Üye Girişi
Bağlan Google+ ile Bağlan Facebook ile Bağlan
Yeni Kayıt
Tüm Forumlar
  • Tüm Forumlar
  • Kültür ve Bilim
  • Kültür, Güncel ve Tarih
  • Güncel
  • Bu Konuda
Şimdi Ara

Soru Sormanın Adabı Üzerine

Sıcak Fırsatlarda Tıklananlar
Editörün Seçtiği Fırsatlar
Daha Fazla
Bu Konudaki Kullanıcılar: Daha Az
1 Misafir - 1 Masaüstü
5 sn
6
Cevap
0
Favori
867
Tıklama
Daha Fazla
İstatistik
  • Konu İstatistikleri Yükleniyor
Konuya Özel
0 oy
Öne Çıkar
Cevapla
Sayfa: 1
Giriş
Mesaj
  • Soru ve cevaplar Forumların ve paylaşım sitelerinin ana eksenini oluşturur. Her olup biten şey bu soru ve cevaplar etrafında şekillenir. Çoğu kişi bu tip sitelere ya aklında ki bi soruya cevap aramak yada bildiği bir cevabı paylaşmak için girer.. Hayati önemi olan "Soru sormanın" da da bir adabı vardır. Uzun zamandır arşivimde olan Mustafa İslamoğlu'nun bu konuya ilişkin makalesini paylaşma gereği hissettim. Tanıyanlar bilirler, Mustafa İslamoğlu bir alimdir. Dolayısıyla konuya dini bir çerçevede ele almış fakat yazıda ki soru sorma uslübu ve adabı her konuda geçerlidir. Konuya sadece ilkesel bazda değerlendirelim..
    ______________________________________________

    Soru sormak bir sanattır, tıpkı cevap vermek gibi. Sual sormanın elbet bir esası, bir usûlü ve âdâbı vardır. Bu konuda İslâm edebiyatında (literatür) müstakil eserler yazılmıştır. El-Müfti ve'l-Müstefti, es-Sâil ve'l-Mes'ûl, el-Âlim ve'l-Müteallim, Edebu'l-Müsterşidîn, Edebu'l-İlm ve'l-Alim ve'l-Müteallim vb. gibi başlıklar altında yazılanlar doğrudan ya da dolaylı bu konuyu işler.
    Usul-i Fıkıh kitaplarında soru sormanın ve cevap vermenin usulü ve edebi üzerine az ya da çok müstakil bölümler bulunur. Şatıbi ünlü eseri el-Muvafakât'ta bu konuya neredeyse bir tam cilt ayırmıştır. Birçoklarımızın önemsemediği soru-cevap faslı işte kendi medeniyetimizde bu kadar önemsenmiştir.

    Her soru cevaplanmaz. Bu cinayet olur. Bunların başında kimliğini gizleyen kişilerin soruları gelir. Düşünebiliyor musunuz; adam size aklına eseni soruyor. Bunlar içerisinde öyle sorular var ki, cevap vereni sorumluluk altına, hatta risk altına atan sorular bunlar. Fakat sorusunun altına imza atmaktan çekiniyor. Muhtemelen sorusundan korkuyor, fakat sizden en netameli ve riskli sorulara cevap bekliyor. Sorulan kişi belli, soran meçhul. Oysa asıl risk cevap verenin altına girdiği risktir.

    Cevap vermenin mesuliyeti soru sormaktan çok daha ağırdır. Daha sorusunun altına gerçek isim ve kimliğiyle imza atacak sorumluluk, cesaret ve âdâbdan yoksun olan birinin, karşısındakinden cevap beklemeye hakkı var mı? Öyle "sâili (soranı) meçhul" sorular var ki, bunlara cevap yetiştirmek, "faili meçhul" cinayet işlemeye benzer. İmam Gazzali'den şöyle bir söz nakledilir: "Her soruya cevap yetiştirmek cinnettir". El-hak doğrudur.

