~~~ Linux Nedir? Kullanım Kılavuzu ~~~

Arkadaşlar merhaba paylaştığım bu konuda
Linux işletim sistemlerini,
Bu işletim sistemlerinin tarihçe ve gelişim
süreçlerini,
Komut satır işlemlerini,
Dosya yönetim ve yazdırma işlemlerini,
Linux'un KDE Pencere Yöneticisinin özellikleri
ve çeşitli KDE uygulamalarını,
Kabuk programlarını
öğreneceksiniz.
Google bile bu altyapıya sahipse vardır bir bildikleri :)
Öncelikle Programı biraz tanıyalım

Kurumlar ve Linux

Microsoft’un ortaya çıkışından beri hiç bir konu Unix’in bir başka uyarlaması olan Linux kadar basında bu sıklıkla ele alınmadı. Ancak bu yayınların çoğunda bu işletim sisteminin kurumlarda ileriye yönelik kullanımı hakkında kesin bilgi verme yerine Linux‘un, biraz da abartılı, ne derecede başarılı olduğunu anlatmakla yetinildi.

Linux’un doğuşu

1991’de Helsinki Üniversitesi öğrencilerinden Linus Torvalds PC‘si üzerinde Unix işletim sistemini çalıştırmak istedi ve başaramadı. Bunun üzerine Torvalds dünyadan pek çok geliştiriciden de destek alarak yeni bir Unix çekirdeği yazdı ve böylece Linux doğdu. Torvalds bugün Santa Clara’da Transmeta şirketinde tam gün teknik eleman olarak çalışıyor ve Linux çekirdeğini geliştirme çalışmalarına devam ediyor. Bugün yaklaşık 125 bin geliştirici Linux üzerindeki çalışmalarını sürdürüyor.

Linux’un ortaya çıkışıyla birlikte çok büyük bir kabul gördü; Almanya’da bir anda birinci Unix uyarlaması konumuna geldi. Dünyada ise kullanımda ikinci sıraya yükseldi. Halen dünyada 7 milyon Linux kullanıcısı bulunduğu tahmin ediliyor. Dikkat çekici olan program geliştiriciler ofislerinde Windows sistemle çalışırken, evlerinde PC üzerinde Linux kullanıyorlar. İşletim sistemi üzerinde edinilen bu deneyim, kurumlarda Linux kullanma eğilimini giderek artırmaktadır.

Neden Linux?

Linux; fiyat, kaynak kodlarının kullanıma hazır oluşu, güvenilirliği, hızı ve donanım desteği gibi pek çok üstünlüğü bulunmaktadır. Bu üstünlüklerin kombinasyonu Linux‘u kurumlarda çok özel bir konuma getirmektedir.

Serbest ve açık

Linux pek çok noktadan ücretsiz olarak aktarılabilir (download). Ancak Linux dağıtımı, Red Hat, Caldera, Network Systems ve S.U.S.E şirketlerinden sağlanabilir.

Linux‘lar nereden aktarılabilir?

Ticari dağıtımlar ve ek birtakım yazılımlar ile birlikte 50-100 dolar arasında sağlanabilmektedir. Örneğin Caldera’nın Open Linux‘u, Star Office adındaki ofis yazılımı ile birlikte gelmektedir. Bu Open Linux standardı ayrıca Netware desteği de sağlamaktadır ve fiyatı 200 dolar dolayındadır.

Kullanıma açık kaynak

Linux pek çok önemli özelliğe sahip. Örneğin:

Tüm kaynak program ücretsiz olarak geliyor.
Kaynak program kodları açık olarak geldiğinden üzerinde geliştirme yapılabiliyor ve üçüncü kişilere ücretli veya ücretsiz satılabiliyor.
Kaynak program kodları açık olduğundan yazılımdaki hatalar (bug’lar) kolaylıkla bulunabiliyor ve düzeltilebiliyor.

Açık Kaynak Yazılım Örnekleri

Ancak ticari yazılımlar ücretlidir ve bu nedenle yukarıda belirttiğim özellikler onlar için geçerli değildir.

Internet hemen hemen tam anlamı ile açık kaynak yazılımı üzerine kurulmuştur ve IETF (Internet Engineering Task Force) açık kaynak yazılım işlemleri için çok güzel bir örnektir.

Web sunucularının 50’den fazlası ücretsiz Apache sunucusunda, BIND, DNS sunucusunda çalışmaktadırlar. Sendmail 1.2 milyon Internet sunucusunda görev yapmaktadır ve Internet üzerinden iletilen e-postaların yüzde 75’inin dağıtımını yapmaktadır.

Bu noktada bir hatırlatma yapmam yararlı olacaktır sanıyorum. Açık kaynak programları sadece Linux’la sınırlı değildir. Ancak Linux bu tip geliştirme modelleri için tipik bir örnektir.

Güvenilirlik ve hız

Bugün Linux için ücretsiz ve açık kaynak program özelliğinden başka sayılabilecek en önemli özellik güvenilirliğidir. Cisco System’in test mühendislerinden Keith Dart yaptığı çalışmalarda Linux sistemin asla bozulmadığını (Crashed) belirtmektedir. Bu görüşü pek çok araştırıcı mühendis de onaylamaktadır. Windows NT cihazları ile karşılaştırıldığında Linux’un bu üstünlüğüne ek NT’nin belirli aralıklarla tekrar çalıştırma (reboot) zorunluluğunun Linux’ta kesinlikle olmadığı belirtilmektedir.

Linux’un çalıştığı ortamlar

Bir çok koşulda Linux kurumsal ortama arka kapıdan girmektedir. Sistem yöneticileri Linux’u kendi ev sistemlerinde çalıştırmakta ve daha sonra güvenilir buldukları yönetim sistemi ile bunları biraraya getirmekte ve son adım olarak Linux sunucuları üzerine taşımaktadır. Southwest Bell telefon şirketi tüm Kansas’a yayılmış 750 merkez ofisi görüntüleyen 36 sistemini Windows 95 üzerine kurmuş ve ağırlıkla grafik yoğun ağ görüntüleme uygulamalarının tümünü devreye almıştır. Ancak bir süre sonra yaklaşık her 4.2 dakikada bir sistemlerinin kilitlendiğini gözlemişlerdir. Bunun üzerine Windows NT’ye geçmişler, bu kez kilitlenme 2.58 dakikada bir tekrarlanmaya başlamıştır. Bunun üzerine şirket Linux işletim sistemine geçmiş ve görüntüleme sisteminin kesintisiz bir şekilde çalıştığını gözlemişlerdir.

