya dayanyksyz olmalaryny tayin eder. Örne?in kalker ve jips gibi eriyebilen kayaçlaryn bulundu?u sahalarda lapya, dolin, uvala gibi özel yer ?ekilleri olu?maktadyr. Genel olarak, tektonik hareketlerle ters durumlar meydana gelmemi?se, a?ynmaya kar?y dayanykly kayaçlar yüksek yer ?ekillerini, kolay a?ynan ve parçalanan kayaçlar ise alçak yer ?ekillerini meydana getirirler. Granitlerden müte?ekkil sahalarda granit topografyasy ady verilen özel bir topografya tipi olu?ur. Benzer ?ekillere siyenit, diorit, andezit, bazalt ve gnays gibi heterojen kayaçlar üzerinde de rastlanyr.

    Kayaçlar kökenlerine göre üç ana grup altynda toplanyrlar:

    1. Magmatik kayaçlar
    2. Tortul kayaçlar
    3. Metamorfik kayaçlar

    1) Püskürük Ta?lar (Ma?matik):

    a)Yç püskürük ta?lar : Yer kabu?u altyndaki mantonun yer kabu?unun çatlak ve kyryk kysymlaryndan tykanarak so?umasyyla olu?an ta?lardyr. (Granit)

    b)Dy? püskürük ta?lar : Yer kabu?u altyndaki mantonun yer kabu?unun çatlak ve kyryk kysmyndan yeryüzüne çykmasy ve so?umasy ile olu?ur. (Bazalt ve andezit)

    2) Tortul ta?lar : Di?er yüzüne dy? güçler tarafyndan getirilen maddelerin tortulanmasyyla (Üst üste birikmesiyle) olu?ur. Yçerisinde yer yer fosiller bulunur.

    a) Mekanik tortullar : Dy? güçlerin etkisiyle getirilen çakyl, kum, kil gibi malzemelerin yeryüzünün çukur yerlerine birikmesiyle olu?ur. (Kum ta?y, kyl ta?y)

    b) Kimyasal tortullar : Suda erimi? halde bulunan minerallerin suyun geçti?i yere çökelmesi veya tortulanmasy ile olu?urlar. (Kireç ta?y, alçy ta?y)

    c) Organik tortular : Hayvan, bitki gibi canly kalyntylarynyn üst üste birikip katyla?masy ile olu?an ta?lardyr. (Tebe?ir)

    3) Ba?kala?my?(Metamorfik) ta?lar : Tortul ve püskürük ta?lary yüksek sycaklyk ve basynç altynda kalarak de?i?ikli?e u?ramasy ile olu?ur. (Mermer olu?umu)

    Karstik ?ekiller

    Ya?y?lar ve yer alty sulary, kalker, jips, kayatuzu, dolomit gibi eriyebilen, kyryk ve çatlaklaryn çok oldu?u ta?laryn bulundu?u yerlerde, kimyasal a?ynyma neden olurlar. Kimyasal a?ynym sonunda olu?an ?ekillere karstik ?ekiller denir.



    Ya?y?laryn ve yeralty sularynyn olu?turdu?u karstik a?ynym ?ekillerinin a?ynym ?ekillerinin büyüklükleri de?i?kendir. Karstik a?ynym ?ekilleri ?unlardyr :

    Lapya : Kalkerli yamaçlarda ya?mur ve kar sularynyn yüzeyi eriterek açtyklary küçük oluklardyr. Olu?an çukurluklar keskin syrtlarda yan yana syralandy?yndan yüzey pürüzlüdür. Büyüklükleri birkaç cm ile birkaç metre arasynda de?i?ir.

    Dolin : Kalker platolar üzerinde görülen, oval ?ekilli erime çukurluklarydyr. Genellikle derinlikleri az, geni?likleri fazladyr. Türkiye’de özellikle Toroslar’da dolinler yaygyn olarak görülür. Halk arasynda kokurdan, koyak, tava gibi adlar verilir. Dolinler olu?um ?ekillerine göre iki gruba ayrylyr :

    Erime Dolini : Kalker yüzeyler üzerinde, ya?y? sularynyn eritmesiyle olu?an karstik ?ekildir. Erime dolinlerinin tabanynda yüzey sularynyn derine do?ru sozdy?y çatlak ve delikler bulunur. Dolin tabanlarynda erimeden geriye kalan killi materyalin birikmesiyle olu?an terra rossa topraklary bulunur.

    Çökme Dolini : Yeraltynda bulunan ma?ara sistemlerinin tavanlarynyn incelerek çökmesi ile olu?an karstik ?ekillerdir. Çökme dolinleri, derinliklerinin fazla olu?u, yamaçlarynyn e?imli olu?u ve tabanlaryndaki iri bloklar halinde maddeler bulunmasy nedeniyle erime dolinlerinden kolayca ayyrtedilirler.

    Uvala : Geni?leyip, derinle?en dolinlerin birle?mesiyle olu?an, dolinlerden daha büyük çukurluklardyr. Uvalaryn düzensiz ?ekle sahip olmasy ve tabanlaryndaki erimeden geriye kalan kalker çykyntylary dolinlerden kolayca ayyrtedilmesini sa?lar.

    Obruk : Baca veya kuyu ?eklinde, keskin kö?eli, derin çukurluklara obruk denir. Derinli?i 250-300 m’yi bulabilen obruklaryn bazylarynyn tabanynda göl bulunur. Türkiye’de Yç Anadolu’nun güneyinde ve Toroslar’da yaygyn olarak obruklar görülür. Yçel’deki Cennet-Cehennem ma?aralary ve Konya’daki Kyzören obru?u ülkemizdeki en güzel örneklerdir.

    Polye : Karstik yörelerdeki geni?li?i birkaç kilometre olan, uzunlu?u 20-30 kilometreyi bulan, hatta geçebilen ova görünümlü büyük karstik çukurlara polye denir. Türkiye’de özellikle Toroslar’da polyeler yaygyndyr. Örne?in; Akdeniz Bölgesi’ndeki Ketsel, Elmaly ve Akseki ovasy birer polyedir.

    Ma?ara : Kalkerli arazilerde çatlaklar boyunca yeraltyna syzan sularyn olu?turdu?u büyük bo?luklara ma?ara denir. Damlata?, Narlykuyu, Düden, Ynsuyu, Kyzylin ma?aralary en ünlüleridir.

    Düden : Kalkerli arazide erime ile olu?an daire biçimli kapaly çukurluklara düden denir. Düdenler yer alty sularyny birbirine ba?layan kanallardyr. Düdenlere halk arasynda su çykan, su batan gibi adlar da verilir.

    Kör (Çykmaz) Vadi : Karstik yörelerdeki akarsular bir düdende kaybolarak aky?yny yeraltynda sürdürür. Bu akarsularyn yeryüzünde süreklilik göstermeyen vadilerine kör (çykmaz) vadi denir.

    Karstik Birikim ?ekilleri

    Kimyasal birikim ?ekilleri, kalsiyum karbonatça zengin sularyn içindeki karbondioksit gazynyn uçmasy ve kalsiyum oksidin (kirecin) tortulanmasyyla olu?ur. Karstik birikim ?ekilleri sarkyt, dikit ve travertendir.

    Sarkyt-Dikit: Kalsiyum karbonatça zengin sularyn ma?ara tavanyndan syzarak içindeki kirecin tavanda birikmesi ile sarkytlar, damla¤¤¤¤¤ tabanynda birikmesi ile dikitler olu?ur. Karstik alanlardaki ma?aralarda görülen bu ?ekillerin en güzel örnekleri Damlata? Ma?arasy’nda bulunmaktadyr.

    Traverten: Genellikle sycak su kaynaklarynyn yakynynda ve kalsiyum karbonatly sularyn yayylarak akty?y alanlarda, kirecin çökelmesi ile olu?an basamaklardyr. En güzel örnekleri Denizli-Pamukkale’dedir.

    Türkiye’deki Karstik ?ekiller

    Türkiye’de karstik ?ekiller yaygyn olarak,

    - Toros Da?lary’nda
    - Yç Anadolu’da Sivas ve çevresinde (özellikle jips kartsy)
    - Baty Karadeniz’de ve Güneydo?u Anadolu Bölgesi’nin güneyinde görülür. Bu alanlarda çyplak kayalar geni? yer kaplar. Toprak erime sonucunda olu?mu? çukur alanlarda toplanmy?tyr. Karstik alanlaryn yüzeyinin su bakymyndan fakir olmasy, tarym olanaklaryny synyrlamaktadyr. Türkiye’nin yüzölçümünün yakla?yk 1/5’inde bu tür ?ekiller görülmektedir. Karstik ?ekillerin en yaygyn oldu?u bölge ise kalkerli arazinin geni? alan kaplady?y Akdeniz’dir.







    Buzullar

    Kutup bölgeleri ile yüksek da?laryn üst kysymlarynda bütün yyl hiç erimeden kalan karlara tokta?an kar (daimi) denir. Enlemin etkisiyle tokta?an kar synyry Ekvatordan Kutuplara do?ru azalyr.

    Bugün dünyanyn yakla?yk %10 ‘u (15 milyon km² si) buzullarla kaplydyr. Buzullaryn etki alany daha çok kutuplara yakyn yerlerdir.



    BUZUL ÇE?YTLERY

    Sirk Buzulu : Yüksek da?lyk alanlardaki küçük çukurluklary dolduran buzullardyr. Yurdumuzda bazy yüksek da?lyk bölgelerde vardyr.

    Ör: Cilo (Buzul Da?y) Sat, A?ry, Tendürek, Süphan , Kaçkar, Erciyes, Uluda?, Beyda?lary, Geyik Da?lary, Bolkar , Binbo?a da?lary gibi.

    Vadi Buzulu: Buzul a?yndyrmasy ile olu?an vadilerin içini dolduran buzullardyr. Ör: Cilo da?ynda oldu?u gibi.

    Takke Buzulu: Volkan da?larynyn üst kysmynda olu?an buzullardyr. Ör: A?ry da?ynda oldu?u gibi

    Örtü Buzulu: Kutup bölgelerinde görülür. Antartika ve Grönland’da oldu?u gibi. Kutup bölgelerinde denizde yüzen buz da?laryna Aysberg denir.

    BUZUL A?INDIRMASINDA ETKYLY FAKTÖRLER

    • Buzulun kalynly?yna: Kalynlyk fazla ise a?yndyrma oyma ?eklinde , az ise törpüleme ?eklinde olur.

    • Yatak E?imine: Yatak e?imi fazla ise a?yndyrma törpüleme ?eklinde az ise oyma ?eklindedir.

    • Kayalaryn Özelli?ine Zemin sert kayalardan olu?mu? ise a?yndyrma törpüleme ?eklinde , yumu?ak ise oyma ?eklinde olur.



    BUZUL A?INDIRMA ?EKYLLERY



    BUZUL VADYSY

    Buzul a?yndyrmasy sonucu olu?an “U” ?eklindeki vadilerdir. Akarsu vadilerine göre boylary kysadyr ve sürekli ini? göstermezler (ini?li –çyky?lydyr)

    HÖRGÜÇ KAYA

    Farkly a?ynma sonucu olu?an ve genellikle deve hörgücüne benzeyen kayalardyr.

    SYRK (BUZ YALA?I)

    Da?laryn üst kysmynda a?yndyrma ile olu?an küçük çukurluklardyr.

    MOREN

    Buzullaryn a?yndyrarak ta?ydy?y kum , çakyl gibi maddelere moren denir.

    DRUMLYN

    Buzul biriktirmesi ile olu?an alçak tepelere(ters ka?yk ?eklinde) denir.

    SANDER DÜZLÜ?Ü

    Buzullaryn eridi?i yerde ortaya çykan akarsularyn ta?ydy?y malzemeleri biriktirmesi ile olu?an düzlüklerdir.

    Türkiye’nin bugünkü yer ?ekillerinin olu?masynda en az etkili olan dy? kuvvet buzullardyr. Buzullaryn en etkili oldu?u bölgemiz Do?u Anadolu Bölgesi'dir. Sebebi; yükseltisinin fazla olmasydyr.Ayryca Do?u Karadeniz Bölümünde Kaçkar Da?y, Yç Anadolu Bölgesi'nde Erciyes Da?y, Akdeniz Bölgesi'nde Toroslar ve Marmara Bölgesi'nde Uluda?'da etkilidir.

    Heyelan (Toprak Kaymasy)


    Heyelan, topra?yn üst kysmy ile birlikte alttaki ana kayanyn bulundu?u yerden kayarak yer de?i?tirmesidir.

    Heyelanda Etkili Faktörler

    1) E?imin fazla olmasy.
    2) Ya?y?laryn fazla olmasy
    3) Toprak özellikleri (killi olmasy)
    4) Tabakalaryn uzany? do?rultusu: Tabakalar e?ime paralel ise heyelan daha fazla görülür.
    5) Be?eri faktörler: Yol yapym çaly?malary ile yamaç denge profilinin bozulmasy.
    6) Depremler

    Türkiye’de heyelan olayy en fazla Karadeniz Bölgesinde Do?u Karadeniz Bölümünde görülür. Sebepleri: Ya?y?yn ve e?imin fazla olmasydyr. Ayryca topra?yn killi olmasydyr.