    Bazen kırk akıllının kırk yıl düşünerek cevaplamayacağı bir soruyu, bir deli bir saniyede soruverir. İşin yoksa cevap ara. Kaldı ki, bazı sorular sorulduğu kadar kolay cevaplanamazlar.
    Soru sormanın bir "sorumluluğu" vardır. Bu sorumluluğu yerine getirmeyenin cevap isteme "hakkı" olmaz.
    Birincisi, soru sahibi bilmediğini bilecek. Bu da sorduğu konuda kendi çapında bir cehdü gayret göstermekle olur. "Bilmez ki sorsun, sormaz ki bilsin" sözü işte bunu ifade eder. Soru sormak bile, asgari bir donanım ister. "Zır cahil" soru bile soramaz. Çünkü bilmediğini bile bilmez. Soruyu, bilmediğini bilenler sorarlar.

    Bir de bildiğini soranlar var. Bunlar iki türlüdür. Birincisi, bildiği halde bilgisini teyit etmek için soranlar, ki bu kınanacak bir davranış değildir. İnsan buna çoğu zaman ihtiyaç duyar. Daha alimini bulduğu zaman, bildiğini sandığı bir meseleyi sorar. İkincisi, bildiği halde karşısındakini sınamak için soranlar, ki bu ahlaki değildir. Aldığınız cevaba güvenmeyecekseniz, neden o kişiye soru sorarsınız? Madem sorarsınız, o zaman güvenin. Güvenmediğinize soru sormak, onu da, kendinizi de yormaktır.
    İkincisi, soru sahibi doğru soru soracak. Yanlış soruya dünyanın tüm alimleri birleşse doğru cevap veremezler. Bu nedenle bazen soruyu düzeltmek, cevap vermekten daha önemli hale gelir. Yanlış soru kasıtsızsa, hem düzeltilir, hem cevaplanır. Bu, soru sahibine, cevap verenin ikramıdır. Yok kasıtlıysa ve bu da anlaşılıyorsa, bu durumda sual sahibinden doğru soru sorması istenir. Yanlış soru sorma probleminin temelinde, "hazır lopçuluk" yatar. Soru sahibi, o sorunun sancısını çekmemiştir. Veya o soru bir "zaruret" veya bir "ihtiyaçtan" doğmamış, aklına esmiş, öylesine sormuştur.

    Üçüncüsü, doğru kimseye soracak. Doğru soru doğru kimseye sorulmazsa, zayi olur. Bunun da ilk şartı sorunun muhatabını tanımak, onun ihtisas alanı ve birikimi hakkında kabaca bilgi sahibi olmaktır. Sorunun muhatabı eğer gerçek ilim sahibiyse, zaten "Bu soru sahama girmiyor" der.

    Dördüncüsü, soru sorulan kişinin o konuda daha önce cevap verip vermediğini imkânları nisbetinde araştıracak. Bu bir "ciddiyet" göstergesidir. Bunu yapıp da bulamadığı takdirde, sorusuna cevap alma hakkı kendiliğinden doğar.
    Soru-cevap usul ve âdâbı bunlarla sınırlı değil. Fakat bu yazı ilgili bahse bir giriş olsun.

    Soru sormanın usulü ve adabına dair

    Soru soranla cevap verenin konumları açısından soru dört çeşittir:

    1. Alimin alime sorusu: Bu dinleyenlere öğretmek, doğruluğunu test etmek, müzakere ve mübahase etmek için sorulur. Hz. Cebrail’in Hz. Peygamber’e sorduğu “İman nedir?”, “İslam nedir?”, “İhsan nedir?” soruları bu türdendir.