Dünyada 1997’de Pazarlanan İşletim Sistemleri

Uygulama ile ilgili bir başka örnek; Natural Alternatives International e-posta sunucusunu Linux üzerine kurmaya karar verir. Ancak şirkette Linux deneyimli bir teknik eleman yoktur. Bunun üzerine şirket bir başka kuruluştan Linux danışmanlığı alır ve sistemi çalıştırır. Bu örneği seçmemdeki neden şirketinizde Linux deneyimli elemanlar bulunmasa dahi danışmanlık alarak bazı sunucularını kolaylıkla Linux‘a geçirmenizin olanaklı olacağını göstermekti. Bu uygulama sonunda Linux sunucu kuruluşta aynı zamanda DNS sunucu olarak da görev yapmaya başlamıştır. Ayrıca şirkette çalışan kullanıcıların hızı hissedilir bir şekilde artmıştır. Şimdi adı geçen kuruluşun bu konuda Linux’u seçmelerinde izlediği yolu açıklayalım: Şirket Microsoft Exchange’i değerlendirmeye almış ve kendilerine 50 kullanıcı için 5 bin dolar ödemesi gerektiğini belirlemiştir. Bu fiyata doğal olarak NT için lisanslama fiyatı da eklenecektir. Bunun üzerine şirket Caldera Open Linux’u satın almaya karar vermiştir (Buna Netware desteği de dahil). Şirket kuruluş danışmanlığı dahil bu iş için sadece 239 dolar ödemiştir.

Bu saydığımız üstünlüklere ek olarak Linux, Windows NT’den yaklaşık üç misli daha hızlı çalışmaktadır ve Netware’e kıyasla çok daha başarılı görülmektedir.

Nebraska Üniversitesi yayın işlerini tümüyle Linux sunucu üzerine taşımış bulunmaktadır. Daha önceleri çalışmalarını Netware üzerinden yürütürken birbirini izleyen 5 kullanıcıdan birinde sistem bozulmakta (crash) iken, Linux’ta 40 birbirini izleyen kullanıcı hiç bir duraksamaya uğramadan uygulamalarını sürdürmekte olduğu gözlenmiştir.

Bağışlamak veya Linux sunucu yapmak

Genellikle PC donanımlar demode olduklarında ya okullara veya kazanç amacı gütmeyen kuruluşlara bağışlanmaktadır. Bu durum; masaüstü donanımlarla ilgili bellek, disk kapasitesi, hız vb. nedenlerle bir üst sisteme geçme zorunluluğu veya Yıl 2000 (Y2K) sorunundan kaçma nedeniyle doğmaktadır. Ancak son zamanlarda birçok durumda, bu donanımlar etken olarak Linux sunucu olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Sunucu terimi çok geniş bir anlamı kapsamaktadır. Örneğin Linux sunucu özellikle intranet uygulamaları, Web sunucular, e-posta sunucuları ve DNS sunucular olarak başarılı bir şekilde 100 ile 100 bin arasında kullanıcı için kullanılabilmektedir.

İşte size eski PC’lerin Linux sunucu olarak kullanımı ile ilgili güzel bir örnek; South Yorkshire Passsenger Transport Executive‘de eski PC’ler diğer hiç bir amaçla kullanılmadan hemen üzerinde Linux çalışan DNS sunucularına döndürülmektedir. Linux çekirdeği (Kernel) eski donanımları düzelttiğinden Y2K uyumlu olmayan eski PC’ler üzerinde kolaylıkla çalışabilmektedir.

Digital Domain şirketi Titanic filminin özel efektlerini yaratabilmek için Digital Equipment şirketinin 105 adet Alpha işistasyonunu kullanmıştır. Ancak şirket, Alpha sunucular üzerinde Digital işletim sistemi yerine çok daha ucuz olması nedeniyle Red Hat Linux’u çalıştırmıştır.

Linux, diğer Unix sürümlerinden çok daha hızlı bir şekilde büyümektedir. 1997 yılında Linux’un işletim sistemleri içindeki payı yüzde 6.8’e ulaşmıştır ki, bu rakam sadece Linux için ticari lisanslama yapılmış olanları kapsamaktadır. Bu nedenle, bu pay gerçekte çok daha fazladır.

Windows ile Linux

Linux etrafında odaklanan basının büyük bir kısmı, Linux’u Microsoft Windows’un yerine geçebilecek bir işletim sistemi olarak görmektedir. Özellikle uygun bilgili kişilerin olduğu ve bilhassa güvenilirliğin büyük önem kazandığı ortamlarda Linux, Windows NT yerine yerleşmektedir. Ancak, pek çok eleştirmen Linux‘un Windows uygulamaları üzerine çok kısa sürede egemen konumuna gelebilmesinin mümkün olmadığı görüşündeler.

Gerçi Linux, Windows’tan çok daha güvenilir konumdadır, ancak kurulumu ve özellikle yönetimi çok daha zordur. Bugün 40’dan fazla donanım satıcısı şirket Linux’un geçici kurulumunu (preinstalled) yapmaktadır. Örneğin Dell 50 den fazla olmak koşulu ile Linux‘un PC’ler üzerine geçici kurulumunu ücretsiz olarak yapmaktadır.

Linux, GUI (Grafik Kullanıcı Arayüzü - Graphic User Interface) desteğine rağmen henüz Unix‘in bile altındadır. Ancak Linux temel olarak geliştiriciler ve sistem yöneticileri tarafından kullanıldığından beklenildiğinden çok daha kısa sürede masaüstü sistemlere geçmiş bulunmaktadır.

Ancak masaüstü sistemlerde Linux kullanımı giderek artmasına rağmen bazı eleştirmenler Linux‘un kurumsal pazarlama etkisinin henüz çok üst düzeyde olmadığı görüşündedirler. Buna örnek olarak da Microsoft’un, kurumsal ofislerde yaygın olarak kullanılan Word ve PowerPoint’lerinin Linux üstünde çalışma sürümlerinin henüz geliştirmediğini ve bunun yakın bir gelecekte olmasını da beklemediklerini ifade etmektedirler.

Buna karşılık bazı eleştirmenler ise başka yazılımların ortaya çıkmış olduğunu ve durumun bu nedenle çok büyük bir önem taşımadığını ifade etmektedirler. Örnek olarak da StarOffice, WordPerfect, Lotus SmartSuite ve Lotus Notes/Domino‘yu göstermektedirler.

Avrupa’nın en büyük Linux dağıtıcısı S.u.S.E, Linux işletim sistemine ek olarak Linux Office Suite‘i de birlikte sunmaktadır. Bu yazılımın 99 sürümü 89 dolara mal olmakta ve yazılım aynı zamanda Microsoft Office serileri ile İkili Dosya Uyuşumu ( Binary File Compatibility) sağlamaktadır. Bu durum da kurumlara Linux‘u kolaylıkla masaüstü sistemlere uygulamalarını olanaklı kılmaktadır. Bu Office Suite ile birlikte Applixware 4.1 de gelmektedir . Bu yazılımın içinde Applix Presents, HTML, Author, Applix Data ve Applix Builder da bulunmaktadır.

