'Zaman' bir varlık mıdır? Varlık ise soyut varlık mıdır yoksa somut varlık mıdır? (3. sayfa)

Şuan eline bir taş alıp etrafta kimse yokken cama attığını düşün. Attığın taş karşında duran camı tuz buz etti, yerde cam parçacıkları ve taş da savrulmuş köşe de bir yerde. Sonra oradan ayrıldın.

Sonra oraya tekrar geldin ve kendine şunu sordun: ben bu camı ne zaman kırdım?

Şuan bu soruyu sorarken mevcut evrende camı kırmadan önceki sağlam cam yok, yerinde değil. Peki o sağlam cam nerede? Zihninde, belleğinde yaşıyor. Sağlam cam şuanda mevcut evrende olmasa bile, kırmadan önceki duyusal girdiler belleğinde yer edindiği için sağlam camı hayal edebiliyorsun. Sonra saatine baktın ve 1 saat önce camı kırmışım dedin. Bu ne demek? Şuan da mevcut evrende olmayan ama belleğinde hayal edip soyut düşünebildiğin camı, şuandaki değişkenliklerle kıyaslayıp bir zaman oluşturuyorsun.

O sırada yoldan geçen birine bu cam ne zaman kırıldı diye sordun. Adam bilmiyorum dedi. Neden bilemiyor? Çünkü camın sağlam olduğu an belleğinde değil ve aynı zamanda belleğinde olacak olsa bile değişkenliği kıyas edemiyor. Sonra oradan ayrılırken araba çarpması sonucu öldün. Zaman nerede? Seninle birlikte öldü gitti..

Bir şeyi belleğinde olup, onu değişkenliklerle veya yine belleğindeki şeylerle kıyas etmekle oluşuyor zaman algısı. Ama zaman algısının olması geçmişte bir şeylerin olmadığı anlamına gelmiyor, geçmişte camın sağlam olduğu gibi. Dünya 4,5 milyardan beri var demek geçmişte varsaydığın değişkenlikleri yine başka bir değişkenle ölçmek demek. Bunu ölçecek insan yoksa, zaman da olmuyor, var olan şeyler hep şimdi de gerçekleşiyor.

Yani zaman diye bir şey aslında yok. Benimle birlikte ölecekse bu benim uydurduğum bir şey. Varlığının sebebi benim. Bu her insan için uyarlanabilir. Zaman subjektif/öznel bir şey olur. Doğru mu anladım?

Hafta sonu Kapadokya gezisine gittim ve taşların oyulması ile elde edilen yerleşimleri gördüm yakından. Kimisi 2000 yıldan fazla zaman önce yapılmış şeyler; kiliseler, mutfaklar, şarap yapım yerleri, yer altı yerleşkeleri vb. bir sürü şey vardı ve kendimi şunu sorarken buldum: Bu insanlar neredeler? Fiziken onların bulunduğu yerdeydim ama onlar daha ben doğmadan ölüp gitmişlerdi. Ancak eserleri gayet somut bir şekilde karşımda idiler. Bizler de bir gün aynı sonuca ulaşacağız yani öleceğiz. Herkes bir zaman içerisinde bulunuyor ancak herkesin zamanı farklı farklı. Bunun yanında ben olmasam da var olan bir şey zaman benim düşünceme göre.

Zaman yok diyemeyeceğim bir kavram benim için. Ölçebiliyoruz, matematiksel formüllerde kullanıyoruz, üzerine analizler yapıp tarih diye bir bilim üretebiliyoruz, aslında gerçekte var olmayan "gelecek" diye bir kavram da üretmişiz ama tam olarak anlamlandıramıyoruz. Felsefi olarak zaman dışı diye bir kavram bile üretiyoruz ancak gerçekte zamanın dışı diye bir şey de yok.

Felsefecilere göre ortak bir görüş mü var zamanın "ne" olduğuna dair? Benim okuduğum kadarıyla bilimadamları dahil zaman kavramını tam olarak çözebilen biri yok.

Kardeşim felsefe diye ortak bir alan yok bir kere. Her ağızdan bir vızıltı çıkar. Önemli olan delillere ve sezgilere dayanan en ses getiren açıklamayı dikkate almaktır.

Uzay-Zamanın ontolojisine dair güçlü, devrimsel ve sezgisel bir açıklama getirebilmiş tek kişi Kant'tır. Kant'ın felsefede bir devrim yarattığını herkes kabul eder. Kant'a yapılan itiraz Öklid dışı geometriler üzerindendir. Bunları da Kant'ı anlamayanlar insanlar yapar.

Üzerinde uzlaşma yoksa kesin olan bir şey de yoktur. Kant zaman hakkında ne demiş bilmiyorum, dikkate alıp almamak kişinin kendi düşüncesinde olan bir şeydir. Ben zaman denen şeyin tam olarak açıklanabileceğini düşünmüyorum o sebepten de bu konuyu açmıştım, bir çok kişi kendi düşüncesini söyledi, güzel ifadeler var ancak şu kesin ki herkesin zaman kavramından anladığı şey farklı farklı.

Yav kardeşim, önündeki masanın gerçek olup olmadığı bile kesin değil. Öyle bir bilgi derecesi yok. Sokaktaki adama da zaman nedir diye sorsan, aşağı yukarı bu konuya verilen cevaplardaki Aristocu anlayışı savunur. Her ağızdan çıkan sesin bir önemi yok. Dünyaya gelmiş nadir kişiliklerin koyduğu tezlere odaklanmalı.

Peki.