    2. Alimin cahile sorusu: Bu, soru yoluyla öğretme usulünün gereğidir. Muhataba ya bilmediğini öğretmek, ya yanlış bildiğini düzeltmek, ya da üçüncü şahıslara bir bilgiyi iletmek için kullanılan yöntemdir. Soruyu soran cevabı vermek için sorar. Rabbimizin vahiy yoluyla “Sizi kurtaracak karlı bir ticaret önereyim mi?”, “Ona adaş birinin varlığını biliyor musun?” gibi sorular buna örnektir.

    3. Cahilin cahile sorusu: Bu sorudan bir şey çıkmaz. Tıpkı “Üçayaklı hayvanın adı nedir?” gibi abes bir iştir. Cahilin muhatabı olan cahilde uyandıracağı bilme merakı ihtimali, bu tür bir soruyu nisbeten anlamlı kılabilir.

    4. Cahilin alime sorusu: Asıl soru budur ve vahyin “Bilmiyorsanız bilgi sahibi (ehl-i zikr) olanlardan sorun!” emrinden anlaşılması gereken de bu tür sorudur.

    Bu dördüncü maddeye giren sorularda yapılmaması gereken usul hataları şunlardır:

    1. İlle de aklımızdakini onaylatmak için soru sormak: Yani: “Bana öyle bir cevap ver ki, mutlaka benim aklımdaki, ya da hoşlanacağım, ya da işime gelen bir cevap olsun”. Allah alimlerimize yardım etsin. Bazıları, “istedikleri cevabı alıncaya kadar ısrar eder. Bazıları bunun için cevap sahibini sıkıştıracak kadar gözünü karartır. Bazıları, istedikleri cevabı alamayınca muhatabını suçlayacak kadar saygısızlaşır. Bu yapılan en yaygın usul ve üslup hatalarından biridir. Bu, hem bilginin kendisine, hem sorulan kimseye saygısızlıktır.

    2. Soru sormakla muhataba lutfettiğimizi sanmak: Bu tipler gerçekten gariptir. Asıl riski soru soranın değil cevap verenin aldığını düşünmez. Mesele dini bir meseleyse, cevap veren alimin ağır bir manevi sorumluluk altında ezildiğini, o baskıyı tüm hücrelerinde hissettiğini bilmez. Beyimizin soru sorması bir lütuftur. Soru sorduğu alime minnet etmek şöyle dursun, onu minnet altına almaya kalkar. “Cevap vermeye mecbursun” havasıyla sorar sorusunu. Bir de vereceği cevaba itibar ettiğini söylemesi yok mu, hepsine tüy diker. Sanki insanın itibar etmediği birine mesele sorması normalmiş gibi.

    3. Alimin hiçbir işi gücü olmadığını, “Yar bana bir soru” diye sabahlara kadar ekranlara göz diktiğini zannetmek: Köroğlu “Delikli demir çıktı mertlik bozuldu” demiş ya, internet çıktı adab ve erkan daha da bozuldu. Ömründe bir kez bile karşılaşmamış, dahası kim olduğunu bilmiyor. (Kimliğini gizleyerek veya takma adla kimliğini saklayarak soru sorana zaten cevap verilmez.) Sorusu en basit nezaketten dahi yoksundur. Daha önce verdiği cevapları araştırmamış, bulma, okuma, dinleme, seyretme zahmetine dahi katlanmamışız. Bir de “Delil de isterim” diye tutturursak, üzerine tüy dikmiş olmaz mıyız? Alimin meşguliyeti başından aşkınmış, nefes alacak vakti yokmuş, iki ayağı bir pabuçtaymış… Bütün bunlar bizi ırgalamaz. Biz “ona soru soran tek kişiyiz” ve o da bize cevap vermekten başka işi olmayan bir “makine”. Bazen bir soru yetmiyor, bir tek mesajda 5 hatta 10 soru sıralıyoruz. Bu sorular içinde “evet-hayır” soruları hemen hiç yok. Bazıları kitaplık çapta cevap isteyen sorular. Muhatabımızın hal-i pür melalini bir düşünebiliyor muyuz? Hele bir de o konuda oturmuş yıllarını verip bir eser, günlerini verip bir ilmi makale üretmiş ve biz onu okuma zahmetine dahi katlanmadan bunu yapmışız… Vah ki vah!