Macintosh yazılımlar üzerinde çalışan Linux Office yazılımının da kısa bir sürede pazara çıkması bekleniyor. Nitekim 75 dolara mal olan Executor/Linux, Macintosh ve Abode PhotoShop için Microsoft Word gibi yazılımlar üzerinde uygulamaları çalışabilmektedir.

Linux Nerede Çalışabilir?

Java uygulamalarının doğuşu ile birlikte Linux için yeni bir seçenekte ortaya çıkmış bulunmaktadır. Red Hat Linux ve Tower Technologies TowerJ, JVM (Java Virtual Machine) de en hızlı benchmark yarışını kazanmıştır ve bu konuda Microsoft’un yerini alacağa benzemektedir.

İlginç bir uygulama da, bazı kurumların Linux işletim sistemi seçimini kullanıcıları için seçimlik olarak sunmaya başlamış bulunmalıdır. Örneğin böyle bir duyuru ile birlikte Schlumber‘de şirketin 65 bin kullanıcısının bin tanesi masaüstü sisteminde hemen Linux‘a geçmiş bulunmaktadır.

Son çalışmalarda program geliştiriciler uygulama içine seçim şansını koymayı planlamaktadır. Başka bir deyişle bu durumda tek bir PC üzerinde birden fazla işletim sistemi yüklenmesi söz konusu olacaktır. Bu gerçekleşirse masa üstü kullanıcıları kendi PC’lerinde örneğin Linux ile Windows işletim sistemlerini seçenekli olarak kullanma olanağına kavuşacaklardır.

Hemen belirtelim ki, pek çok yeni Linux kullanıcısı bulunmaktadır ve Red Hat‘ın Linux kullanıcıları üzerinde yaptığı araştırmaya göre, bu kullanıcıların yüzde 56.2 si Unix deneyimine sahip değildir. Bunun ifade ettiği anlam şudur: Linux kullanıcılarının, Linux kullanımına başlamalarının nedeni daha önce büyük sistemlerde Unix kullanma alışkanlıklarını PC’lere taşımalarından doğmamaktadır.

Kurumlarda Linux kullanımı artıyor

Linux kullanımı, ISS’lerde, üniversitelerde, devlet kuruluşlarında ve kurumlarda giderek artmaktadır. Dataquest ‘in yaptığı bir araştırmaya göre; Linux kullanan şirketlerin adedindeki artış 1997’de yüzde 27’ye varmış bulunmaktadır. DajaNews, Student Net, MetroCommute ve Garden Escape gibi pek çok Web temelli işler Linux üzerinde çalışır hale getirilmiş bulunmaktadır. Aşağıda vereceğim adreste yaygın bir şekilde Linux kullanan şirketlerin listesi görülebilir.

http://www.m-tech.ab.ca/linux-biz.

Bütün bunlara bakarak Linux’un kurumlarda Windows’u dışlayacağını söylemek olanaksızdır. Ancak Linux giderek artan oranda kendine yer bulmaktadır. Red Hat’e göre Fortune 1000 kuruluşunun hemen tümü Linux‘u kullanmaktadır. Ancak bunların tümünün Linux’u kurum için hayati önem taşıyan işlerde kullandıkları söylemek olanaksızdır. Almanların Adeka Grocery Store zinciri Linux’u mail sunucu olarak, kendi Internet bölümünde, dosya transferinde ve veri analizlerinde kullanmaktadır.

Linux Dağılımları,Kurumlarda Linux kullanımının giderek artması sunucu pek çok veritabanı üreticisi, şirket veritabanlarını Linux platformunda çalışır hale getirmişlerdir.

Linux İçin Veritabanı Desteği Sağlayan Şirketler dendiğinde ve incelendiğinde görülecektir ki, bu liste içinde dünyanın en büyük şirketlerinin veritabanları bulunmaktadır.

Ayrıca OMG (Object Management Group) Linux içinde CORBA‘yı duyurmuş bulunmaktadır. Bunun sonucu Linux için de bir ORB (Object Request Broker) yaratılmış bulunuyor. Ayrıca Washington Üniversitesi’nde de bir TAO ve ORB (Technology Advantages for Organizations ) grubu yaratmış durumda. Arzu edenler bunu aşağıdaki adresten aktarabilirler.

http://www.cs.wustl.edu/~schmidt/TAO.html

TAO grubuna Boing Lucat ve Motorola da destek sağlamaktadır.

Linux desteği dosya ve yazıcılara da eklenmiş bulunmaktadır. Örneğin IBM ile birlikte çalışan Transare şirketi 60 kurumsal müşterisinden gelen istek sonucu Kurumsal Dosya Sunucusuna Linux desteği eklemiş bulunmaktadır.

Linux için nereden destek alınacak?

Kurumlarda Linux’un kullanılması aşamasında ortaya çıkan en büyük tepki yeterli desteğin alınamayacağı yönündedir. Tepki iki noktada yoğunlaşmaktadır. İşte klasik iki tepki tipi ve bu konudaki görüşler:

1- Kurumdaki yetkili kişiler yazılımda herhangi bir çökme olduğunda sorumlu ve gerçek kişiyi karşılarında görmek isterler. Gerçekten de sorun doğduğunda karşımızda gerçek bir kişi yerine Açık Kaynak Topluluğu (LinuxTopluluğu)’nu bulmaktayız. Bazı eleştirmenlere ve ek olarak bu işlerin lideri konumunda görülen Red Hat şirketi yetkililerine göre bu bir boşluktur.

2- Kurumlar sorun doğduğunda ilişki kuracakları kişiyi ismen bilmek isterler. Linux tek bir satıcıdan sağlanan klasik bir ürün değildir. Linux desteği resmi olmayan bir yoldan Haber Grupları ve Mektuplaşma Listeleri aracılığı ile sağlanır. Resmi olmayan bu destek yapısına rağmen Linux topluluğu 1997’de InfoWorld Magazine tarafından yılın En Mükemmel Destek Veren Kuruluş ödülüne laik görülmüştür. Yapılan anketlere verilen yanıtlarda; kullanıcılar Linux Haber Gruplarının bir günden daha az sürede, genelde 15 dakikadan daha az, sorularını yanıtladıklarını ve sorunlarını çözdüklerini ifade etmektedirler. Bond Pierce Solicitors şirketi sistem analisti Aidan Hancock IT Week dergisine verdiği bir demeçte “Linux Topluluğu sorunlarımıza Novel veya Microsoft’an çok daha kısa sürede yanıt vermektedir” demiştir. Yine pek çok yönetici bilmektedir ki, kurumlarda yaşanan sorunların çözümlerinde ilgili şirket desteğinin gelmesi bazen günleri almaktadır.

