SDR monitörlü PC'de HDR videolar için Microsoft çözümü

Ultra HD çözünürlüklerdeki HDR videoların SDR monitörlerde düzgün görüntülenmesi için, daha önce iki yöntem paylaşmıştım:

https://forum.donanimhaber.com/hdr-destegi-olmayan-pc-de-4k-hdr-icin-cozum-madvr--147861968

https://forum.donanimhaber.com/hdr-destegi-olmayan-pc-de-4k-hdr-icin-ikinci-cozum-kodi--149419711

1- PotPlayer + Madshi yönteminde, Madshi'ye ton eşleme yaptırdık. GPU'ya çok yük binse de yüksek kalitede görüntüler elde ettik.

2- KODI'yi denedik... "Video Ayarları > Tone Mapping" kısmından ulaşılabilen 3 ton eşleme seçeneği var: Reinhard, ACES Filmic ve Hable... KODI'de varsayılan ayar Reinhard olup fazla parlaklık vermişti, bunun parametre ayarını bir alt sekmeden 1.0'dan 1.30'a doğru çekmek gerekiyor. Hable daha tatmin edicidir.

Bu yöntemlerin, 4K-HEVC-10 bit destekli modern bir grafik işlemcisinin ve bir SDR monitörün olduğu bilgisayarlara yönelik olduğunu, çok eski bilgisayarlara uygun olmadığını tekrarlayayım...

Üçüncü yöntem Microsoft'unki. "Filmler ve TV" uygulaması ve uzantılar.

Bu uygulama, bazı video ve ses kodlamalarını çözmemesiyle ünlüdür:

https://learn.microsoft.com/en-us/previous-versions/windows/apps/hh986969(v=win.10)

HEVC, VP9 ve AV1 video desteği, ayrıca kurulan uzantılarla sağlanıyor, bu eklentiler ücretsiz. Dolby ve DTS ses uzantıları ise ücretli.

Uygulamayı, PotPlayer ve KODI ile kısaca kıyaslarsak;

1- Dolby TrueHD, DTS ve DTS-HD Master Audio sesleri duyamazsınız, ek ücretler ödemeniz gerekir (Pot ve KODI'de bedava)

2- Uygulama menüsünden kişisel ayarlar yapılamaz (Pot ve KODI'de birçok ayar mevcut)

3- Donanımsal video hızlandırması, varsayılan ayarlarda aktif (KODI'de de öyle. Pot'ta ise manuel ayar yapmak gerekiyor)

HEVC, AV1 ve VP9 video uzantıları, Windows uygulamalarında (Filmler ve TV, Netflix, Prime, Disney+) bu kodlamalardaki videoların çözülmesini sağlıyor. Bunları Microsoft Store uygulamasından ya da manuel olarak kurabilirsiniz:

https://www.free-codecs.com/hevc_video_extension_download.htm

https://www.free-codecs.com/av1_codec_download.htm

https://www.free-codecs.com/vp9_video_extension_download.htm

Windows'ta "Ayarlar > Güvenlik ve güncelleştirme > Geliştiriciler için" kısmından "geliştirici modu"nu açın. Böylece her indirdiğiniz Appx dosyasını o dosyaya sağ tıklayıp "yükle" diyerek manuel kurabilirsiniz.

Dolby Vision videolar için, ücretsiz Dolby Vision uzantısı da yüklenmeli:

https://apps.microsoft.com/store/detail/dolby-vision-extensions/9PLTG1LWPHLF

Bu uzantıları yükledikten sonra 4K-HEVC-DoVi videoları Filmler-TV uygulamasında izleyebilirsiniz.