    4. Kırk akıllının kırk yıl cevaplayamayacağı soruyu bir delinin birkaç saniyede sorabileceği gerçeğini unutmak: Bizim kolayca sorduğumuz öyle sorular var ki, alim onu cevaplamak için bazen günlerce dirsek çürütür, bazen kök söker, bazen yürek ve zihin teri döker. Bazı sorularımız soru soran açısından netameli değildir, ama cevap veren açısından netamelidir. Bazı sorularımız çok özeldir. Çok özel soruların çok özel tanışıklık gerektirdiği unutulur veya göz ardı edilir. Mücadile suresinde geçtiği gibi, Rabbimiz Hz. Peygamber’den yerli yersiz özel görüşme talep ederek onu meşgul edenleri durdurmak için “Necva sadakası” mecburiyeti getirmişti. Bu aslında önder ve rehber konumundaki şahsiyetlerden “mesai çalma bedeli” idi. Bununla şu mesaj veriliyordu: O size Allah rızası için zaman ayırıyor. Madem öyle, haydi o zaman siz de Allah rızası için muhtaçlar için bir sadaka ödeyin! Fakat biz bazen muhatabımızı saatlerce meşgul edecek mesaisini alıyor da bir teşekkürü bile çok görüyoruz. Hatta bazılarımız sıkılmadan dönüp bir de beğenmediği cevaptan dolayı tariz ve sitem etmeye yelteniyor.

    5. Alimlerimizin de etten ve kandan bir beşer olduğunu unutmak: Bir soruyoruz, cevap alıyoruz. Ardından aklımıza bir şey esiyor ona da cevap alıyoruz, ardından aklımıza esen tüm soruları hiçbir zahmete katlanmadan sıralıyoruz. Eğer cevap alamazsak sanki alimlerimizi çarçur etmek hakkımızmış gibi çıkışıyoruz. Bazen kızdırana kadar çabalıyor, kızınca da ona Peygamberimizi örnek göstererek güya haddini bildirmeye çalışıyoruz.

    Allah alimlerimize sabrı cemil ve ecri cezil lutfetsin, biz ilim taliplerine de kadir kıymet bilmeyi nasip etsin.

    -Mustafa İslamoğlu-







  • Kimse birşey yazmamış. Yazının tümünü okudum gerçekten güzel bir paylaşım. Maalesef makalede anlatılanların çoğunun ihlaliyle karşılaşıyoruz forumda. Mesela soruyu soranın meçhul olması(sanal ortamda bile soru sormak için fake hesap açanlar), araştırmadan, makalede dediği gibi lopçuluk yapan hazıra konmak için direk soranlar. Vs.
  • Biz müslümanlarda artık kendi öz kültürümüzden kopukluk nedeniyle bir çok acaiplik oluşmuş. Beş vakit namazı kılıp ramazan ayında da orucu tuttumu kendini dindar sayma, ya da dini tam olarak yaşamış olduğunu sanma haletine bürünüyoruz. Bunlar tabiki çok güzel ama namaz oruç gibi ibadetler dini bir binaya benzettiğimizde ancak bunun kolonları olurlar. Evin tamam olup içinde oturulabilir hale gelmesi için, duvarlarla etrafını kapatmak odalara ayırmak ve içerisini de ihtiyaç ve kullanım amacına göre döşemek gerekir. İşte bunlarda ilim öğrenmek ( genel koruyucu dış duvarı ), incelik, saygı gibi şeylerle olur. Zaten aslında incelikten yoksunluk ilim eksikliği ile olsada bu genel geçer değildir. Çünkü ilk etapta çok biliyor gibi görünüp ve hatta bilgi yükü olarak bakıldığında gerçektende öyle olup, kendi beyninde bulunandan nasipsiz olanlarda maalesef çoktur. Aslında hepimiz belli oranlarda bu kişilerdeniz.
    Bir müslümanın konuştuğuna , yaptığına dikkat etmesi gerekir. Dediğim gibi namazını ve orucunu tutması dışında bunları yapmayanlardan bir farkı olmayanın bir fark yarattığnı pek söyleyemeyiz. Kafamızdan islamı sadece çok bariz belli olan bu ibadetlerle sınırlıymış gibisine yerleşmiş düşünceyi atmamız ve özelliklede ilim öğrenmenin önemini bu ibadetler kadar sıkı kafamıza yerleştirmemiz lazım. ilimi de öyle bir kafamıza yerleştirmeliyiz ki bir şeyi öğrendiğimzde onu mutlaka yaşamk zorunda hissetmeliyiz kendimizi. Yani ilim öğrenmeye başlamak namaza durmaksa ilmi yaşamakta rüku ve secde olmalıdır ki onlarsız namaz olmaz.