Ancak bu resmi olmayan desteğin etken bir şekilde uygulanmış olması, bazı kurum yetkililerince yeterli görülmemektedir. Bu yöneticiler karşı çıkışlarını şu gerekçeye dayandırmaktadırlar: “Sistemde doğacak sorunu çoğunluk şirket desteği almadan kendi teknik elemanlarımız ürün kataloglarına, kitaplara , süreli yayınlara bakarak, haber grupları ve web sayfalarını kullanarak çözme şansına sahip bulunmaktadır . Buna karşılık Linux gibi açık kaynak ürünlerdeki sorunları ayni yolla çözmek olanaksızdır”

Ancak destek konusu bir seçenek konusudur. Eğer ücret ödemeyi kabul ederseniz kolaylıkla resmi bir destek alabilirsiniz. Linux topluluğuna sağlanan destek için bir ücret ödemeyi göze alırsanız Destek için çok daha güvenli bir yol seçmiş olursunuz. Nitekim bu tip destek için bazı şirketler aracı görevini üstlenmektedirler. Ayrıca çok daha güvenilir yol şirketlerle destek sözleşmesi yapmaktır. Red Hat, Caldera ve S.u.S.E ile böyle bir anlaşma gerçekleştirilebilmektedir. Ayrıca Linux desteği sağlayan Linux Care şirketi gibi alt yüklemci olarak çalışan şirketlerde bulunmaktadır. Örneğin S.u.S.E bu şirket ile sözleşme yapmış ve Linux desteğini buradan sağlamaktadır.

Linux’un ticari sürümleri

Kullanıcıların Linux’u her hangi bir yerden aktarma yerine ticari sürümlerini almalarının en önemli nedeni, destektir. Bu nedenledir ki, pek çok kişi ücretsiz Linux yerine Ticari Linux dağılımını 50 dolar ödeyerek almayı yeğlemektedir.

Şirketler tarafından pazarlanan ticari Linux’larla birlikte ayrıca Linux ortamını genişleten araçlar ve çeşitli yazılım uygulamaları da birlikte gelmektedir. Ayrıca şirketlerin sağladığı Linux’lar, halen var olanlar içinde en yeni ve güvenli çözümler olmaktadır.

Ticari Linux sürümleri çeşitli üstünlükler taşırlar. Caldera’nın Linux sürümü Netware’yi destekler ve Netware kullanıcılarını yönlendirebilir. Ancak bunu doğal olarak kabul etmek gerekir. Zira Caldera, Novell’in kurucusu Ray Noorda tarafından yaratılmıştır. Buna karşılık Red Hat’ın Linux sürümü çok kolay bir kuruluş olanağı ve kurumsal seviyede destek sağlamaktadır. InfoWorld, Red Hat’ın Linux sürümünü 1997 yılında “OS of The Year” ile ödüllendirmiştir.

Red Hat 1998 Eylül’ünde Greylock, Banchmark, Partners , Intel ve Netscape den sağladığı maddi yatırım desteği ile giderek büyümektedir.

Linux’un pazara etkisi

Linux’un kurumlar üzerindeki etkisi giderek artmasına rağmen, bazı gözlemcilere göre Windows NT üzerinde gerçek bir baskı unsuru olarak henüz görünmemektedir. Dataquest‘in yaptığı araştırmaya göre 1998 yılında Windows NT satışı 14 milyon ünite iken bütün Unix kombinasyonları da dahil 1.74 milyon ünitedir. Bazı analistlere göre Linux halen Windows NT pazarından ziyade Unix pazarına etili olmaktadır. Bazı eleştirmenler ise Linux, Unix pazarını kendi etrafında toplamaya devam etmektedir. 1996 ve 1997 de Linux, diğer Unix sürümlerine kıyasla oldukça büyük bir yol kat ettiği bir gerçektir.

Pek çok şirket kendi ürünlerinin tek lisanslı sürümlerini ücretsiz olarak sunmakta ve geliştiricilerin şirketlerinin sürümleri üzerinde çalışmalarını olanaklı kılmaktadır. Tekli kullanımda SUN, Solaris sürümünü kaynak kodunu vermeden ücretsiz olarak vermektedir. Kaynak kodu ile birlikte gelmekte olan FreBSD Internet’te en geniş olarak kullanılan Linux sürümlerinden biridir.

Linux gerçek mi, abartma mı ?

Okurlarım bu yazı dizisi dışında vereceğim kaynağa ulaşıp ayrıntılı bir inceleme yaparlarsa, sanırım bu konuda çok geniş bir bilgiye sahip olacaklardır. Rapor Eric Raymound tarafından Open Source ile ilgili hazırlanmış bulunmaktadır.

http://www.opensouce.org/halloween.html

Microsoft bu raporun Internal bir doküman olduğunu kabul etmekte ve “Linux istemci ve sunucuda Microsoft için bir rakiptir” demektedir. Bu dokümanlar Microsoft’un Linux’u pazara ortak olamaya başladığının kabulüne dair önemli bir delildir. Bu dokümanlardan biri tam anlamı ile Linux üzerine odaklanmıştır.

Daha önce değindiğimiz gibi, Linux tüm dünyada pek çok kuruluşta kabul görmüş durumdadır. Kurumlarda, düşük fiyatları ve güvenilirliği nedeni ile, özellikle intranet, DNS ve Mail sunucularda büyük yer bulmuştur. Ayrıca Linux için geniş çapta veri tabanlarında yeni sürümler ortaya çıktıkça en büyük sunucularda da LİNUXkullanımı artacaktır. Ayrıca SMP kapasitelerinin Linux üzerine taşınması ile, Linux çok daha yaygınlaşacaktır.

Linux şimdilik küçük sunucu ortamında , işletim sistemi pazarında büyük kabul görmektedir. Gerçi Microsoft Linux’u istemci pazarında da rakip olduğunu belirtmekte ise de durumun bu düzeye vardığını söylemek henüz erkendir.

1991’de Helsinki Üniversitesi öğrencilerinden Linus Torvalds PC‘si üzerinde Unix işletim sistemini çalıştırmak istedi ve başaramadı. Bunun üzerine Torvalds dünyadan pek çok geliştiriciden de destek alarak yeni bir Unix çekirdeği yazdı ve böylece Linux doğdu. Bugün yaklaşık 125.000 geliştirici Linux üzerindeki çalışmalarını sürdürüyor.

Linux; fiyat, kaynak kodlarının kullanıma hazır oluşu, güvenilirliği, hızı ve donanım desteği gibi pek çok üstünlüğü bulunmaktadır. Bu üstünlüklerin kombinasyonu Linux‘u kurumlarda çok özel bir konuma getirmektedir.

Linux pek çok noktadan ücretsiz olarak aktarılabilir (download). Ancak Linux Dağıtımı (ücretli Linux), Red Hat, Caldera, Network Systems ve S.u.S.E şirketlerinden sağlanabilir.