    En fazla görüldü?ü dönem ilkbahardyr. Sebebi kar erimeleri ile topra?yn suya doygun hale gelmesidir.




    Erozyon


    Erozyon, dy? kuvvetlerin etkisiyle toprak örtüsünün a?yndyrylarak ba?ka alanlara ta?ynmasydyr. Akarsu ve rüzgar erozyonunun birlikte etkili oldu?u yerlerin ortak özelli?i bitki örtüsü bakymyndan fakir olmalarydyr.

    Erozyonda Etkili Faktörler

    1) Arazinin çok engebeli olmasy,
    2) E?imli arazilerde arazinin e?ime dik sürülmesi.
    3) Bitki örtüsünün tahrip edilmesi: Orman yangynlary, tarla açmak amacyyla a?açlaryn kesilmesi, otlaklarda a?yry otlatylma yapylmasy, anyz örtüsünün yakylmasy gibi.
    4) Topra?yn a?yry i?lenmesi.
    5) Ya?y?laryn sa?anak ya?y? ?eklinde olmasy.
    6) Ya?y? rejiminin düzensiz olmasy
    7) Akarsu ta?kynlary




    Erozyonun Sonuçlary

    1) Topra?yn verimi dü?er, çölle?me olur.
    2) Barajlar dolar.
    3) Tarym alanlary daralyr.
    4) Bozulan do?al dengeye ba?ly olarak bir çok bitki ve hayvan türü yok olmaktadyr.




    Erozyonu önlemek için;

    1) Mevcut bitki örtüsü korunarak a?açlandyrma yapylmalydyr.
    2) E?imli tarym alanlarynda tarla e?ime paralel sürülmeli ve taraça (seki) yapylmalydyr.
    3) Nöbetle?e tarym yöntemi uygulanmaly (bu yöntemde asyl amaç erozyonu önlemek de?ildir. Verimi artyrmaktyr.)
    4) Otlaklarda erken ve a?yry otlatma yapylmamalydyr.
    5) Baraj gölü yamaçlary a?açlandyrylmalydyr.
    Yç Kuvvetler



    Faaliyetleri için gerekli enerjiyi yerin içinden alan güçlerdir. Yç güçlerin olu?turdu?u yer?ekilleridy? güçler tarafyndan a?yndyrylyr. Yç güçlerin olu?turdu?u hareketlerin bütününe tektonik hareket denir. Bunlar;



    *Orojenez

    *Epirojenez

    *Volkanizma

    *Depremler’dir.



    UYARI : Yç kuvvetler gerekli olan enerjiyi mantodan alyr. Deniz tabany yayylmalary, kyta kaymalary, kyta yaylanmalary, da? olu?umu ve tektonik depremler mantodaki hareketlerden kaynaklanyr.



    Orojenez (Da? Olu?umu)

    Jeosenklinallerde biriken tortul tabakalaryn kyvrylma ve kyrylma hareketleriyle yükselmesi olayyna da? olu?umu ya da orojenez denir. Kyvrym hareketleri syrasynda yükselen bölümlere antiklinal, çöken bölümlere ise senklinal ady verilir. Antiklinaller kyvrym da?laryny, senklinaller ise çöküntü alanlaryny olu?turur.



    Jeosenklinal : Akarsular, rüzgarlar ve buzullar, a?yndyryp, ta?ydyklary maddeleri deniz ya daokyanus tabanlarynda biriktirirler. Tortullanmanyn görüldü?ü bu geni? alanlara jeosenklinaldenir.



    Fay



    Yerkabu?u hareketleri syrasynda ?iddetli yan basynç ve gerilme kuvvetleriyle bloklaryn birbirine göre yer de?i?tirmesine fay denir.

    Fay elemanlary ?unlardyr:



    Yükselen Blok : Kyryk boyunca birbirine göre yer de?i?tiren bloklardan yükselen kysma denir.

    Alçalan Blok : Kyryk boyunca birbirine göre yer de?i?tiren bloklardan alçalan kysma denir.

    Fay atymy : Yükselen ve alçalan blok arasynda beliren yükseklik farkyna fay atymy denir.

    Fay açysy : Dikey düzlem ile fay düzlemin yapty?y açyya fay açysy denir.

    Fay aynasy : Fay olu?umu syrasynda yükselen ve alçalan blok arasyndaki yüzey kayma ve sürtünme nedeniyle çizilir., cilalanyr. Parlak

    görünen bu yüzeye fay aynasy denir.



    Faylar boyunca yüksekte kalan yerkabu?u parçalaryna horst ady verilir. Buna kar?ylyk faylar boyunca çöken kysymlara graben denir. Horstlar kyryk da?laryny, grabenler ise çöküntü hendeklerini olu?turur.



    Türkiye’de Orojenez

    Türkiye’deki da?lar Avrupa ile Afrika kytalary arasyndaki Tetis jeosenklinalinde bulunan tortul tabakalaryn orojenik hareketi sonucunda olu?mu?tur. Kuzey Anadolu ve Toros Da?lary AlpOrojenezi’nin Türkiye’deki kuzey ve güney kanadyny olu?turmaktadyr. Ege bölgesi’ndeki horstve grabenler de ayny sistemin içinde yer almaktadyr.



    Epirojenez

    Karalaryn toptan alçalmasy ya da yükselmesi olayyna epirojenez denir. Bu hareketler syrasynda yeryüzünde geni? kubbele?meler ile yayvan büyük çukurla?malar olur. Orojenik hareketlerin tersine epirojenik hareketlerde tabakalaryn duru?unda bozulma söz konusu de?ildir. Dikey yönlü hareketler syrasyndaki yükselmelerle jeoantiklinaller, çukurla?malar syrasynda ise okyanus çanaklary, yani jeosenklinaller olu?ur.



    UYARI : III. Zaman sonlary, IV. Zamanyn ba?larynda Anadolu’nun epirojenik olarak yükselmesi ortalama yükseltiyi artyrmy?tyr. Bu nedenle Anadolu’da yüksek düzlükler geni? yer kaplar.



    Transgresyon – Regrasyon

    Epirojenik hareketlere ba?ly olarak her devirde kara ve deniz seviyeleri de?i?mi?tir. Yklim de?i?iklikleri ya da tektonik hareketler nedeniyle denizin karalara do?ru ilerlemesinetransgresyon (deniz ilerlemesi) , denizin çekilmesine regresyon (deniz gerilemesi) denir.



    Volkanizma

    Yerin derinliklerinde bulunan magmanyn patlama ve püskürme biçiminde yeryüzüne çykmasynavolkanizma denir. Volkanik hareketler syrasynda çykan maddeler bir baca etrafynda yy?ylarak yükselir ve volkanlar (yanarda?lar) olu?ur.

    Volkan Bacasy : Ma?manyn yeryüzüne ula?yncaya kadar geçti?i yola volkan bacasy denir.
    Volkan Konisi : Lav, kül, volkan bombasy gibi volkanik maddelerin üst üste yy?ylmasy ile olu?an koni biçimli yükseltiye volkan konisi, koni üzerinde olu?an çukurlu?a krater denir.



    Volkanlardan Çykan Maddeler

    Volkanlardan çykan maddeler de?i?ik isimler alyr :

    *Lav

    *Volkan Bombasy

    *Volkan Külü

    *Volkanik Gazlar



    Lav

    Volkanlardan çykarak yeryüzüne kadar ula?an eriyik haldeki malzemeye lav denir. Lavyn içerisindeki SYO2 (Silisyum dioksit) orany lavyn tipini ve volkanizmanyn karakterini belirler.

    Asit Lav : SYO2 % 66 ise asit lavlar olu?ur. Fazla akycy de?illerdir.

    Orta Tip Lav : SYO2 orany % 33 - % 66 ise lav orta tiptir. Bu tip lavlaryn çykty?y volkanlarda volkanik kül miktary azdyr.

    Bazik Lav : SYO2 orany < % 33 ise lav bazik karakterli ve akycydyr. Patlamasyz, sakin bir püskürme olu?ur.

    Volkan Bombasy : Volkan bacasyndan atylan lav parçalarynyn havada dönerek so?umasy ile olu?ur.



    Volkan Külü : Gaz püskürmeleri syrasynda olu?an, basynçly volkan bacasyndan çykan küçük taneli malzemeye kül denir.

    Volkanik küllerin bir alanda birikmesiyle volkanik tüfler olu?ur.



    Volkanik gazlar : Volkanizma syrasynda subuhary, karbon dioksit, kükürt gibi gazlar magmadan hyzla ayry?arak yeryüzüne çykar. Büyük volkanik bulutlaryn olu?masyny sa?lar.



    Püskürme ?ekilleri

    Volkanik hareketlerin en yo?un oldu?u yerler, yerkabu?unun zayyf oldu?u noktalar, çatlaklar ve yaryklardyr.

    Magmanyn yeryüzüne ula?ty?y yere göre adlandyrylan, merkezi çizgisel ve alansal olarak üç de?i?ik püskürme ?ekli vardyr



    Merkezi Püskürme : Magma yeryüzüne bir noktadan çykyyorsa, buna merkezi püskürme denir.



    Çizgisel Püskürme : Magma yeryüzüne bir yaryk boyunca çykyyorsa, buna çizgisel püskürme denir.



    Alansal Püskürme : Magma yeryüzüne yaygyn bir alandan çykyyorsa, buna alansal püskürme denir.



    Volkan (Yanarda?) Biçimleri

    Volkanlaryn yapysy ve biçimleri yeryüzüne çykan magmanyn bile?imine, miktaryna ve çykty?y yere göre de?i?ir.



    Tabla Biçimindeki Volkanlar : Akycy lavlaryn geni? alanlara yayylmalary sonucunda olu?ur. Örne?in Hindistan’daki Dekkan Platosu



    Kalkan Biçimindeki Volkanlar : Akycy lavlaryn bir bacadan çykarak birikmesi sonucunda olu?an, geni? alanly ve kubbemsi bir görünü?e sahip volkanlardyr.



    Örne?in : Güneydo?u Anadolu’daki Karacada? Volkany



    Koni Biçimindeki Volkanlar : Magmadan de?i?ik dönemlerde yükselen, farkly karakterdeki malzemenin birikmesi ile olu?ur. Bu volkanlaryn kesitinde, farkly karakterdeki malzeme katmanlary ardarda görüldü?ü için tabakaly volkanlar da denir.



    Örne?in ülkemizdeki Erciyes, Nemrut, Hasan ve A?ry volkanlary koni biçimli volkanlardyr.



    Tüf Konileri : Volkanlardan çykan küllerin ve di?er kyryntyly maddelerin birikmesi ile olu?an konilere denir.

    Örne?in ülkemizde Kula ve Karapynar çevresindeki koniler kül konileridir.



    Volkanik Ku?aklar

    Yeryüzünde bilinen volkanlaryn sayysy binlere ula?masyna kar?yn ancak 516 kadary tarihi ça?larda faaliyet göstermi?, bu nedenle aktif volkanlar olarak kabul edilmi?lerdir. Yerkabu?unu bloklar halinde bölen kyryklar üzerinde bulunan volkanlar, bir çizgi do?rultusunda syralanmakta adeta ku?ak olu?turmaktadyr.



    Dünya’daki Volkanlar

    Dünya üzerindeki aktif volkanlar üç ana bölgede toplanmy?tyr. Volkanlaryn en yo?un oldu?u bölge Pasifik Okyanusu’nun kenarlarydyr. Volkanlaryn aktif oldu?u ikinci bölge Alp-Himalayakyvrym ku?a?y, üçüncü bölge ise okyanus ortalarydyr.



    Okyanus Ortalary

    Yerkabu?unun üst bölümünü olu?turan sial okyanus tabanlarynda daha incedir. Bu ince kabuk mantodaki yükselici hareketler nedeniyle yyrtylarak ayrylyr. Ayrylma bölgesi ady verilen bu bölümden magma yükselir ve okyanus tabanyna yayylyr. Bu durum okyanus ortalarynda aktif volkanlaryn bulunmasynyn nedenidir.



    Türkiye’deki Volkanlar

    Alp-Himalaya kyvrym ku?a?ynda yer alan Türkiye’de volkanlar, tektonik hatlara uygun olarak be? bölgede yo?unla?my?tyr. Ancak günümüzde Türkiye’de aktif volkan bulunmamaktadyr.



    Depremler

    Yerkabu?unun derinliklerinde do?al nedenlerle olu?an salynym ve titre?im hareketleridir. Yerkabu?unun titre?imi syrasynda de?i?ik özellikteki dalgalar olu?makta ve bunlar depremin merkezinden çevreye do?ru farkly hyz ve özellikle yayylmaktadyr. Deprem dalgalary P, S, L dalgalary olarak 3 çe?ittir. Depremlere neden olan olaylaryn kaynaklandy?y yerdenuzakla?yldykça depremin etkisi azalyr. Olu?um nedenlerine göre depremler, 3 gruba ayrylyr :



    *Volkanik Depremler

    *Çökme Depremleri

    *Tektonik Depremler

    *P, S, L Dalgalary



    P dalgalary (Primer dalgalar), titre?im hareketi ile yayylma do?rultusunun ayny yönde oldu?u ve yayylma hyzynyn en fazla oldu?u dalgalardyr.