Bu yöntemde, Dolby Vision dahil tüm HDR içeriklerin SDR'ye uydurulması, yani ton eşleme, çok başarılı şekilde gerçekleşiyor (Düşük CPU ve GPU yükleriyle yüksek kalitede görüntü)

Potplayer ve KODI'de düzgün görüntülenemeyen, kendine özgü bir renk alanı olan Dolby Vision Profil-5 videolarına bir de Filmler-TV'den bakın:

https://www.demolandia.ovh/downloads/dolby-vision/dolby-vision-containers-(www.demolandia.net).mp4

https://www.demolandia.ovh/downloads/dolby-vision/dolby-vision-art-(www.demolandia.net).mp4

Filmler-TV uygulaması, sisteminize göre iki otomatik çözüm sunar:

1- HDR içeriği SDR monitöre uydurmak (ton eşleme)

2- HDR içeriği olduğu gibi bir HDR monitöre göndermek

İkinci seçeneği ele alalım... Bilgisayarınızı HDMI üzerinden bir 4K HDR TV'ye bağlarken bir "HDR zinciri" kurmanız gerekecek:

1- Bilgisayarınızdaki HDMI çıkışı,

2- TV'deki HDMI girişi,

3- Bağlantı kablosunun türü HDMI 2.0/2.1 olmak zorunda.

Bunlardan birisi bile HDMI 1.4 olursa, zinciriniz 1.4'e düşer ve HDMI 1.4'te HDR desteklenmez... HDMI 1.4 zincirinde, bilgisayardan TV'ye gönderdiğiniz görüntüde 4K-HDR'yi değil, Filmler-TV uygulamasının yaptığı SDR ton eşlemesini görürsünüz. İzlediğiniz şey 4K-SDR olur.

HDMI 2.0 zincirini kurduysanız, Windows HDR'yi aktifleştirir, Filmler-TV uygulamasından açtığınız içeriğin HDR verileri, 4K TV'ye olduğu gibi gider. İçerik eğer Vision ile kodlanmışsa ve 4K TV'de Dolby Vision çözücüsü varsa, Vision verisi okunacak, TV'de Vision bildirimi çıkacaktır. HDR10+ içerikler için de öyle... Eğer TV'de Vision çözücüsü/lisansı yoksa, videonun Vision profiline bağlı olarak, HDR10, HLG veya SDR içerik okunacaktır.

Asıl sorun şu ki bilgisayarlardaki grafik işlemcilerin neredeyse tamamı, HDMI 1.4 çıkışlarına bağlı. HDMI 2.0 standardının, işlemci üreticisi tarafından resmen desteklendiği çok az bilgisayar GPU'su var... AMD ve NVIDIA'nin sayılı GPU'larının dışında, Intel sadece UHD Graphics 730 gibi en yeni GPU'ları için HDMI 2.0 çıkışı sundu.

Intel 7.nesil işlemcilerden itibaren, Intel GPU'ları 60 Hertz'de 4K videoları destekliyor ama 60 Hertz-4K aktarımı için HDMI 2.0 çıkışı bulunmuyor. LSPCON denilen dönüştürücü donanımın üretici tarafından anakarta eklenmesiyle, HDMI 2.0 çıkış desteği sağlanabiliyor... LSPCON eklenmeyen anakartlarda ise 60 Hertz-4K aktarımı sadece DisplayPort'tan olabiliyor. Hem bilgisayarda hem TV'de DisplayPort 1.3 portları gerekiyor 4K-HDR aktarımı için.

HDMI 1.4 demek, Ultra HD'nin elinin kolunun bağlanması demek. Kısıtlı bir aktarımın sonucunda, 30 FPS'lik bir 4K oyun deneyimini ya da HDR'siz bir 4K film deneyimini kimse istemez.

Sesler konusunda ise, bilgisayardaki Filmler-TV uygulamasından duyamadığınız DTS sesleri, eğer 4K TV'de DTS çözücüsü varsa TV'den duyarsınız. Yani, Filmler-TV uygulaması, sesi de olduğu gibi TV'ye gönderir, TV'de ilgili çözücü varsa o ses çözülür/duyulur.

Aynı şekilde, Filmler-TV uygulamasında Atmos sesleri HDMI'dan TV'ye gönderirseniz ve TV'de Atmos çözücüsü varsa, TV tarafından Atmos verilerinin okunduğunu görürsünüz, TV'den Atmos bildirimi alırsınız. Tabii bu Dolby Digital Plus (EAC3) kodlanmış seslerin içindeki Atmos için geçerlidir, TrueHD'ler (THD) içindeki Atmos için değildir. Dolby True HD ses çözücüsü, TV çiplerine eklenmiyor çünkü.