Ticari Dağıtımlar ve ek bir takım yazılımlar ile birlikte 50-100 dolar arasında sağlanabilmektedir. Örneğin Caldera’nın Open Linux‘u, Star Office adındaki Ofis Yazılımı ile birlikte gelmektedir. Bu Open Linux standardı ayrıca Netware desteği de sağlamaktadır ve fiyatı 200 dolar dolayındadır.

Linux pek çok önemli özelliğe sahiptir. Örneğin:

Tüm kaynak program ücretsiz olarak gelmektedir.

Kaynak program kodları açık olarak geldiğinden üzerinde geliştirme yapılabilir ve üçüncü kişilere ücretli veya ücretsiz satılabilir.
Kaynak program kodları açık olduğundan yazılımdaki hatalar (bug’lar) kolaylıkla bulunabilir ve düzeltilebilir.
Bugün Linux için ücretsiz ve açık kaynak program özelliğinden başka sayılabilecek en önemli özellik güvenilirliğidir. Cisco System’in test mühendislerinden Keith Dart yaptığı çalışmalarda Linux sistemin asla bozulmadığını (Crashed) belirtmektedir, bu görüşü pek çok araştırıcı mühendiste onaylamaktadır. Windows NT cihazları ile karşılaştırıldığında Linux’un bu üstünlüğüne ek NT’nin belirli aralıklarla tekrar çalıştırma (reboot) zorunluluğunun Linux’ta kesinlikle olmadığı belirtilmektedir.

Genellikle PC donanımlar demode olduklarında ya okullara veya kazanç amacı gütmeyen kuruluşlara bağışlanmaktadır. Bu durum; masaüstü donanımlarla ilgili bellek, disk kapasitesi, hız vb. nedenlerle bir üst sisteme geçme zorunluluğu veya Yıl 2000 (Y2K) sorunundan kaçma nedeniyle doğmaktadır. Ancak son zamanlarda birçok durumda, bu donanımlar etken olarak Linux sunucu olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Linux etrafında odaklanan basının büyük bir kısmı, Linux’u Microsoft Windows’un yerine geçebilecek bir işletim sistemi olarak görmektedir. Özellikle uygun bilgili kişilerin olduğu ve bilhassa güvenilirliğin büyük önem kazandığı ortamlarda Linux, Windows NT yerine yerleşmektedir. Ancak, pek çok eleştirmen L Linux‘un Windows uygulamaları üzerine çok kısa sürede egemen konumuna gelebilmesinin mümkün olmadığı görüşündeler.

Java uygulamalarının doğuşu ile birlikte Linux için yeni bir seçenekte ortaya çıkmış bulunmaktadır. Red Hat Linux ve Tower Technologies TowerJ , JVM (Java Virtual Machine) de en hızlı banchmark yarışını kazanmıştır ve bu konuda Microsoft’un yerini alacağa benzemektedir.

Linux kullanımı, ISS’lerde, üniversitelerde, devlet kuruluşlarında ve kurumlarda giderek artmaktadır. Dataquest ‘in yaptığı bir araştırmaya göre; Linux kullanan şirketlerin adedindeki artış 1997’de yüzde 27’ye varmış bulunmaktadır. DajaNews, Student Net, MetroCommute ve Garden Escape gibi pek çok Web temelli işler Linux üzerinde çalışır hale getirilmiş bulunmaktadır. Aşağıda vereceğim adreste yaygın bir şekilde Linux kullanan şirketlerin listesi görülebilir.

http://www.m-tech.ab.ca/Linux-biz

Kurumlarda Linux’un kullanılması aşamasında ortaya çıkan en büyük tepki yeterli desteğin alınamayacağı yönündedir. Tepki iki noktada yoğunlaşmaktadır. İşte klasik iki tepki tipi ve bu konudaki görüşler:

1- Kurumdaki yetkili kişiler yazılımda her hangi bir çökme olduğunda sorumlu ve gerçek kişiyi karşılarında görmek isterler. Gerçekten de sorun doğduğunda karşımızda gerçek bir kişi yerine Açık Kaynak Topluluğu (Linux Topluluğu)’nu bulmaktayız. Bazı eleştirmenlere ve ek olarak bu işlerin lideri konumunda görülen Red Hat şirketi yetkililerine göre bu bir boşluktur.

2- Kurumlar sorun doğduğunda ilişki kuracakları kişiyi ismen bilmek isterler. Linux tek bir satıcıdan sağlanan klasik bir ürün değildir. Linux desteği resmi olmayan bir yoldan haber grupları ve mektuplaşma listeleri aracılığı ile sağlanır.

Ancak bu resmi olmayan desteğin etken bir şekilde uygulanmış olması, bazı kurum yetkililerince yeterli görülmemektedir. Bu yöneticiler karşı çıkışlarını şu gerekçeye dayandırmaktadırlar: “Sistemde doğacak sorunu çoğunluk şirket desteği almadan kendi teknik elemanlarımız ürün kataloglarına, kitaplara, süreli yayınlara bakarak, haber grupları ve web sayfalarını kullanarak çözme şansına sahip bulunmaktadır. Buna karşılık Linux gibi açık kaynak ürünlerdeki sorunları ayni yolla çözmek olanaksızdır’’.

Kullanıcıların Linux’u her hangi bir yerden aktarma yerine ticari sürümlerini almalarının en önemli nedeni, destektir. Bu nedenledir ki, pek çok kişi ücretsiz Linux yerine Ticari Linux dağılımını 50 dolar ödeyerek almayı yeğlemektedir.

Özetlemek gerekirse şu ana başlıklar altında inceleyebiliriz.

I. LINUX

Linux, bilgisayarlar üzerinde uzun yıllardan beri çalışan işletim sistemi olan UNIX’e dayanır. Bir anlamda UNIX’in kişisel bilgisayarlar (PC) için olan bir sürümüdür. Zaman içinde UNIX, çok fazla görsel özellikleri kazanamadığı için günümüzde kişisel bilgisayarlar ve mini bilgisayar sistemlerinde yaygın kullanımı azalmıştır.

Temel bazı işlemleri yapmak için bir öğrenci olan Linus Torvalds tarafından geliştirilen bir Linux işletim sistemi ardından özellikle Internet üzerinde çok sayıda programcının katkısıyla gelişmiş, ardından büyük bilgisayarlar şirketlerinin de destekleriyle bugün yaygın kullanılan bir işletim sistemi haline gelmiştir.

Web sunucusu gibi özellikleri yerleşik olarak içeren Linux işletim sistemleri özellikle Internet bağlantılarının yönetilmesinde yaygın olarak kabul görmüştür. Tabi ki en önemlisi Linux ücretsizdir.