    S dalgalary (Seknder dalgalar), titre?im hareketlerinin yayylma do?rultusuna dik ve bir düzlem üzerinde a?a?y yukary oldu?u dalgalardyr.



    L dalgalary (Longitidunal dalgalar), yüzey dalgalary veya uzun dalgalar olarak da tanymlanyr. Bu dalgalaryn hyzlary di?er dalgalara göre daha azdyr.



    Volkanik Depremler

    Aktif volkanlaryn bulundu?u yerlerde, patlama ve püskürmelere ba?ly olu?an yer sarsyntylarydyr. Etki alanlary dardyr.



    Çökme Depremleri

    Bu tür depremler, eriyebilen ta?laryn bulundu?u yerlerdeki yer alty ma?aralarynyn tavanlarynyn çökmesiyle olu?ur. Ayryca kömür ocaklarynyn ve galerilerinin çökmesi de bu tür depremlere neden olur. Çok küçük ölçülü sarsyntylardyr. Etki alanlary dar ve zararlary azdyr.



    Tektonik Depremler

    Yerkabu?unun üst katlaryndaki kyrylmalar syrasynda olu?an yer sarsyntylarydyr. Bu sarsyntylar çevreye deprem dalgalary olarak yayylyr. Yeryüzünde olu?an depremlerin büyük bölümü tektonik depremlerdir. Etki alanlary geni?, ?iddetleri fazladyr. En çok can ve mal kaybyna neden olan depremlerdir. Örne?in ülkemizde 1995’te Afyon’un Dinar ilçesinde, 1998’de Adana’da olu?an depremler tektonik kökenlidir.

    UYARI : Tektonik depremlerin en etkili oldu?u alanlar dy? merkez ve yakyn çevresidir.



    Depremin Yç ve Dy? Merkezi

    Depreme neden olan olayyn kaynaklandy?y noktaya odak, iç merkez ya da hiposantr denir. Yeryüzünde depremin iç merkezine en yakyn olan noktaya ise, dy? merkez ya da episantrdenir. Depremin en ?iddetli oldu?u episantrdan uzakla?yldykça depremin etkisi azalyr. Yer sarsyntylary sismograf ile kaydedilir. Deprem’in ?iddeti günümüzde Richter ölçe?ine göre de?erlendirilir.



    Depremin Etkileri ve Korunma Yollary

    Depremler önceden tahmin edilmesi mümkün olmayan yer hareketleridir. Ancak alynacak bazy önlemlerle depremlerin zarar derecesi azaltylabilir.



    Depremin Etkileri : Depremin yykycy etkisi deprem ?iddetine, dy? merkeze (episantr) olan uzakly?a, zeminin yapysyna, binalaryn özelli?ine ve kütlenin eski ya da yeni olu?una ba?ly olarak de?i?ir.



    Depremden Korunma Yollary

    Depremin yykycy etkisi birtakym önlemlerle azaltylabilir. Bunun için,

    Yerle?im yerlerini deprem ku?aklary dy?ynda seçmek

    Yerle?im birimlerini sa?lam araziler üzerinde kurmak

    Yn?aatlarda depreme dayanykly malzemeler kullanmak

    Çok katly yapylardan kaçynmak gerekir.



    Deprem Ku?aklary

    Genç kyvrym – kyryk ku?aklary yerkabu?unun en zayyf yerleridir. Bu nedenle bu bölgeler volkanik hareketlerin sebep oldu?u depremlerin syk görüldü?ü yerlerdir.



    Dünya’daki Deprem Ku?aklary

    Depremlerin görüldü?ü alanlar volkanik ku?aklarla ve fay hatlaryyla uyum içindedir. Aktif volkanlaryn en etkili oldu?u Pasifik okyanusu kenarlary birinci derece deprem ku?a?ydyr. Anadolu’nun da içinde bulundu?u Alp-Himalaya kyvrym ku?a?y ikinci derece, okyanus ortalary ise üçüncü derece deprem ku?a?ydyr.



    Türkiye’de Deprem Ku?aklary

    Alp-Himalaya kyvrym ku?a?ynda bulunan Anadolu’nun büyük bir bölümü ikinci derece deprem ku?a?ynda yer alyr. Bu durum Anadolu’nun jeolojik geli?imini henüz tamamlamady?yny gösterir. Türkiye’deki deprem ku?aklary 5 grupta toplanyr :



    Dereceden Deprem Ku?a?y :Tektonik çukurluklar ve aktif kyryk hatlary yakynyndaki alanlardyr. Burada meydana gelen depremler büyük ölçüde can ve mal kaybyna neden olur.



    Dereceden Deprem Ku?a?y :Depremlerin birinci derece deprem ku?a?yndakine oranla daha az zarar verdi?i alanlardyr.



    III. Dereceden Deprem Ku?a?y : Sarsyntylaryn az zararla geçti?i alanlardyr.



    Dereceden Deprem Ku?a?y :Sarsyntylaryn çok az zararla ya da zararsyz geçti?ialanlardyr.



    Dereceden Deprem Ku?a?y :Sarsyntylaryn çok az oldu?u ya da hiç hissedilmedi?i alanlardyr.


    Dy? Güçler ve Etkileri

    Faaliyetleri için gerekli olan enerjiyi Güne?’ten alan güçlerdir. Dy? güçler çe?itli yollarla yerkabu?unu ?ekillendirirler. Dy? güçler, akarsular, rüzgarlar, buzullar ve deniz suyunun hareketleridir.

    Dy? güçlerin etkisiyle yeryüzünde bir takym olaylar gerçekle?ir. Bu olaylar a?a?yda syrlanmy?tyr.



    Ta?laryn çözülmesi

    *Toprak olu?umu

    *Toprak kaymasy ve göçme (heyelan)

    *Erozyon



    Ta?laryn Çözülmesi

    Yerkabu?unu olu?turan ta?lar, iklimin ve canlylaryn etkisiyle parçalanyp, ufalanyrlar. Ta?laryn çözülmesinde ta?yn cinsi de etkili olmaktadyr.

    Ta?laryn çözülmesi fiziksel ve kimyasal yolla iki ?ekilde gerçekle?ir:



    *Fiziksel (Mekanik) Çözülme

    *Kimyasal Çözülme



    UYARI : Kaya çatlaklaryndaki bitkilerin, köklerini daha derinlere salmasy sonucunda kayalar parçalanyr ve ufalanyr. Bu tür çözülme, fiziksel çözülmeyi artyrycy etki yapar. Ayryca bitki köklerinden salgylanan özsular ta?larda kimyasal çözülmeye neden olur.





    Fiziksel (Mekanik) Çözülme

    Ta?laryn fiziksel etkiler sonucunda küçük parçalara ayrylmasyna denir. Fiziksel çözülme, ta?lary olu?turan minerallerin kimyasal yapysynda herhangi bir de?i?ikli?e neden olmaz.



    UYARI : Fiziksel (mekanik) çözülme, kurak, yary kurak ve so?uk bölgelerde belirgindir.



    Fiziksel (Mekanik) çözülme üç ?ekilde olur :



    Güne?lenme yolu ile fiziksel çözülme : Gece ile gündüz, yaz ile ky? arasyndaki sycaklyk farklarynyn fazla oldu?u yary kurak ve kurak bölgelerde görülür. Gündüz, güne?lenme ve ysynmanyn etkisiyle ta?lary olu?turan minerallerin etkisiyle ta?lary olu?turan minerallerin hacimleri geni?ler. Gece, sycaklyk farklarynyn fazla oldu?u yary kurak ve kurak bölgelerde görülür. Gündüz, güne?lenme ve ysynmanyn etkisiyle ta?lary olu?turan minerallerin hacimleri geni?ler. Gece, sycaklyk dü?ünce minerallerin hacimleri yeniden küçülür. Bu hacim de?i?ikli?i ta?laryn parçalanmasyna neden olur.



    Buz çatlamasy yolu ile fiziksel çözülme : Sycakly?yn çok zaman donma noktasyna yakyn oldu?u ve ya?y?yn yeter derecede oldu?u yüksek da?lar ve yüksek enlemlerde görülen çözülme ?eklidir. Ya?y?lardan sonra ta?laryn delik, çatlak ve ince yaryklaryna sular dolar. Sycaklyk donma noktasyna kadar dü?ünce, ta?yn içine syzmy? olan sular donar. Donan suyun hacmi geni?ledi?i için basynç etkisiyle ta?lar parçalanyr ve çözülür.



    Tuz çatlamasy yolu ile fiziksel çözülme : Ta?laryn tuzlu sulary emmi? bulundu?u ve buharla?manyn çok fazla oldu?u çöl bölgelerinde görülür. Kurak bölgelerde buharla?ma ile kylcal ta? çatlaklaryndan yeryüzüne yükselen tuzlu sular, yüzeye yakla?tykça suyunu yitirir. Çatlaklaryn kenarynda tuz billurla?masy olur. Gece nemli geçerse, suyunu yitiren tuz billurlary yeniden su alyr ve hacmi geni?ler. Basynç etkisiyle ta?lar parçalanyr ve çözülür.



    Kimyasal Çözülme

    Kimyasal reaksiyonlar suya ihtiyaç duydu?unda ve sycaklyk reaksiyonu hyzlandyrdy?yndan, sycak ve nemli bölgelerde yaygyn olan çözülme ?eklidir. Kaya tuzu, kalker gibi ta?lar suda kolayca erirler. Ta?lar, kimyasal yolla parçalanyp ufalanyrken kimyasal bile?imleri de de?i?ir.



    UYARI : Kimyasal çözülme, ekvatoral, okyanus ve muson iklim bölgelerinde belirgindir.



    Toprak Olu?umu

    Toprak, ta?laryn ve organik maddelerin ayry?masy ile olu?an, içinde belli oranda hava ve su bulunan, yerkabu?unun üstünü ince bir tabaka halinde saran örtüdür . Topra?yn içinde bulunan çe?itli organizmalar topra?yn olu?umuna yardym eder. Topra?yn üstündeki organik maddece zengin bölüme humus ady verilir. Toprak olu?umunu etkileyen etmenler :



    *Yklim ko?ullary

    *Ana kayanyn özellikleri

    *Bitki örtüsü

    *E?im ko?ullary

    *Olu?um Süresi’dir



    UYARI : Mekanik çözülmeyle toprak olu?umu zordur. Kimyasal çözülmede ise toprak olu?umu daha kolaydyr. Örne?in çöllerde toprak olu?umunun yava? olmasy kimyasal çözülmenin yetersiz olmasyna ba?lydyr.



    Toprak Horizonlary

    Yerkabu?u üstünde ince bir örtü halinde bulunan toprak, çe?itli katmanlardan olu?ur. Bu katmanlara horizon ady verilir. Topra?yn dört temel horizonu vardyr.



    A Horizonu : Dy? etkilerle iyice ayry?my?, organik maddeler bakymyndan zengin, en üstteki katmandyr. Tarymsal etkinlikler, bu katman üzerinde yapylmaktadyr.

    B Horizonu : Suyun etkisiyle üst katmanda yykanan minerallerin biriktirdi?i katmandyr.

    C Horizonu : Yri parçalardan olu?an ve ana kayanyn üzerinde bulunan katmandyr.

    D Horizonu : Fiziksel ve kimyasal çözülmenin görülmedi?i, ana kayadan olu?an, en alt katmandyr.



    Toprak Tipleri

    Topraklar yeryüzünün çe?itli bölgelerinde farkly özellikler gösterir. Bazylary mineraller bakymyndan, bazylary da humus bakymyndan zengindir.

    Topraklar olu?tuklary yerlere ve olu?umlaryna göre iki ana bölümde toplanyr :



    *Ta?ynmy? Topraklar

    *Yerli Topraklar

    *Ta?ynmy? Topraklar



    Akarsularyn, rüzgarlaryn, buzullaryn etkisiyle yüksek yerlerden, kopartylyp, ta?ynan ve çukur alanlarda biriktirilen malzeme üzerinde olu?an topraklardyr.

    Akarsularyn ta?yyyp biriktirdi?i maddeler, alüvyon, rüzgarlaryn biriktirdi?i maddeler lös, buzullaryn biriktirdikleri moren (buzulta?) adyny alyr.

    Ta?ynmy? topraklar çe?itli yerlerden getirilip, farkly özellikteki ta?laryn ufalanmasyndan olu?tuklary için mineral bakymyndan zengindir. Bu nedenle çe?itli bitkilerin yeti?tirilmesi için uygun, verimli topraklardyr.



    Yerli Topraklar

    Dy? güçlerin etkisiyle yerli kaya üzerinde sonucunda olu?an topraklardyr. Özelliklerini belirleyen temel etkenler ana kayanyn cinsi ve iklim ko?ullarydyr. Yerli topraklar iki ana bölümde toplanyr:



    *Nemli Bölge Topraklary

    *Kurak Bölge Topraklary

    *Nemli Bölge Topraklary



    Ya?y?yn yeterli oldu?u bölgelerde olu?tuklary için, mineral maddeler, tuz ve kireç topra?yn alt katmanlaryna ta?ynmy?tyr.