  • quote:

    Orjinalden alıntı: spawn34

    Kimse birşey yazmamış. Yazının tümünü okudum gerçekten güzel bir paylaşım. Maalesef makalede anlatılanların çoğunun ihlaliyle karşılaşıyoruz forumda. Mesela soruyu soranın meçhul olması(sanal ortamda bile soru sormak için fake hesap açanlar), araştırmadan, makalede dediği gibi lopçuluk yapan hazıra konmak için direk soranlar. Vs.


    Katılım için teşekkürler. Aslında foruma giren herkesin okuyup ders alması için, üst başlık olabilecek prensipler ve kurallar var yazı içinde . Değerlendirmesini sayın Yöneticilere bırakıyorum..
  • Bütün yazıyı okuyamayacak kadar meşgul arkadaşlar için özetleyeyim.
    1-Sorduğunuz sorunun doğru olduğuna emin olun.
    2-Cevabını daha önce araştırmış ama bulamamış olun.
    3-İşinize yaramayan soruyu sormayın. Gereksiz soru hem size hem cevaplayana zarardır.
    4-İstediğiniz cevabı almak için sormayın; öğrenmek için sorun.
    5-Cevaplayacak kişiyi çok soruyla boğmayın.

    Benim anladıklarım bunlar. Elbette daha başka şeyler de var.

    Optimist paylaşımın için teşekkürler.
  • quote:

    Orjinalden alıntı: zengin_47

    Bütün yazıyı okuyamayacak kadar meşgul arkadaşlar için özetleyeyim.
    1-Sorduğunuz sorunun doğru olduğuna emin olun.
    2-Cevabını daha önce araştırmış ama bulamamış olun.
    3-İşinize yaramayan soruyu sormayın. Gereksiz soru hem size hem cevaplayana zarardır.
    4-İstediğiniz cevabı almak için sormayın; öğrenmek için sorun.
    5-Cevaplayacak kişiyi çok soruyla boğmayın.

    Benim anladıklarım bunlar. Elbette daha başka şeyler de var.

    Optimist paylaşımın için teşekkürler.


    Rica ederim, özet için teşekkürler..




    • Yapay Zeka’dan İlgili Konular
    Bir Soru:Mal Beyanı Nereye Yapılır?
    14 yıl önce açıldı
    İmla Kuralları hakkında birkaç soru
    11 yıl önce açıldı
    konu dışı bir soru
    13 yıl önce açıldı
    Daha Fazla Göster
    
Sayfa: 1

Benzer içerikler

- x
Bildirim
mesajınız kopyalandı (ctrl+v) yapıştırmak istediğiniz yere yapıştırabilirsiniz.
Hizmet kalitesi için çerezleri kullanabiliriz, DH'yi kullanırken depoladığımız çerezlerle ilgili veri politikamıza gözatın.
Kabul Ediyorum