Linux, ücretsiz, sağlam ve güçlü bir işletim sistemidir. Açık bir yapıda olduğu için, Linux’ın kaynak kodu herkes tarafından erişilebilir ve değiştirilebilir. Diğer bir deyişle bütün programcılar Linux’e katkıda bulunabilirler.

A. NEDEN LİNUX?

Açık kod kavramıyla yaygınlaşan LINUX’ün temel özellikleri şunlardır:

-Sağlamlık (kararlılık)

-Güvenlik

-Hız

-Maliyet

-Yaygınlık

Sağlamlık (Kararlılık)

Teknik sitelerde ve dokümanlarda şu şekilde açıklamalara sık rastlarsınız: Linux bilgisayarların daha az sistem çökmelerine (crashed) maruz kalmıştır. Ve bu konudaki istatistikler Linux işletim sitemlerinin daha sağlam olduğunu göstermektedir.

Güvenlik

Linux’ın açık bir işletim sistemi olması, hacker’ların güvenlik boşluklarını daha kolay bularak sistemi zor durumda bırakacakları ifadesi genellikle doğru olmamaktadır. Bu bir anlamda Linux’un güvenliğinin de çok sayıda kişi tarafından sağlandığı anlamına gelmektedir.

Hız

Linux işletim sistemi hızlı ve etkindir. Yine araştırmalar (SPEC Corporation’s SPECweb99 benchmarks) Linux işletim sisteminin isteklere karşı daha hızlı yanıt verdiğini göstermektedir.

Maliyet

Linux işletim sistemi CD’lerine dağıtım (distributed) denilmektedir. Hemen hemen tüm Linux dağıtımları Internet üzerinde ücretsiz indirilebilmektedir. Ayrıca birçok Linux yazılımı da ücretsizdir. Çoğu Linux işletim sistemlerinde Apache gibi ücretsiz Web sunucusu yazılımı da gelmektedir. Doğal olarak, maliyeti düşük olmaktadır.

Yaygınlık

Bilinçli kullanıcı, eğitim kurumları ve profesyoneller Linux işletim sistemine büyük ilgi göstermektedir ve günümüzde değişik Linux işletim sistemleri yaygın olarak kullanılmaktadır.

II. LİNUX’IN ÖZELLİKLERİ

LINUX, sunucu ve istemci bilgisayarlarda çalışan türleriyle yaygın kullanılan bir işletim sistemi haline gelmiştir. Bu bölümde LINUX’un bazı özelliklerine göz atacağız:

A. BİRDEN ÇOK KULLANICI DESTEĞİ

İşletim sistemi aynı anda birçok kullanıcıya hizmet verir.

B. ÇOK GÖREVLİ

İşletim sistemi aynı anda birçok programı çalıştırır ve çok sayıda kullanıcıya hizmet verir.

İşletim sistemi üzerindeki programları korumalı (protected) moda çalışırlar. Bu moda uygulamalar birbirini etkilemeden sanki tek başına çalışıyormuş gibi bilgisayar üzerinde çalışırlar.

C. ÇOK İŞLEMCİ DESTEĞİ

Linux işletim sisteminin çok işlemci desteği vardır. 16 işlemciye kadar destekleyen Linux işletim sistemleri vardır.

D. TCP/IP DESTEĞİ

Linux, yerleşik TCP/IP desteği ile gelir ve Internet bağlantılarını kolayca yapar.

E. ORTAMLAR: KABUKLAR

Linux’te çekirdek üzerindeki işlemleri kabuk (shell) sağlar. Örneğin bir komut yazdığınızda bu komutu yorumlayan program kabuktur.

F. DOSYA YAPISI

Linux işletim sisteminde dosyalar, dizinler (directory) halinde düzenlenmiştir. Yaygın olarak kullanılan bu yapıda, programlar, sistem dosyaları ve kullanıcı dosyaları belli dizinler içinde yer alır. Kullanıcılar kendi dosyalarını istedikleri dizinleri açarak tutabilirler. Dosya sistemi aynı zamanda hiyerarşiktir. En tepede bir kök (root) nokta bulunur. Ardından dizinler dallanarak devam eder.

III. LUNIX DAĞITIMLARI

Aslında Linux, işletim sisteminin çekirdeğine verilen addır. Piyasada bu çekirdeği kaynak alarak geliştirilmiş çok sayıda Linux vardır. Bunların başında Red Hat, Slackware, Mandrake, SuSE, Caldera gibi Linux işletim sistemleri gelir

I. LINUX KURULUMU

Değişik dağıtımları olan LINUX işletim sistemlerinin farklı kurulum şekilleri vardır. Ayrıca, bilgisayarınızda bir işletim sisteminin bulunması ya da yeni (daha önce herhangi bir işletim sistemi kurulmamış) bir bilgisayara LINUX kurulumunu farklı olacaktır.

A. DONANIM GEREKSİNİMLERİ

Her Linux dağıtımı için farklı donanım gereksinimleri gerekebilir. Ancak, genel olarak gerekli donanımı tanımlamaya çalışırsak; Öncelikle belirtmek gerekirki, Linux işletim sistemleri PIII, P IV gibi gelişmiş işlemciler, yüksek ana bellek ve disk kapasitesine gereksinim duymadan da çalışabilir. Intel 80386 işlemcili bir kişisel bilgisayar üzerine Linux kurmak mümkündür. Ancak bu konuda karar verirken; pazarda bulabileceğimiz, çok amaçlı kullanabileceğimiz ve üzerinde diğer uygulamaların da çalışabileceği bir donanım düşünmek gerekir.

Donanım Gereksinimleri:

Minimum 32-bit Intel tabanlı kişisel bilgisayar (kişisel) bilgisayar.
Minimum 32 MB ana bellek.
Minimum 1 GB sabit disk alanı.
Disket sürücü ve CD-ROM sürücü.

B. DİSK ÜZERİNDE YER AÇMAK

Linux işletim sistemini kurmak için bilgisayarın sabit diskinde yeterli boş yere gereksinimimiz vardır. Bununla birlikte, boş yer bir partition (disk bölümü) olarak tanımlı olmalıdır. Bu işlemler Fdisk gibi bilinen yardımcı programlar aracılığıyla yapılabileceği gibi, çoğu Linux dağıtımının kurulumu sırasında yapılabilir.

Disk bölümleri, Linux kurulum CD'leri tarafından ya da daha önce başka bir program tarafından oluşturulabilir: Bilgisayarınızda bir işletim sistemi kuruluysa; Mevcut disk bölümleri görülebilir. Onlardan birisi Linux için kullanılabilir. Bilgisayar üzerinde bir işletim sistemi kurulu değilse; disk üzerinde disk bölümü oluşturmak gerekir.