    Tundra Topraklary : Tundra ikliminin görüldü?ü bölge topraklarydyr. Yylyn büyük bir bölümünde donmu? haldedir. Yaz aylarynda sadece yüzeyde ince bir tabaka halinde çözülme görülür. Geni? bataklyklar olu?ur. Bitki örtüsü çok cylyz oldu?undan humus tabakasy yoktur. Verimsiz topraklardyr. Buralardaki kysa boylu ot, çaly ve yosunlara tundra ady verilir.



    Podzol Topraklar : Tayga ady verilen i?ne yaprakly orman örtüsü altynda olu?an, so?uk ve nemli bölge topraklarydyr. Topra?yn a?yry yykanmasy nedeniyle organik maddelerin ço?u ta?ynmy?tyr. Bu nedenle renkleri açyktyr. Bu tip topraklar Sibirya, Kuzey Avrupa ve Kanada’da yaygyndyr.



    Kahverengi Orman Topraklary : Yayvan yaprakly orman örtüsü altynda olu?an, ylyk ve nemli bölge topraklarydyr. Kalyn bir humus tabakasy bulunur.



    Kyrmyzy Topraklar : Akdeniz ikliminin egemen oldu?u bölgelerde kyzylçam ve maki örtüsü altynda geli?en topraklardyr. Demir oksitler bakymyndan zengin oldu?u için, renkleri kyrmyzymsydyr. Kalkerler üzerinde olu?anlara terra rossa ady verilir.



    Lateritler : Sycak ve nemli bölge topraklarydyr. Ya?y? ve sycakly?yn fazla olmasy nedeniyle çözülme ileri derecededir. Buna ba?ly olarak toprak kalynly?y fazladyr. Demiroksit ve alüminyum bakymyndan zengin oldu?undan renkleri kyzyla yakyndyr. Topraktaki organik maddeler, mikroorganizmalar tarafyndan parçalandy?y için toprak yüzeyinde humus yoktur.



    Kurak Bölge Topraklary

    Ya?y?laryn az buna ba?ly olarak bitki örtüsünün cylyz olmasy nedeniyle bu topraklarda humus çok azdyr. Ayryca ya?y?laryn azly?y nedeniyle toprak katmanlary tam olu?mamy?tyr. Kireç ve tuzlar bakymyndan zengin topraklardyr. Kurak bölge topraklary olu?turduklary iklim bölgesinin kuraklyk derecesine göre farklyla?yrlar.



    Çernozyemler : Nemli iklimden kurak iklime geçi?te ilk görülen topraklardyr. Orta ku?a?yn yary nemli alanlarynda, uzun boylu çayyr örtüsü altynda olu?an bu topraklara kara topraklar da denir. Organik madde yönünden zengin olan bu topraklar üzerinde, yo?un olarak tarym yapylyr.



    Kestane ve Kahverenkli Step Topraklary : Orta ku?ak karalaryn iç kysymlaryndaki step alanlarynyn topraklarydyr. Organik maddeler ince bir tabaka olu?turmaktadyr. Tahyl tarymyna elveri?li topraklardyr.



    Çöl Topraklary : Çöllerde görülen, organik madde yönünden son derece fakir topraklardyr. Kireç ve tuzlar bakymyndan zengin topraklardyr. Renkleri açyktyr. Tarymsal de?erleri bulunmaz.



    Türkiye’de Görülen Toprak Tipleri

    Ilyman ku?akta yer alan Türkiye’de, iklim tiplerine ve zeminin yapysyna ba?ly olarak toprak tipleri çe?itlilik gösterir.



    Podzollar : Y?ne yaprakly orman örtüsü altynda olu?an topraklardyr. Topra?yn a?yry yykanmasy nedeniyle organik maddelerin ço?u ta?ynmy?tyr. Açyk renkli topraklardyr. Çay tarymyna uygun topraklardyr.



    Kahverengi Orman Topraklary : Orman örtüsü altynda olu?an topraklardyr. Humus yönünden zengindirler.



    Kyrmyzy Topraklar : Kyzylçam ve maki örtüsü altynda olu?an topraklardyr. Demir oksitler bakymyndan zengin oldu?u için, renkleri kyrmyzymsydyr. Kalkerler üzerinde olu?anlara terrarossa ady verilir. Bu topraklar turunçgil tarymyna en uygun topraklardyr.



    Kestane ve Kahverenkli Step Topraklary : Yary kurak iklim ko?ullary ve step bitki örtüsü altynda olu?an topraklardyr. Yüksek sycaklyk nedeniyle kyzylymsy renktedirler. Zayyf bitki örtüsü nedeniyle organik maddeler ince bir örtü olu?turur. Tahyl tarymyna uygun topraklardyr.



    Vertisoller : Genellikle kireç bakymyndan zengin, killi, marnly tortullar üzerinde olu?an, toprak horizonlarynyn henüz geli?imini tamamlamady?y topraklardyr. A?yry miktarda kil içerenvertisoller ya?y?ly dönemde çok su çeker, kurak dönemde a?yry su kabedip, çatlar.



    Litosoller : Da?lyk alanlarda, e?imli yamaçlarda veya volkanik (genç bazalt platolarynyn bulundu?u) düzlüklerde görülen ana kayanyn ufalanmy? örtüsüdür. Genelde derinli?i 10 cm kadardyr ve toprak horizonlary geli?memi?tir.



    Alüvyal Topraklar : Akarsularyn denize ula?ty?y yerlerde görülür. Çe?itli yerlerden ta?ynan, farkly özellikteki ta?laryn ufalanmasy ile olu?an bu topraklar mineral yönünden zengin ve çok verimlidir.



    Toprak Kaymasy ve Göçme (Heyelan)

    Topra?yn, ta?laryn ve tabakalaryn bulunduklary yerlerden a?a?ylara do?ru kaymasy ya da dü?mesine toprak kaymasy ve göçmesi denir. Ülkemizde bu olaylaryn tümüne birden heyelan ady verilir. Yerçekimi, yamaç zemin yapysy, e?im ve ya?y? ko?ullary heyelana neden olan etmenlerdir.

    UYARI : Heyelanyn olu?umu ya?y?laryn fazla oldu?u dönemlerde daha çok görülür.



    Yerçekimi : Heyelany olu?turan en önemli etkendir. Yerçekimi gücü sürtünme gücünden fazla oldu?u zaman yamaçtaki cisimler a?a?yya do?ru kayar.



    Yamaç Zeminin Yapysy: Suyu emerek içerisinde tutan ta? ve topraklar kayganla?yr. Özellikle killi yapynyn yaygyn oldu?u yamaçlarda kil suyu içinde tuttu?u için heyelan daha syk görülür. Kalker gibi suyu alt tabakalara geçiren ta?laryn olu?turdu?u yamaçlarda ise heyelan ender görülür.



    E?im : Yamaç e?imi yerçekiminin etkisini artyrycy bir rol oynar. Bu nedenle dik yamaçlarda heyelan olasyly?y daha fazladyr. Ayryca tabakalar yamaç e?imine uyum sa?lamy?sa, yani paralelse yer kaymasy kolayla?yr. Yol, kanal, tünel ve baraj yapymlary syrasynda yamaç dengesinin bozulmasy, volkanizma, deprem gibi etkenler de heyelana neden olur.



    Ya?y? Ko?ullary

    Ya?mur, kar sulary tabakalar arasyna syzarak topra?y kayganla?tyryr, topra?y doygun hale getirir. Böylece su ile doygun kütlelerin yamaç a?a?y kaymasy kolayla?yr. Heyelan genellikle ya?y?lardan sonra olu?ur.



    Heyelanyn Etkileri ve Korunma Yollary

    Heyelan hemen her yyl can ve mal kaybyna yol açmaktadyr. Ancak alynacak bir takym önlemlerle heyelanyn etkileri azaltylabilir.



    Heyelanyn Etkileri

    Ynsan ve hayvan ölümleri

    Tarymsal hasar ve toprak kayby

    Bina hasarlary

    Ula?ym ve ta?ymacyly?yn aksamasy



    Heyelandan Korunma

    Öncelikle heyelan tehlikesi olan yerlerde setler yapylmaly, yamaçlar a?açlandyrylmalydyr. Ayryca yol, kanal, tünel ve baraj yapymlarynda yamacyn bozulmamasyna özen gösterilmelidir.



    Türkiye’de Heyalan

    Türkiye’de heyelan syk görülen, do?al bir felakettir. Türkiye’de arazinin çok engebeli olmasy toprak kaymalaryny kolayla?tyrmaktadyr. Bölgeden bölgeye farklylyk gösteren heyelanlaryn en syk görüldü?ü bölgemiz Karadeniz’dir. Bölgede arazi e?iminin fazla, ya?y?laryn bol ve killi yapynyn yaygyn olmasy heyelanyn syk görülmesine neden olur. Ülkemizde ilkbahar aylarynda görülen kar erimeleri ve ya?y?lar heyelan olaylaryny artyryr.



    Erozyon

    Toprak örtüsünün, akarsularyn, rüzgarlaryn ve buzullaryn etkisiyle süpürülmesine erozyon denir. Yeryüzünde e?im, toprak, su ve bitki örtüsü arasynda do?al bir denge bulunmaktadyr. Bu dengenin bozulmasy erozyonu hyzlandyrycy bir etki yapmaktadyr. Dy? etkenler ya da arazinin yanly? kullanylmasy erozyona neden olmaktadyr.

    UYARI : E?im fazlaly?y ve cylyz bitki örtüsü erozyonu artyran en önemli etkenlerdir. Bu nedenle kurak ve yary kurak enlemlerde erozyon önemli bir sorundur.



    Dy? Etkenler

    Akarsu, rüzgar gibi dy? güçlerin yapmy? oldu?u a?yndyrma sonucunda toprak örtüsü süpürülür ve ba?ka yerlere ta?ynyr. Dy? güçlerin etkisi bitki örtüsünün bulunmady?y ya da çok cylyz oldu?u yerlerde daha belirgindir. Ayryca e?imin fazla oldu?u yerlerde sular daha kolay aky?ageçerek toprak örtüsünün süpürülmesini hyzlandyryr.



    Arazinin Yanly? Kullanylmasy

    Özellikle yamaçlardaki tarlalaryn yamaç e?imi yönünde sürülmesi, e?imli yerlerde tarla tarymynyn yaygyn olmasy, arazinin teraslanmamasy erozyon hyzyny artyrmaktadyr.



    Su Erozyonu

    Bitki örtüsünün cylyz ya da hiç olmady?y yerlerde topra?yn ve ana kayanyn sularla yerinden kopartylarak ta?ynmasyna su erozyonu denir. Kyrgybayyr ve peribacasy su erozyonu ile olu?an özel ?ekillerdir.



    Kyrgybayyr : Yary kurak iklim bölgelerinde sel yaryntylaryyla dolu yamaçlara kyrgybayyr(badlans) denir.



    Peribacasy : Özellikle volkan tüflerinin yaygyn olarak bulundu?u vadi ve platolaryn yamaçlarynda sel sularynyn a?yndyrmasy ile olu?an özel yeryüzü ?ekillerine peribacasy denir. Bazy peribacalarynyn üzerinde ?apkaya benzer, a?ynmadan arta kalan sert volkanik ta?lar bulunur. Bunlar volkanik faaliyet syrasynda bölgeye yayylmy? andezit ya da bazalt kütleridir. Peribacalarynyn en güzel örnekleri ülkemizde Nev?ehir, Ürgüp ve Göreme çevresinde görülür.



    Rüzgar Erozyonu

    Bitki örtüsünün olmady?y ya da cylyz oldu?u yerlerde topra?yn rüzgarlarla yerinden kopartylarak ta?ynmasyna rüzgar erozyonu denir.



    Erozyonun Etkileri ve Erozyondan Korunma Yollary

    Olu?umu için milyonlarca yyl geçmesi gereken toprak örtüsünü yok eden ve her geçen gün etkilerini arttyran erozyon do?al bir felakettir. Alynacak bir takym önlemlerle etkileri azaltylabilir.



    Erozyonun Etkileri

    Tarym topraklarynyn azalmasy, sellerin artmasy, tarymsal üretimin ve verimin azalmasy, otlaklaryn azalmasy, hayvancyly?yn gerilemesi, çölle?menin ba?lamasy.



    Erozyondan Korunma Yollary

    Var olan ormanlar ve meralar korunmaly, çyplak yerler a?açlandyrylmaly, ormanlyk alanlarda keçi beslenmesi engellenmeli, yamaçlardaki tarlalar, yamaç e?imine dik sürülmeli, meyve tarymy ve nöbetle?e ekim yaygynla?tyrylmaly, orman içi köylülerine yeni geçim kaynaklary sa?lanmaly.



    Türkiye’de Erozyon

    Türkiye’de arazi engebeli ve çok e?imli oldu?u için toprak erozyonu önemli bir sorundur. Bazy bölgelerimiz dy?ynda bitki örtüsünün cylyz olmasy da erozyonu artyrmaktadyr. Ayryca nüfusun hyzla artmasy, tarym alanlaryna olan gereksinimin artmasy, ormanlaryn tahrip edilmesine yol açmaktadyr. Bunlara ba?ly olarak hemen hemen tüm bölgelerimizde toprak erozyon hyzy yüksektir.


    VOLKANYK HAREKETLER (VOLKANYZMA)

    Yer’in derinliklerinde bulunan ma?manyn, yerkabu?unun zayyf kysymlaryndan yeryüzüne do?ru yükselmesine volkanizma denir.

    Katy, syvy ya da gaz halindeki maddelerin yeryüzüne çykty?y yere volkan ya dayanarda?, bu maddelerin çyky?yna da püskürme denir. Püskürdü?ü bilinen volkanlaretkin volkanlar, püskürdü?ü bilinmeyen volkanlar da sönmü? volkanlar olarak adlandyrylyr.

    Volkanlardan çykan aky?kan maddelere lav, katy maddelere de volkan tüfü(proklastik maddeler) denir. Lavlaryn ve tüflerin yeryüzüne çykmak için izledikleri yola volkan bacasy ady verilir. Yüzeye çykan lav ve tüfün olu?turdu?u yer ?eklinevolkan konisi, koninin tepe kysmyndaki çukur kysmyna da volkan a?zy (krater) denilmektedir.



    Kraterlerin patlamalar ya da çökmelerle geni?lemi? ?ekillerine kaldera denir. Kalderalar kraterlere göre daha dik yamaçlydyrlar ve geni?likleri derinliklerine oranla daha fazladyr.

    Volkanlaryn ?ekli ve püskürme özellikleri çykardyklary maddelere göre de?i?ir. Volkanik etkinlikler bazen yalnyzca gaz patlamasy ?eklindedir. Bu durumda patlama çukurlary olu?ur. Yç Anadolu’da Karapynar ve Nev?ehir dolaylarynda bu tür patlama çukurlary yaygyndyr.

    Bu patlama çukurlary maar olarak adlandyrylyr. Maarlar, volkanik faaliyetlerin yeni ba?lady?y veya sona erdi?i yerlerde daha çok görülürler.




    Türkiye’deki Volkanik Sahalar

    Do?u Anadolu Bölgesi’nde; Büyük A?ry, Küçük A?ry, Süphan, Tendürek ve Nemrut da?lary
    Yç Anadolu Bölgesi’nde; Erciyes, Hasanda?y, Melendiz, Karada?, Karacada? ve Karapynar çevresi
    Güneydo?u Anadolu Bölgesi’nde; Karacada?
    Kuzeybaty Anadolu’da; Köro?lu Da?lary
    Akdeniz Bölgesi’nde; Hatay yakynynda Hassa çevresi
    Ege Bölgesi’nde; Kula (Manisa) çevresi


    YERYÜZÜNDEKY VOLKANLARIN DA?ILI?I :



    Dünyada aktif halde 450 volkan vardyr. Bunlaryn bulundu?u yerler jeolojik zamanlarda tektonik olaylara u?ramy? yerkabu?unun kyryk, çatlak, geni? alanlardyr.

    1)Büyük okyanus çevresi: Bugünkü etkin volkanlaryn 350’si burada bulunur.



    2)Akdeniz Do?rultusu Ve Çevresi: Geri kalanlar burada yer alyr. Bu ?erit üzerinde birçok etkin yanarda? bulunur. Etna, Santorin gibi





    SEYZMA HAREKETLERY (DEPREMLER)

    Yerkabu?undaki herhangi bir sarsyntynyn, çevreye do?ru yayylan titre?im biçimindeki hareketine deprem denir.

    Volkanik depremler
    Volkanik püskürmeler esnasynda görülen ve etki alanlary dar olan depremlerdir.

    Çöküntü (Göçme) depremleri
    Kayatuzu, jips, kalker gibi kolay eriyebilen karstik sahalarda, zamanla yer altynda büyük bo?luklar olu?ur. Bu bo?luklaryn üstü bir müddet sonra çökerse sarsyntylar olu?ur. Etki alanlary en dar olan depremler bunlardyr.





    Tektonik (Dislokasyon) depremler
    Yer kabu?unun derinliklerinde basynç ve gerilimler sonucu, katmanlaryn yer de?i?tirme, oynama ve kyrylma gibi hareketlerinin ortaya çykardy?y sarsyntylardyr. Etki alanlary en geni? olan ve en çok hasara neden olan depremler bunlardyr.

    TSUNAMY: Okyanuslarda depremle, volkanik olaylar sonucu olu?an dev dalgalara denir.

    Endenozyada Meydana Gelen Tsunami Dalgalary

    Depremin, yerin içinde olu?tu?u kysmyna iç merkez (hiposantr) denir. Depremin yeryüzüne en kysa yoldan ula?ty?y yere de dy? merkez (episantr) denir. Deprem bilimi sismoloji, deprem ?iddetini ölçen alet de sismograf olarak adlandyrylyr.Episantr: Dy? Merkez, Hiposantr Yç Merkez



    Depremlerin ne kadar kuvvetli oldu?unu belirlemek için iki türlü ölçek kullanylyr.

    Richter (Rihter) ölçe?i
    Mercalli - Sieberg ölçe?i (?iddet Iskalasy)


    RICHTER ÖLÇE?YNE GÖRE DEPREMLER :



    A-1-5 ARASI: Hafif ?iddette olup can ve mal kaybyna yol açmaz.


    B-5-7 ARASI: Orta ?iddette olup depreme dayanykly olmayan yerlerde büyük can ve mal kaybyna neden olur. Ülkemizde Burdur, Van, Erzurum, Erzincan, Kütahya, Çankyry, Lice, Dinar gibi depremler bu gruptandyr.


    C-7-9 ARASI : Çok ?iddetli olup , her ?eyi yerle bir eder. Ölçülebilen en ?iddetli deprem 8.5 ?iddetindedir. Çin.


    D-9-12 ARASI: Yeryüzünün görünü?ündeki de?i?meler meydana getirir.





    Mercalli - Sieberg ölçe?i sarsyntynyn yol açty?y zarar ve de?i?ikliklere göre düzenlenmi?tir. Richter ölçe?i ise, iç merkezde depremle bo?alan enerjinin ölçülmesi esasyna dayanyr. Deprem syrasynda bo?alan bu enerjiye depremin büyüklü?ü (magnitüdü) denir.

    Yeryüzündeki en syk ve en ?iddetli deprem ku?aklary, ana çizgileriyle, genç kyvrymly da?lar ku?a?yna ve Dünya’nyn ba?lyca kyrykly alanlaryna tekabül etmektedir.



    Pasifik Okyanusu, Japonya çevresi, Antil Adalary, Do?u Hint Adalary, Akdeniz çevresi ve Amerika kytalarynyn baty kesimleri yeryüzünde depremlerin en çok oldu?u alanlardyr.

    er alty Suyu (Taban Suyu)

    Ya?y? olarak yeryüzüne dü?en ya da yeryüzünde bulunan sularyn, yerçekimi etkisiyle yerin altyna syzyp, orada birikmesiyle olu?an sulardyr. Yer alty suyunun olu?abilmesi için beslenme ve depolanma ko?ullarynyn uygun olmasy gerekir. Yer alty suyunun beslenmesini etkileyen en önemli etmen ya?y?lardyr. Depolama ko?ullary ise yüzeyin e?imine, bitki örtüsüne ve yüzeyin geçirimlik özelli?ine ba?lydyr.



    Yer alty Sularynyn Bulunu? Biçimleri

    Bol ya?y?ly ve zemini geçirimli ta?lardan olu?an alanlarda yer alty suyu fazladyr. Az ya?y? alan, e?imi fazla ve geçirimsiz zeminlerde ise, yer alty suyunun olu?umu zordur. Kum, çakyl, kumta?y konglomera, kalker, volkanik tüfler, alüvyonlar, geçirimli zeminleri olu?turur. Bu nedenle alüvyal ovalar ve karstik yöreler yer alty suyu bakymyndan zengin alanlardyr. Kil, marn, ?ist, granit gibi ta?lar ise geçirimsizdir. Yer alty suyu olu?umunu engeller. Yeraltynda biriken sular

    Taban suyu

    Artezyen



    Karstik Yeralty Suyu

    olarak bulunur.



    Taban Suyu

    Altta geçirimsiz bir tabaka ile synyrlandyrylan, geçirimli tabaka içindeki sulardyr. Bu sular genellikle yüzeye yakyndyr. Marmara Bölgesi’ndeki ovalar, Ege Bölgesi’ndeki çöküntü ovalary, Mu?, Erzurum ve Pasinler ovalaryndaki yer alty sulary bu gruba girer.



    Artezyen

    Bu tür sular basynçly yeralty sularydyr. Yki geçirimsiz tabaka arasyndaki geçirimli tabaka içinde bulunan sulardyr. Tekne biçimli ovalar ve vadi tabanlarynda bu tür sular bulunmaktadyr.

    Yç Anadolu Bölgesi artezyen sulary bakymyndan zengindir.



    Karstik Yer alty Suyu

    Karstik yörelerdeki kalyn kalker tabakalar arasyndaki çatlak ve bo?luklarda biriken yer alty sularydyr. En önemli özelli?i birbirinden ba?ymsyz taban sulary olu?turmasydyr. Karstik alanlaryn geni? yer kaplady?y Akdeniz Bölgesi karstik yeralty sulary bakymyndan zengindir.



    Kaynak

    Yeralty sularynyn kendili?inden yeryüzüne çykty?y yere kaynak denir. Türkiye’de kaynaklara pynar, e?me, bulak ve göze gibi adlar da verilir.

    Kaynaklar, yer alty suyunun bulunu? biçimine, yüzeye çykty?y yere ve sularyn sycakly?yna göre gruplandyrylabilir. Sularynyn sycakly?yna göre kaynaklar, so?uk ve sycak su kaynaklary olarak iki gruba ayrylyr :



    So?uk Su Kaynaklary

    Ya?y? sularynyn yeraltynda birikerek yüzeye çykmasy sonucunda olu?urlar. Genellikle yüzeye yakyn olduklary için dy? ko?ullardan daha çok etkilenirler. Bu nedenle sulary so?uktur. So?uk su kaynaklary yeraltynda bulunu? biçimine ve yüzeye çykty?y yere göre üç gruba ayrylyr :

    Tabaka Kayna?y : Geçirimli tabakalaryn topo?rafya yüzeyi ile kesi?tikleri yerden sularyn yüzeye çykmasyyla olu?an kaynaklara tabaka kayna?y denir.

    Vadi Kayna?y : Yeraltyna syzan sularyn bulundu?u tabakanyn bir vadi tarafyndan kesilmesi ile olu?an kaynaktyr. Genellikle vadi yamaçlarynda görülür.

    Karstik Kaynak (Voklüz) : Kalyn kalker tabakalary arasyndaki bo?luklary doldurmu? olan yer alty sularynyn yüzeye çykty?y kaynaktyr. Bol miktarda kireç içeren bu kaynaklaryn sulary genellikle sürekli de?ildir. Ya?y?larla beslendikleri için karstik kaynaklaryn sulary so?uktur. Toroslarüzerindeki ?ekerpynary en tanynmy? karstik kaynak örneklerinden biridir.

    Sycak Su Kaynaklary

    Yerkabu?undaki fay hatlary üzerinde bulunan kaynaklardyr. Fay kaynaklary da denir. Sulary yerin derinliklerinden geldi?i için sycaktyr ve dy? ko?ullardan etkilenmez. Sular geçtikleri ta? ve tabakalardaki çe?itli mineralleri eriterek bünyelerine aldyklary için mineral bakymyndan zengindir. Bu tür kaynaklara; kaplyca, ylyca, içme gibi adlar verilir. Sycak su kaynaklarynyn özel bir türüne gayzer denir.

    Gayzer : Volkanik yörelerde yeraltyndaki sycak suyun belirli aralyklarla fy?kyrmasy ile olu?an kaynaklardyr.

    UYARI : Yerin derinliklerinde bulunan sularyn sycakly?y yyl içinde fazla bir de?i?me göstermez. Fay kaynaklary volkanik ve kyrykly bölgelerde görülür.



    Türkiye’de Sycak Su Kaynaklarynyn Da?yly?y

    Türkiye kaplyca ve ylyca bakymyndan zengin bir ülkedir. Bursa, Ynegöl, Yalova, Bolu, Haymana, Kyzylcahamam, Sarykaya, Erzurum, Sivas Balykly Çermik, Afyon, Kütahya, Denizli çevresindeki kaplyca ve ylycalar en ünlüleridir.



    er alty Suyu (Taban Suyu)

    Ya?y? olarak yeryüzüne dü?en ya da yeryüzünde bulunan sularyn, yerçekimi etkisiyle yerin altyna syzyp, orada birikmesiyle olu?an sulardyr. Yer alty suyunun olu?abilmesi için beslenme ve depolanma ko?ullarynyn uygun olmasy gerekir. Yer alty suyunun beslenmesini etkileyen en önemli etmen ya?y?lardyr. Depolama ko?ullary ise yüzeyin e?imine, bitki örtüsüne ve yüzeyin geçirimlik özelli?ine ba?lydyr.