C. DISK DRUID

Disk Druid Partitions, sabit diksi biçimlemek (formatlamak) için kullanılan bir programdır. Disk Druid aracılığıyla sabit diske yeni bölüm (partition) de eklenebilir, mevcut bölüm değiştirilebilir ya da silinebilirsiniz. Yeni disk bölümü eklemede şu bilgiler sorulur:

Mount Point: Yeni disk bölümünün bağlanacağı yer.

Size (Megs): Disk bölümünün büyüklüğü.

Partition Type: Linux dosya sistemi için Linux native ve Linux Swap Partition için Swap.

Bir SCSI disk aygıtınız varsa adı: /dev/sda

Bir IDE disk aygıtınız varsa adı: /dev/hda

Swap (takas) disk bölümleri ise sanal belleği desteklemek için kullanılır. Bilgisayarınız belleği yetersiz ise bu bellek türünden yaratmanızda yarar var. Swap disk bölümünü sürücüsünüz başına koymaya çalışın. Diskin başın dış silindirler üzerinde olacağı için okuma/yazma kafaları daha hızlı işlem yapabilirler.

NOT: Ayrıntılı bilgi için:www.linuxdoc.org

D. FDISK PROGRAMI

Fdisk programı, MSDOS, Unix ve Linux tabanlı işletim sistemlerinde yaygın olarak bir disk bölümleme programıdır. Komut satırından ya da kurulum sırasında işletim sistemi tarafından karşımıza gelerek kullanımı yapılır.

Fdisk programı mevcut disk bölümlerini görüntüleyebilir. Yeni bir bölüm yaratabilir ya da mevcut bölümleri silebilir. Bütün işlemler tek bir tuşa basılarak yapılır.

E. KURULUM BİLGİLERİ

Takas Dosyası: Takas dosyası (swap file ya da swap space), işletim sisteminin bilgisayarın ana belleğinin (RAM) kullanım sırasında yetersiz kalması durumunda disk üzerindeki alanlardan kullanabilmesini sağlayan bir alandır.

NOT: Kurulum sırasında takas alanı için bir bölüm, bir bölüm de linux işletim sistemi için ayrılır.

D. KURULUMUN YAPILACAĞI BİLGİSAYARI TANIMAK

Diğer işletim sistemlerinde olduğu gibi, Linux işletim sistemini kuracağınız bilgisayar tanımanız çok iyi olacaktır. Bilgisayarı oluşturan disk sistemi, disk kontrol birimi, ekran kartı (video adapter), network kartı (network adapter), modem, yazıcı, fare (ps/2, seri, vb) ve diğer multimedya birimlerinin Linux tarafından tanınan ya da Linux sürücülerinin olması gerekir.

Bunun dışında kurulum sırasında bilgisayarı tanımlayıcı bilgileri de oluşturmanız gerekecektir:

Bilgisayarın adı (host name).
IP adresi.
Varsa katılacak domain adı.

E. A'DAN AÇILIŞ

Kişisel bilgisayarlar BIOS ayarlarına göre (açılış sırasında düzenlenebilir) varsayım ayar olarak A sürücüsünden (disket sürücü) açılırlar. Bunun anlamı bilgisayarın A sürücüne bakarak, varsa takılı disketi okuyarak açılmasıdır. Bu anlamda, bilgisayarın A sürücüsüne takılı olan açılış disketi okunarak işletim sistemi açılır.

F. CD'DEN AÇILIŞ

Yaygın bir diğer yöntem ise, işletim sistemi CD'leri ile kurulum yapmaktır. CD sürücüye takılan Linux CD'si ile açılış yapmaktır. Bu durumda, bilgisayarın BIOS ayarlarından açılış sırası olarak "Boot from CD-Rom" olarak ayarlanmalıdır.

II. KURULUM İŞLEMLERİ

Kurulum sırasında, bilgisayarla tanışan işletim sistemi belli soruları kuran kişiye yönelterek kurulumu şekillendirir. Bunlar: Dil seçimi, klavye, fare seçimi gibi soruların ardından disk üzerinde kurulum yerinin belirlenmesi ve işletim sisteminin disk üzerine kopyalanmasıyla devam eder.

Bu aşamada disk bölümü (partition) seçilir ya da yaratmak gerekir. Mount (bağlama) işlemi, Linux işletimi sisteminin kurulacağı disk bölümünü belirtir. Sonuç olarak, Linux işletim sistemi disk bölümünü kullanabilir. Yok ise yaratabilir, istenirse formatlanabilir.

Linux'un kullanacağı disk formatı ext2'dir.

Kurulum sırasında ayrıca en önemli işlem bilgisayarın donanım birimlerinin tanınmasıdır. Bu durumda aygıtları iyi tanımak ve gereken sürücü (driver) yazılımlarını bulundurmak gerekir.

A. LILO KURULUMU

LILO (Linux Loader), linux işletim sistemi uyumlu bir önyükleme yöneticisi (boot manager) programıdır. LILO sayesinde, bilgisayarda bulunun Linux ve diğer işletim sistemleri açılış sırasında seçilerek başlatılabilir.

B. AĞ AYARLARI

Bilgisayarınız bir ağ içinde yer alıyorsa, bir network kartı ile ağa bağlı durumda olacaktır. Bu durumda ağ kartının (network adapter) kurulum sırasında işletim sistemi tarafından tanınması gerekecektir. Ardından, kartın yapılandırma işlemi sırasında kendisine uygun bir IP adresi vererek bilgisayarın ağa girmesi sağlanır.

NOT: Bütün aygıtlarda olduğu gibi, ağ kartı da kurulum sırasında otomatik olarak tanınır ya da tanınmazsa disket üzerinde sürücüsü yüklenerek tanıtılır.

III. SİSTEM YÖNETİMİ

Linux işletim sisteminde sistemi yöneticisinin kullanıcı adı root'dır. root kullanıcı adının parolasını bilerek bu kullanıcı adını kullanmaya yetkili kullanıcı ya da sistem yönetici işletim sistemi üzerinde bütün işlemleri yapabilir.

Bu anlamda Linux sistemini kullanacak kullanıcıların tanımlanması gerekir. Bu işlem root kullanıcısı tarafından yapılır.

A. BİR KULLANICI HESABI YARATMAK

Sisteme girmeye ve kullanmaya yetkili bir kullanıcı hesabı yaratmak için adduser komutu kullanılır.

# adduser ali

Ali adlı bir kullanıcı yaratılır.

B. GRUP HESABI YARATMAK

Bir şirket içinde bilgisayar kullanan çok sayıda kullanıcı varsa, onların izinlerini tek tek yönetmek yerine ortak izin gereksinimlerine göre grup hesapları oluşturmak ve kullanıcıları bu gruplara eklemek daha mantıklıdır.