    Yer alty Sularynyn Bulunu? Biçimleri

    Bol ya?y?ly ve zemini geçirimli ta?lardan olu?an alanlarda yer alty suyu fazladyr. Az ya?y? alan, e?imi fazla ve geçirimsiz zeminlerde ise, yer alty suyunun olu?umu zordur. Kum, çakyl, kumta?y konglomera, kalker, volkanik tüfler, alüvyonlar, geçirimli zeminleri olu?turur. Bu nedenle alüvyal ovalar ve karstik yöreler yer alty suyu bakymyndan zengin alanlardyr. Kil, marn, ?ist, granit gibi ta?lar ise geçirimsizdir. Yer alty suyu olu?umunu engeller. Yeraltynda biriken sular

    Taban suyu

    Artezyen



    Karstik Yeralty Suyu

    olarak bulunur.



    Taban Suyu

    Altta geçirimsiz bir tabaka ile synyrlandyrylan, geçirimli tabaka içindeki sulardyr. Bu sular genellikle yüzeye yakyndyr. Marmara Bölgesi’ndeki ovalar, Ege Bölgesi’ndeki çöküntü ovalary, Mu?, Erzurum ve Pasinler ovalaryndaki yer alty sulary bu gruba girer.



    Artezyen

    Bu tür sular basynçly yeralty sularydyr. Yki geçirimsiz tabaka arasyndaki geçirimli tabaka içinde bulunan sulardyr. Tekne biçimli ovalar ve vadi tabanlarynda bu tür sular bulunmaktadyr.

    Yç Anadolu Bölgesi artezyen sulary bakymyndan zengindir.



    Karstik Yer alty Suyu

    Karstik yörelerdeki kalyn kalker tabakalar arasyndaki çatlak ve bo?luklarda biriken yer alty sularydyr. En önemli özelli?i birbirinden ba?ymsyz taban sulary olu?turmasydyr. Karstik alanlaryn geni? yer kaplady?y Akdeniz Bölgesi karstik yeralty sulary bakymyndan zengindir.



    Kaynak

    Yeralty sularynyn kendili?inden yeryüzüne çykty?y yere kaynak denir. Türkiye’de kaynaklara pynar, e?me, bulak ve göze gibi adlar da verilir.

    Kaynaklar, yer alty suyunun bulunu? biçimine, yüzeye çykty?y yere ve sularyn sycakly?yna göre gruplandyrylabilir. Sularynyn sycakly?yna göre kaynaklar, so?uk ve sycak su kaynaklary olarak iki gruba ayrylyr :



    So?uk Su Kaynaklary

    Ya?y? sularynyn yeraltynda birikerek yüzeye çykmasy sonucunda olu?urlar. Genellikle yüzeye yakyn olduklary için dy? ko?ullardan daha çok etkilenirler. Bu nedenle sulary so?uktur. So?uk su kaynaklary yeraltynda bulunu? biçimine ve yüzeye çykty?y yere göre üç gruba ayrylyr :

    Tabaka Kayna?y : Geçirimli tabakalaryn topo?rafya yüzeyi ile kesi?tikleri yerden sularyn yüzeye çykmasyyla olu?an kaynaklara tabaka kayna?y denir.

    Vadi Kayna?y : Yeraltyna syzan sularyn bulundu?u tabakanyn bir vadi tarafyndan kesilmesi ile olu?an kaynaktyr. Genellikle vadi yamaçlarynda görülür.

    Karstik Kaynak (Voklüz) : Kalyn kalker tabakalary arasyndaki bo?luklary doldurmu? olan yer alty sularynyn yüzeye çykty?y kaynaktyr. Bol miktarda kireç içeren bu kaynaklaryn sulary genellikle sürekli de?ildir. Ya?y?larla beslendikleri için karstik kaynaklaryn sulary so?uktur. Toroslarüzerindeki ?ekerpynary en tanynmy? karstik kaynak örneklerinden biridir.

    Sycak Su Kaynaklary

    Yerkabu?undaki fay hatlary üzerinde bulunan kaynaklardyr. Fay kaynaklary da denir. Sulary yerin derinliklerinden geldi?i için sycaktyr ve dy? ko?ullardan etkilenmez. Sular geçtikleri ta? ve tabakalardaki çe?itli mineralleri eriterek bünyelerine aldyklary için mineral bakymyndan zengindir. Bu tür kaynaklara; kaplyca, ylyca, içme gibi adlar verilir. Sycak su kaynaklarynyn özel bir türüne gayzer denir.

    Gayzer : Volkanik yörelerde yeraltyndaki sycak suyun belirli aralyklarla fy?kyrmasy ile olu?an kaynaklardyr.

    UYARI : Yerin derinliklerinde bulunan sularyn sycakly?y yyl içinde fazla bir de?i?me göstermez. Fay kaynaklary volkanik ve kyrykly bölgelerde görülür.



    Türkiye’de Sycak Su Kaynaklarynyn Da?yly?y

    Türkiye kaplyca ve ylyca bakymyndan zengin bir ülkedir. Bursa, Ynegöl, Yalova, Bolu, Haymana, Kyzylcahamam, Sarykaya, Erzurum, Sivas Balykly Çermik, Afyon, Kütahya, Denizli çevresindeki kaplyca ve ylycalar en ünlüleridir.

    Akarsu A?yndyrmasy


    1) Kimyasal a?yndyrma: Akarsuyun geçti?i yerlerdeki kolay eriyebilen kayalary eriterek beraberinde ta?ymasy olayydyr.

    2) Mekanik a?yndyrma: Akarsularyn a?yndyrmasy daha çok mekanik yolla gerçekle?ir.



    Mekanik A?yndyrmada Etkili Olan Faktörler

    1) Akarsu yatak e?imi,
    2) Akarsuyun akymy,
    3) Akarsuyun aky? hyzy,
    4) Akarsuyun yük miktary,
    5) Akarsuyu yata?y çevresindeki bitki örtüsü,
    6) Akarsu yata?yndaki kayalaryn özelli?i,

    * Akarsular a?yndyrma faaliyetini daha çok a?yzdan kayna?a do?ru geri a?yndyrma ?eklinde gerçekle?tirir.

    * Denize dökülen bir akarsu yata?yny en son deniz seviyesine kadar a?yndyryr. Buna taban seviyesi (genel kaide seviyesi) denir. Göle dökülen akarsu da yata?yny en son göl seviyesine kadar yapar. Buna da yerel kaide seviyesi denir.

    Denge Profili: Akarsularyn yata?yny a?yzdan kayna?a do?ru geri a?yndyrarak düzle?tirmesiyle olu?an iç bükey e?riye denir. Türkiye akarsulary denge profiline ula?mamy?lardyr. Sebebi : Türkiyenin bugünkü yer ?ekillerinin yakyn bir dönemde olu?mu? olmasydyr.

    Akarsu A?yndyrmasy

    Akarsu yataklary boyunca akarken iki yoldan a?yndyrma yapar.

    1-) Kimyasal A?yndyrma: Toprak ve kayalaryn erimesi yoluyla olur. Kayalaryn yapysyna suyun sycakly?yna ve içindeki CO2 miktaryna ba?lydyr. Erime sycaklykta artty?y için kimyasal a?yndyrma yaz aylarynda ve tropikal bölgelerde daha çok olur.

    2-) Mekanik A?yndyrma: Akarsularyn toprak ve kayalardan parçalar koparmasy ile olu?ur. Akarsuyun mekanik a?yndyrma gücü ?u etkenlere ba?lydyr:

    a) Su Miktary (Akym):Bir akarsuyun ta?ydy?y su miktary arttykça a?yndyrma gücüde artar. Bu nedenle çok su ta?yyan büyük akarsular daha çok a?yndyryrlar Su fazlaly?y nedeniyle bir akarsu üzerinde en fazla a?yndyrma ba?langyçta a?yz kysmynda olur. Ve yata?yn kazylmasy da buradan geriye do?ru ilerler buna geriye a?ynma denir.


    b) Aky? Hyzy:A?yndyrma üzerinde etkili olan ikinci etken akarsuyun aky? hyzydyr. Bu da e?ime ba?lydyr. E?imin fazla oldu?u bölgelerde akarsular daha hyzly akar,a?yndyrma güçleri artar. Örne?in Türkiye'deki akarsular saniyede akyttyklary toplam su miktary bakymyndan fazla zengin olmadyklary halde yataklarynda e?imin fazla olmasyndan dolayy fazla a?yndyryrlar.

    c) Yük Miktary:Akarsuyun ta?ydy?y kum,çakyl,mil gibi maddeler akarsuyun a?yndyrma kazma araçlarydyr. Bu nedenle yük ne kadar çoksa a?yndyrma da o kadar fazla olur.

    d) Zeminin Özelli?i:A?yndyrma akarsuyun geçti?i yerlerdeki kayalaryn özellikleri ile de ilgilidir. Kum çakyl gibi gev?ek maddeler daha kolay koparylyp a?yndyrylyr. Dirençli kayalar,katyla?ym kayalary ve sert kum ta?lary a?ynmaya daha uzun zaman kar?y koyarlar. Akarsuyun geçti?i alanlar bitki örtüsünden yoksun ise a?yndyrma i?lemi daha da artar.

    AKARSULARIN A?INDIRMA ?EKYLLERY

    *DENGE PROFYLY Akarsular yataklaryny e?imin fazla oldu?u yerlerde derine do?ru,e?imin az oldu?u yerlerde ise yana do?ru a?yndyryrlar.

    *Bir akarsu yata?yny derine do?ru a?yndyrdykça yatak e?imi azalyr,deniz seviyesine yakla?yr.

    *Hiç bir akarsu yata?yny deniz seviyesinden daha derine a?yndyramaz buna taban seviyesi denir.

    *Taban seviyesine ula?my? akarsularda derine a?yndyrma sona erer. Akarsuyun a?yz bölümü su miktarynyn çoklu?una ba?ly olarak taban seviyesine daha kysa sürede ula?yr buralarda derine a?yndyrma olmaz fakat kayna?yna (geriye) do?ru derine a?yndyrma artarak devam eder. Buna geriye a?yndyrma yada boyuna a?yndyrma denir.

    *A?yndyrma sürdükçe akarsuyun yatak e?imi azalyr, aky? hyzy yava?lar. Derine a?yndyrma azalyr ve hemen hemen sona erer. Bu duruma eri?mi? bir akarsuyun yata?ynda ba?langyçtaki pürüzler,?elaleler ortadan kaldyrylmy?tyr.

    *Akarsu yata?ynyn a?zyndan kayna?a do?ru uzanan profili iç bükey düzenli bir e?ri halindedir. Buna denge profili denir.

    *Denge profiline ula?my? akarsular yava? aky?ly ve enerji potansiyelleri az olur. Ayny zamanda bu akarsular ta?ymacylyk için elveri?lidirler. Türkiye'deki akarsular genellikle denge profilini almamy? akarsulardyr.

    *Bunun nedeni Türkiye'nin bu günkü yeryüzü ?eklini yakyn bir jeolojik devirde (IV.Zaman ba?lary) almy? olmasydyr. Nitekim Türkiye'nin III.Zaman sonunda peneplen halinde iken IV.Zaman ba?ynda toptan yükselmi? oldu?u tespit edilmi?tir. Bunun sonucu olarak Türkiye'de da?lara oranla daha geni? yer kaplayan ova ve platolar yükseklerde kalmy? ve akarsularyn denge profili de bozulmu?tur. Bu nedenle Türkiye'deki akarsulardan ta?ymacylyk sahasynda istifade edilememektedir.

    Vadiler

    Akarsularyn yataklaryny derine ve yana a?yndyrmasy ile olu?an ve sürekli ini?i olan uzun çukurlardyr. De?i?ik ?ekilleri vardyr.

    a)Bo?az Vadi:Yüksek yerlerde derine a?yndyrma ile olu?mu? vadilerdir. Yamaçlar dik vadi dardyr. Da?lary enine yaran yrmak vadileri Türkiye'de kuzey ve güney yönlü ula?ymda kolaylyk sa?lar. Bunlara yamaç vadileri de denir. Örnek Marmara da Gevye Bo?azy,Küre da?larynda Kyzylyrmak vadisi Canik Da?larynda Ye?ilyrmak Vadisi,Akdeniz de Çubuk ve Gülek bo?azlary gibi.

    b)Kanyon: Vadierine a?yndyrmayy tamamlayan akarsuyun geçti?i bölgenin Epirojenik hareketler sonucu yükselmesi yada denizlerin çekilmesi sonucu akarsu yata?yny tekrar derinle?tirir. Böylece vadi yamaçlaryndaki seki(taraça) denilen basamaklar olu?ur. Kalkerli arazilerde farkly kayalaryn erimesi sonucunda da kanyon vadi olu?ur. Örne?in Akdeniz'de Göksu Kanyonu gibi.

    c)Çentik Vadi:Bazy vadilerin profili V biçimindedir. Bu tür vadilere çentik vadi denir. Bu tip vadiler genelde akarsularyn yukary çy?yrlarynda olu?urlar. Ayny zamanda akarsularyn ilk olu?tuklary dönemdeki genç vadilerdir.

    d)Yatyk Yamaçly Vadi:Yana a?yndyrmanyn fazla oldu?u ve yamaçlaryn yatykla?tyryldy?y yerlerde vadilerin profili geni?ler ve yatyk yamaçly vadiler meydana gelir. Bu tip vadilerin genellikle alüvyonla kaply geni? bir tabanlary da vardyr.

    e)Geni? (alüvyal) Tabanly Vadi:Yana a?yndyrmanyn etkisi ile geni?leyen vadilerdir. E?imin azalmasyna ba?ly olarak birikmelerle alüvyon bir taban olu?mu?tur.


    Menderes (Büklüm - Menderesli Aky?)

    Akarsular yataklaryny yanlara do?ru da a?yndyryrlar sular bazen bir yamaca bazen ötekine çarpar. Çarpma ile yamaçlaryn alty kazylyr,zamanla yykylyr ve daha çok geriler. Böylece bir akarsu vadisindeki girintiler çykyntylar büklümler halini alyr. Bu büklümler büyüdükçe vadi geni?ler yamaçlar geriler. Bir akarsu vadisinde mendereslerin olu?masy yatak e?iminin azalmasyna ba?lydyr. Bir akarsuda mendereslerin artmasy bu akarsuyun :

    - Yatak e?iminin azaldy?yny
    - Uzunlu?unun artty?yny
    - Hyzynyn azaldy?yny
    - A?yndyrma gücünün azaldy?yny gösterir.

    Türkiye'de özellikle Ege bölgesinde bulunan akarsular (Gediz,Bakyrçay.K.Menderes,B.Menderes) son derece belirgin menderesler meydana getirirler.

    Peri Bacalary

    Peribacalary volkanik tüf ve millerle kaply yamaçlarda sellenme sonucunda meydana gelirler. Yamaçtaki tüf ve miller arasynda yer yer daha dirençli tabakalar veya bloklar varsa bunlar altlaryndaki yumu?ak kysymlary sellenmeye kar?y korurlar. Böylece üzerine ?apka gibi bir kaya parçasy duran sütunlary andyran garip ?ekiller meydana gelmi? olur. Peribacalary ülkemizde özellikle Ürgüp ve Nev?ehir dolaylarynda görülür. Peribacalarynyn ?ekillenmesinde ayny zamanda rüzgaryn da dolayly etkisi vardyr.

    Kyrgybayyr (Badlands)

    Sel sularynyn etkisi ile yamaçlar yarylyr ve ayny zamanda gittikçe yatykla?yr. Bu arada yary kurak bölgelerde mil ve tüf gibi maddelerden yapylmy? yamaçlar üzerinde çok syk sel yaryntylaryndan olu?mu? karmakary?yk ve üzerinde dola?ylmasy çok zor olan bazy ?ekillerde meydana gelir bunlara kyrgybayyr ady verilir.

    Dev Kazany

    Akarsularyn ça?layan yaparak dü?tü?ü yerlerde olu?an a?ynym ?ekillerdir.

    Platolar

    Akarsular tarafyndan derince kazylmy? yarylmy? düzlüklerdir bu düzlükler eski peneplenlerin gençle?mesi-yükselmesi sonucunda olu?urlar. Bazylary da lav düzlükleridir.

    Peneplen (Yontukdüz)

    Akarsular yerkabu?unun yüksek kysymlaryny a?yndyrarak çukur yerleri doldurarak yeryüzünü düzle?tirmeye çaly?yrlar. Yrili ufakly bir çok akarsu tarafyndan yapylan a?yndyrmaya ba?ly olarak çok uzun bir zaman sonucun da bütün arazi alçalmy? engebelik bakymyndan silikle?mi? olur. Böylece karalaryn yüzeyi deniz seviyesi yakynlaryna kadar alçaltylyr ve hafif dalgaly bir düzlük haline dönü?ür. Akarsu a?yndyrmasy sonucunda meydana gelen bu gibi düzlüklere peneplen ady verilir. Türkiye III.Zamanyn sonlarynda peneplen halinde iken IV.Zamanyn ba?larynda tümden yükselmi? ve peneplen yüzeyi yükseklerde kalmy?tyr. Türkiye'deki ova ve platolaryn yükseklerde bulunmasynyn nedeni bu peneplen yüzeylerinin yükselmesidir.







    Akarsu Biriktirme ?ekilleri


    Akarsular a?yndyrdyklary maddeleri beraberinde ta?yr. Yatak e?imleri azaldy?ynda akarsularyn a?yndyrma ve ta?yma gücü de azalyr. Bu nedenle ta?yma güçlerinin azaldy?y yerde ta?ydyklary maddeleri biriktirirler.

    UYARI : Akarsularyn yatak e?imi azaldy?ynda hyzlary, a?yndyrma ve ta?yma güçleri azalyr. Biriktirmedeki, temel etken yatak e?imin azalmasydyr.

    Birikinti Konisi: Yamaçlardan inen akarsular, a?yndyrdyklary maddeleri e?imin azaldy?y eteklerde biriktirir. Yarym koni ?eklindeki bu birikimlere birikinti konisi ady verilir. Birikinti konileri zamanla geli?erek verimli tarym alany durumuna gelebilir.

    Da? Ete?i Ovasy: Bir da?yn yamaçlaryndan inen akarsular ta?ydyklary maddeleri e?imin azaldy?y yerde birikinti konileri ?eklinde biriktirirler. Zamanla birikinti konilerinin birle?mesiyle olu?an hafif dalgaly düzlüklere da? ete?i ovasy ady verilir.

    Da? Yçi Ovasy: Da?lyk alanlaryn iç kysymlarynda, çevreden gelen akarsularyn ta?ydyklary maddeleri e?imin azaldy?y yerlerde biriktirmesi ile olu?an ovalardyr. Türkiye gibi engebeli ülkelerde da? içi ovalary çok görülür.

    Taban Seviyesi Ovasy: Akarsularyn taban seviyesine ula?ty?y yerlerde, e?imin azalmasy nedeniyle ta?ydy?y maddeleri biriktirmesi ile olu?turdu?u ovalardyr. Bu tür ovalarda akarsular menderesler yaparak akar. Gediz ve Menderes akarsularynyn a?a?y bölümlerindeki ovalar bu türdendir.

    Dünya’da Görülen Yklim Tipleri

    Bir yerde benzer sycaklyk, basynç, rüzgar, nemlilik ve ya?y? özelliklerinin uzun süre etkili olmasyyla iklim tipleri belirmektedir. Yklimi olu?turan bu ö?elerden birinin ya da ikisinin farkly olmasy, de?i?ik iklim tiplerinin ortaya çykmasyna neden olur.

    Dünya’da görülen iklimler, sycak ku?ak iklimleri, ylyman ku?ak iklimleri ve so?uk ku?ak iklimleri olarak üç ana bölümde toplanyr



    Sycak Ku?ak Yklimleri



    Sycak Ku?ak Yklimlerinin Ortak Özellikleri



    *Yyllyk sycaklyk ortalamalary 20°C’nin üstündedir.

    *Sycaklyk farklary Ekvator’dan uzakla?dykça artar.

    *So?uk mevsim yoktur.

    *Ya?y? özellikleri farklylyk gösterir.



    Ekvatoral Yklim





    Ekvatoral Yklimin Özellikleri

    Yyllyk sycaklyk ortalamasynyn 20°C’nin üstünde oldu?u ekvatoral iklimde yyl boyunca yaz ko?ullary ya?anyr.

    Güne? y?ynlary, yyl boyunca dik ve dike yakyn açylarla geldi?inden yyllyk sycaklyk farky azdyr.

    Yyl boyunca yükseltici hava hareketlerine ba?ly olarak konveksiyonel ya?y? görülür.



    Yyllyk ya?y? miktary 2000 mm’nin üzerindedir. Her mevsimin ya?y?ly oldu?u ekvatoral bölge akarsularynyn rejimleri düzenlidir ve yyl boyunca bol su ta?yr. Güne? y?ynlarynyn dik geldi?i Mart ve Eylül aylarynda ya?y?lar artar. Bu nedenle ekinokslarda (21 Mart – 23 Eylül) akarsularda kabarma olur.



    Konveksiyonel Ya?y? : Isynan havanyn yükselerek so?umasy ile olu?an ya?y?lardyr.



    UYARI : Ekvatoral iklimde yyllyk sycaklyk farklarynyn az olmasy güne? y?ynlarynyn yere de?me açylarynyn az de?i?mesiyle, günlük sycaklyk farklarynyn az olmasy ise nem oranynyn yüksek olmasyyla ilgilidir.



    Ekvatoral Yklimin Do?al Bitki Örtüsü

    Yyl boyunca sycaklyk ve nem ko?ullary elveri?li oldu?undan sürekli ye?il kalabilen yayvan yaprakly a?açlardan olu?an gür ormanlardyr. Ya?mur ormanlary ady verilen bu ormanlardaki a?açlaryn boyu ya?y? miktarynyn fazla olmasy nedeniyle 40-60 m lere kadar çykabilir. Ormanalty floarasy da çok zengindir.



    Ormanalty Florasy : Orman örtüsü altynda lo? ortamda yeti?en, ço?unlukla ot ve sarma?yk türlerinin olu?turdu?u bitki toplulu?udur.




    Ekvatoral iklimin görüldü?ü yerler


    *10° Kuzey ve Güney enlemleri arasynda,

    *Güney Amerika’da Amazon Havzasy’nda,

    *Afrika’da Kongo Havzasy’nda ve Gine Körfezi kyyylarynda,

    *Asya’da Endonezya Adalary’nda görülür.



    Yazlary Ya?y?ly Tropikal Yklim (Savan)



    Yyllyk sycaklyk ortalamasy 20°C’nin üstündedir.

    Yazlar sycak ve ya?y?ly, ky?lar sycak ve kurak geçer

    Güne? y?ynlarynyn dik açyyla geldi?i yaz aylarynda konveksiyonel ya?y?lar görülür.

    Ky? aylarynda subtropikal yüksek basyncyn (DYB) etkisinde kaldy?yndan ky? kurakly?y belirgindir.

    Yyllyk ya?y? miktary 1000 mm civaryndadyr.



    UYARI : Savan ikliminde günlük sycaklyk farklary, nemlilik nedeniyle yazyn az, ky?yn fazladyr.



    Yazlary Ya?y?ly Tropikal Yklimin (Savan Yklimi) Do?al Bitki Örtüsü

    Yaz ya?y?laryyla ye?eren, uzun boylu, gür ot topluluklarydyr. Bunlara savan ady verilir. Savanlar arasynda yer yer kurakçyl a?açlar görülür. Akarsu boylarynda ise galeri ormanlary görülür.



    Galeri Ormanlary : Savanlardaki, küçük akarsu boylarynda görülen, ço?unlukla 50-100 mgeni?li?inde, bir akarsu a?y biçiminde uzanan ve sürekli ye?il kalabilen nemli ormanlardyr. Galeri ormanlary olarak adlandyrylmalarynyn nedeni, a?açlaryn, akarsuyun üstünü bir galeri ?eklinde kapatmasydyr.



    Yazlary Ya?y?ly Tropikal Yklimin (Savan Yklimi) Görüldü?ü Yerler

    10° enlemleri ile dönenceler arasynda,

    Orta Amerika’da,

    Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasynda,

    Güney Afrika’da,

    Güney Amerika’da,

    Kuzey Avustralya’da,

    Madagaskar’yn batysynda görülür.





    Muson Yklimi



    Muson Ykliminin Özellikleri

    Ky? sycakly?y 10°C - 20°C arasynda de?i?ir. Yyllyk sycaklyk ortalamasy 20°C nin üstündedir.

    Muson rüzgarlarynyn etkisiyle yazlar sycak ve bol ya?y?ly geçer. Ky?lar ise ylyk ve kuraktyr.

    Ço?unlukla 2000 – 5000 mm arasynda de?i?en yyllyk ya?y? miktary bazy yerlerde 10000 mm’yi geçmektedir. Örne?in Hindistan’yn Çerapunçi kasabasynda yyllyk ya?y? miktary 12000 mm’yi bulmaktadyr.

    Yaz aylarynda orografik ya?y?lar görülür.



    Orografik Ya?y?lar : Nemli hava kütlelerinin bir da? yamacyna çarparak yükselmesi sonucunda olu?an ya?y?lardyr.



    Muson Ykliminin Do?al Bitki Örtüsü

    Ya?y?yn fazla oldu?u yerlerde, ky? aylarynda yapraklaryny döken yayvan yaprakly a?açlardan olu?an ormanlar görülür. Bu ormanlara muson ormanlary denir.





    Muson ikliminin görüldü?ü yerler

    Güney, Do?u ve Güneydo?u Asya kyyylarynda,

    Madagaskar’yn do?usunda,

    Avustralya’nyn kuzeydo?usunda,

    Kuzey Amerika’nyn güneydo?u kyyylarynda görülür.



    Çöl Yklimi





    Çöl Ykliminin Özellikleri

    Günlük ve mevsimlik sycaklyk farklarynyn azla olmasy karakteristik özelli?idir.

    Ya?y?lar yok denecek kadar azdyr.

    Sycaklyk farklarynyn fazla olmasy, kayalaryn fiziksel olarak parçalanyp ufalanmasyna neden olur.

    Kimyasal çözülme yetersiz oldu?undan toprak olu?umu zordur.



    Çöl Ykliminin Do?al Bitki Örtüsü

    Kurakly?a uyum sa?lamy? olan kurakçyl otlar ve çalylardan olu?ur. Kurakly?a en iyi uyum sa?lamy? bitkiler, gövdesinde çok miktarda su biriktirebilen kaktüslerdir. Üzerlerindeki küçük dikenler, bitkinin ysy kaybyny azaltmaktadyr. Ayryca yer alty sularynyn yüzeye çykty?y yerlerde vahalar olu?mu?tur.



    Vaha : Çöllerde suyun bulundu?u, bitkilerin yeti?ebildi?i, insanlaryn yerle?ip baryndy?y yerdir. Vahalar akarsu boylarynda, kuyularyn açyldy?y yerlerde, büyük su kaynaklary yanynda geli?mi?tir.







    Çöl YKliminin görüldü?ü yerler

    Asya Kytasy’nda; Arabistan, Gobi, Taklamakan Çöllerinde,

    Kuzey Amerika’da; Kaliforniya, Nevada, Kolorado, Meksika Çöllerinde,

    Afrika’da; Büyük sahra, Kalahari, Namibya Çölleri’nde,

    Avustralya’da; Büyük Kum Çölü’nde,

    Güney Amerika’da; Atakama Çölü’nde görülür.



    UYARI : Çöllerin en büyük bölümü Kuzey yarym Küre’dedir. Bu durum, karalaryn Kuzey Yarym Küre’de Güney Yarym Küre’den daha fazla olmasynyn sonucudur.



    Ilyman Ku?ak Yklimleri



    Ilyman Ku?ak Yklimlerinin Ortak Özellikleri

    Yyllyk sycaklyk ortalamalary 20°C’nin altyndadyr.

    Sycaklyk farklary belirgindir.

    4 mevsim ya?anyr.



    Akdeniz Yklimi



    Akdeniz Ykliminin Özellikleri

    *Yazlary sycak ve kurak geçer.

    *Yyllyk ortalama sycaklyk 18°C - 20°C arasynda de?i?ir.

    *Yazyn geni?leyen subtropikal antisiklon (DYB), Akdeniz iklim bölgesinde yaz kurakly?yny belirginle?tirir.

    *Ky?lar ylyk ve ya?y?lydyr. Çünkü ky? aylarynda gezici alçak basynçlar cephesel ya?y?lara neden olur.

    *Yyllyk ortalama ya?y? miktary 600-1000 mm arasynda de?i?ir ve ya?y? rejimi düzensizdir.

    *Kar ya?y?y ve don olayy ender görülür.



    Don Olayy : Havanyn açyk ve durgun oldu?u ky? gecelerinde a?yry ysynma nedeniyle toprak donar. Don olayy tarymsal üretime büyük ölçüde zarar verir. Karasal bölgelerde don olayy syk görülür.



    Akdeniz Ykliminin Do?al Bitki Örtüsü

    Kysa, bodur a?aç ve çalylardyr. Bu bitki örtüsüne maki ady verilir. Yaz kurakly?yna uyum sa?lady?yndan yapraklary genellikle sert, tüylü, ince ve uzundur.

    Zeytin, defne, keçiboynuzu, mersin, lavanta, kekik ve zakkum maki bitki toplulu?u içinde yer alyr.



    Akdeniz Ykliminin Görüldü?ü Yerler

    *Akdeniz çevresindeki ülkelerde,

    *Güney Portekiz kyyylarynda,

    *Afrika’da Kap Bölgesi’nde,

    *Güneybaty Avustralya kyyylarynda,

    *Orta ?ili’de,

    *Kuzey Amerika’da Kaliforniya yöresinde,

    *Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Güney kyyylarynda görülür.



    UYARI : Akdeniz iklimi genellikle 30°-40° enlemleri arasynda görülür.



    Ilyman Ku?ak Okyanus Yklimi



    Ilyman Ku?ak Okyanus Ykliminin Özellikleri

    *Orta Ku?ak kytalarynyn baty kyyylarynda, baty rüzgarlarynyn ve sycak su akyntylarynyn etkisiyle geli?en bir iklim tipidir.

    *Yyllyk ortalama sycaklyk 20°C’nin altyndadyr.

    *Sycaklyk farklary belirgin de?ildir.

    *Yazlar serin ve ya?y?ly, ky?lar ylyk ve ya?y?ly geçer.

    *Her mevsim ya?y?lydyr. Sonbahar ve ky? ya?y?lary daha belirgindir.

    *Kar ya?y?y ve don olayy ender görülür.

    *Ky? aylarynda cephesel, yaz aylarynda hem cephesel hem de yükselim ya?y?lary görülür.



    UYARI : Okyanus ikliminin belirmesinde temel etken baty rüzgarlary ve sycak su akyntylarydyr.



    Ilyman Ku?ak Okyanus Ykliminin Do?al Bitki Örtüsü

    Yayvan ve i?ne yaprakly a?açlardan olu?an karma ormanlardyr.

    Yer yer çayyrlar görülür.





    Ilyman Ku?ak Okyanus Ykliminin Görüldü?ü Yerler

    Kuzey Amerika’nyn baty ve güneydo?u kyyylarynda,

    Güney Amerika’nyn güneybaty kyyylarynda,

    Baty Avrupa’nyn Atlas Okyanusu kyyylarynda,

    Yeni Zellanda’da,

    Afrika’nyn güneyinde,

    Avustralya’nyn do?usunda,

    Tasmanya’da görülür.



    Ilyman Ku?ak Karasal Yklim


    Ilyman Ku?ak Karasal Yklimin Özellikleri

    *Yazlar sycak ve kurak, ky?lar so?uk ve kar ya?y?ly geçer.

    *Günlük ve mevsimlik sycaklyk farklary belirgindir.

    *En ya?y?ly mevsim ilkbahardyr.

    *Don olayy syk görülür.

    *Sycak çöllerin kenarlarynda görülen karasal iklimde yaz mevsimi kysa sürer.



    UYARI : Ilyman karasal iklimde ky? aylaryndaki ya?y? azly?y, termik yüksek basyncyn etkili olmasyna ba?lydyr. Yazyn görülen ya?y?lar ise konveksiyoneldir.



    Ilyman Ku?ak Karasal Yklimin Do?al Bitki Örtüsü

    Ylkbahar ya?y?laryyla ye?eren, yaz kurakly?y ile sararan kysa boylu otlardyr. Bunlara step ya da bozkyr denir. Steplere Kuzey Amerika’da preri, Güney Amerika’da pampa ady verilir. Yüksek yerlerde yer yer i?ne yaprakly a?açlar görülür.



    Ilyman Ku?ak Karasal Ykliminin Görüldü?ü Yerler

    Kuzey ve Güney Amerika’nyn iç kysymlarynda,

    Anadolu’nun iç kysymlarynda,

    Irak’ta,

    Yran’da,

    Türkistan’da,

    Afrika’nyn iç kysymlarynda,

    Avustralya’nyn iç kysymlarynda görülür.



    So?uk Ku?ak Yklimleri

    60° - 90° enlemleri arasynda görülür.

    Sycaklyk yyl boyunca dü?üktür.

    Yklimin elveri?siz olmasy tarymy synyrlandyrmaktadyr.



    So?uk Ku?ak Karasal Yklim



    So?uk Ku?ak Karasal Yklimin Özellikleri

    Bu iklim iki alt bölüme ayrylyr.



    Yazy ve Ky?y So?uk Karasal Yklim

    Yyllyk sycaklyk farklary belirgindir.

    Yazlar so?uk, yer yer serin ve kysa, ky?lar ise çok so?uk, uzun ve karly geçer. Kar uzun süre toprakta kalyr.

    En ya?y?ly mevsim yazdyr ve konveksiyonel ya?y? görülür.

    Sycaklyk ortalamalarynyn Ekvator’a do?ru gidildikçe artmasyna ba?ly olarak bu iklim tipi de?i?ir ve yazlary sycak karasal iklime geçilir.



    Yazlary Sycak Karasal Yklim

    Ky? sycaklary -10°C’nin altyna inmez.

    Yaz sycaklyklary 20°C nin üstüne çykar.

    Ya?y? miktary fazladyr. Ylkbahar ve yaz ya?y?lary daha belirgindir



    So?uk Ku?ak Karasal Yklimin Do?al Bitki Örtüsü

    Y?ne yaprakly a?açlardan olu?an ormanlardyr. Bu bitki örtüsüne tayga ady verilir.

    Yer yer çayyrlar görülür.



    So?uk Ku?ak Karasal Yklimin Görüldü?ü Yerler

    So?uk ku?a?yn yazlary sycak karasal iklimi,

    ABD’nin kuzeydo?usunda,

    Kanada’da,

    Kuzey Çin’de,

    Mançurya’da,

    Rusya’da,

    Orta Sibirya’da görülür.

    So?uk ku?a?yn yazlary da so?uk karasal iklimi,

    Asya, Avrupa ve Amerika kytalarynyn kuzeyinde, tundra ikliminin altynda bir ku?ak halinde görülür.



    Tundra Yklimi



    Tundra Ykliminin Özellikleri

    *Yazlar çok kysa ve serin geçer. Yaz sycakly?y 10°C’nin üstüne çykmaz.

    *Yyllyk ya?y? miktary 250 mm civaryndadyr.

    *Ky?lar çok so?uk ve uzun geçer.

    *Toprak ky? aylarynda donmu? haldedir.

    *Yaz aylarynda topra?yn üst kysymlarynda çözülmeler görülür ve bataklyklar olu?ur.



    Tundra Ykliminin Do?al Bitki Örtüsü

    Dü?ük sycakly?a ve kurakly?a uyum sa?lamy? olan kysa boylu çalylar, otlar ve yosunlardyr.

    Bu bitki örtüsüne tundra ady verilir.



    Tundra Ykliminin Görüldü?ü Yerler

    60°-70° enlemleri arasynda,

    Asya’da,

    Avrupa’da,

    Kanada’nyn kuzey kysymlarynda,

    Güney Amerika’nyn güney kysymlarynda görülür.



    Kutup Yklimi



    Kutup Ykliminin Özellikleri

    *Sycaklyk yyl boyunca 0°C’nin altyndadyr.

    *Sycakly?yn dü?ük olmasy buharla?mayy engelledi?i için ya?y? az ve kar biçimindedir.

    *Sürekli donmu? halde olan toprak kar ve buz ile kaplydyr.



    Kutup Ykliminin Do?al Bitki Örtüsü

    Toprak , sürekli kar ve buz örtüsü ile kaply oldu?u için bitki örtüsünden söz edilemez.





    Kutup Ykliminin Görüldü?ü Yerler

    Karaly alanlar kutup ikliminin görüldü?ü yerleri gösterir

    Kutuplar çevresinde,

    Grönland’da,

    Antartika’da görülür.



    < Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi Luci2ano -- 9 Mart 2015; 19:12:01 >







  • Teşekkürler yararlı bilgiler varmış
  • Allah razi olsun hocam

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • Hocam bunların hepsine çalışsam yazsam kaç yapabilirim sizce coğrafyda sıfırım genelde 4-8 arası geliyor
  • şunu şuraya park edeyim çoğu kişi karıştırıyor karıştırmayın şunu.

    21 aralıktan sonra kykda gündüzler uzamaya başlar fakat 21 marta kadar gece süresi gündüz süresinden uzundur
    21 marttan sonra kykda gündüzler geceden uzun olmaya başlar
  • Reserved. Eline sağlık.

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • Eline sağlık.

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
    • Yapay Zeka’dan İlgili Konular
    YKS (TYT , AYT) DERS ÇALIŞMA WHATSAPP GRUBU LİNKİ
    2 ay önce açıldı
    Vedddddddd'in FİZİK VE KİMYA DENEME NOTLARI [AYT]
    5 yıl önce açıldı
    YDT/YKS-DİL Için Tavsiyelerim
    3 yıl önce açıldı
    Daha Fazla Göster
  • bunları yazmak bile sana dua etmem için yeterli bir sebep,her ne kadar bu sene sınava girmiyor olsamda...neticede emek vermişin.
  • Teşekkürler. Emeğinize sağlık. Sınavda başarılar.
  • Not degil bu kitabi kopyala yapistir

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • Sunset Sarsaparilla kullanıcısına yanıt
    Kitap değilde ders notu olarak biraz geniş kapsamlı 1 günde rahat tekrar edersin

    < Bu ileti mini sürüm kullanılarak atıldı >
  • Kaç net artar onu bilemem ama artma olur diye düşünüyorum fakat her şey sende ve sorularda bitiyor

    < Bu ileti mini sürüm kullanılarak atıldı >
  • Teşekkürler. Sınavda başarılar.
  • Teşekkürler
  • Allah razi olsun kardesim

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
  • Hocam kiyi tipleriyle ilgili yazsaniz keske bir de

    < Bu ileti mobil sürüm kullanılarak atıldı >
    • 
Sayfa: 1

Benzer içerikler

- x
Bildirim
mesajınız kopyalandı (ctrl+v) yapıştırmak istediğiniz yere yapıştırabilirsiniz.
Hizmet kalitesi için çerezleri kullanabiliriz, DH'yi kullanırken depoladığımız çerezlerle ilgili veri politikamıza gözatın.
Kabul Ediyorum