# groupadd muhasebe

Ardından Ali kullanıcısını bu gruba eklemek için:

# gpasswd –a ali muhasebe

C. SÜPER KULLANICI

Linux işletim sistemini kuran kullanıcı, sistem yöneticisi olan root kullanıcının parolasını belirlediği için süper kullanıcı olarak adlandırılır. Bu kullanıcı sisteme yönetici olarak (admin) olarak girer ve bütün işlemleri yapar.

# login root

password:

#

D. SİSTEM YÖNETİM ARAÇLARI

Sisteme root kullanıcı adıyla giren süper kullanıcılar çeşitli araçlar (programlar) kullanarak sistemi yönetirler.

Bu araçlar kullanılan Linux dağıtımına göre değişebilir. Bazı Linux dağıtımları Control Panel penceresi aracılığıyla bazı X Windows System yapılandırma aracına sahiptir.

Yaygın kullanılan bir yönetim aracı: Linuxconf.

Linuxconf, ağ yönetim işlemleri, dosya ve dizin işlemleri vb birçok sistem yönetimi işlemini gerçekleştirmek için kullanılan grafik bir araçtır. Şu anda birçok Linux dağıtımda Lunixconf programı kullanılabilir.

Grafik kullanımının yanı sıra Lunixconf programını metin tabanlı ve HTML olarak da kullanabilirsiniz.

E. AĞ YAPILANDIRMA

Ağ yapılandırma bilgileri, kuruluş sırasında ve kuruluş sonrasında yapılabilir. Ancak kurulum sırasında bilgisayarınızı bir ağa katacaksanız, ağın yöneticisi ya da ağın yöneticisine danışarak gerekli bilgileri almak gerekir. Bu bilgileri başında workgroup ya da domain’in adı, kullanıcı adı ve parolası, IP adresi vb.

Ağ yapılandırma sırasında öncelikle ağ kartları için IP adresleri düzenlenir. Bu düzenleme IFCONFIG komutu ile yapılır.

Örneğin bilgisayarın birinci ağ kartını 192.168.1.1, IP adresi verilir.

I. LINUX ARABİRİMLERİ

Linux yüklü (kurulu) bir bilgisayarı açtığınızda; eğer kurulum sırasında LILO kurulmuşsa, bilgisayardaki işletim sistemlerinden birisini seçmeniz gerekecektir. Ardından seçtiğiniz işletim sistemi yüklenir.

LILO: Linux

Linux’un seçilmesiyle bilgisayarınıza Linux yüklenecektir.

Linux’e komut vermek için $ ya da # işareti ile başlayan bilgi istemi (prompt) kullanılır. Bu işaretin ardından komutlar yazılır ve ENTER tuşuna basılır.

# ls –s

gibi.

Linux, komut satırı arabiriminin yanı sıra, X Windows gibi grafik kullanıcı arabirimine sahiptir.

A. KOMUT SATIRI

Komut satırı (command line, command prompt), komutları yazabileceğiniz bir satırdır. Komutların yazılarak işletilmesini sağlar.

Komut satırı kullanımı eskiden beri (DOS, UNIX, vb) işletim sistemlerinde yaygın olarak kullanılan bir ortamdır. Günümüzde hemen her işletim sisteminde komut satırı aracılığıyla yazabileceğiniz komut (hala) vardır.

Genel olarak komut satırı formatı:

# komut parametreleri

Komutun ardından komutun parametreleri yazılır. Örneğin ls bir komut s ise bir parametredir.

# ls –s

Komut satırında, kullanılan komutların parametreleri hakkında geniş bilgi için man komutu kullanılır.

# man ls

Yukarıdaki komut sayesinde, ls komutuna ait yardım bilgileri alınır.

B. KDE

K Desktop Environment olarak bilinen bir masaüstü arabirim programıdır. KDE, Windows işletim sistemlerinde yer alan, masaüstü ve grafik arabirim olarak kullanılan programlara benzer.

KDE, sayesinde programları başlatmak, sistem ayarları yapmak ve diğer yönetim işlemlerinin çoğu grafik kullanıcı arabirimi sayesinde kolayca yapılır. KDE’nin diğer arabirim ortamları gibi ana amacı, kullanıcıların işletim sistemini kolayca (fare ile) kullanabilmelerini sağlamaktır. Grafik kullanıcı arabiriminin alternatifi komut satırıdır. Komut satırında işlem yapabilmek için komutları ve parametrelerini bilmek gerekir.

NOT: Komut satırı arabirimi bu bölümde yer almaktadır.

KDE pencereleri, Windows pencereleri gibi belli bir stile sahiptir.

NOT: Pencere işlemleri için Windows 98 kurslarına da bakabilirsiniz.

C. GNOME

GNOME (GNU Network Object Model Environment) da KDE gibi kullanıcı arabirimi için araçlar (programlar) topluluğudur. GNOME arabiriminde bir panel ve ekranın alt tarafından da bir görev çubuğu vardır.

Pencere yönetiminde KDE kadar etkili olmayan GNOME özellikle dosya yöneticisi olarak kullanılır. Dosya yöneticileri, bildiğiniz gibi sistemin sabit diskinde yer alan dizin ve dosyaları görüntüler ve üzerinde çeşitli işlemlerin yapılmasını sağlar.

D. X WINDOWS

X WINDOWS SYSTEM X olarak bilinen diğer bir grafik kullanıcı arabirimi de özellikle Windows işletim sistemine benzer kullanıcı arabirimi sağlar.

X WINDOWS ortamında pencere, dosya ve program yöneticileri vardır. Pencere yöneticileri, komut satırı arabirimi yerine Linux işletim sistemi üzerinde pencereleri, menüleri kullanabilme olanağı sunar.

Dosya yöneticileri sistemin sabit diskinde yer alan dizin ve dosyaları yönetmek için grafik kullanıcı arabirimi sağlar.

E. LİNUX İÇİN PENCERE YÖNETİCİLERİ

Bu hafta sözünü ettiğimiz grafik kullanıcı arabirimi programlarının ya da ortamlarının yanı sıra Linux için kullanılabilecek çok sayıda pencere yöneticisi vardır. Bu pencere yöneticileri:

Bazı pencere yöneticileri:

BlackBox
Enlightenment
AfterStep
WindowMaker
IceWm

I. KABUK (SHELL)

Kabuk (shell) işlemleri denince genellikle UNIX işletim sistemlerinde bulunan gelişmiş komut satırı sistemi düşünülür. Onu da size şu size şekilde aktarmak istiyorum: Hepimiz DOS işletim sistemini duymuş ve kullanmışızdır. İşte DOS üzerinde DIR komutu ile yaptığımız işlemler, bu sözü edilen kabuk işlemlerine (komutlarına) karşılık gelmektedir.

Kabuk, Linux işletim sistemini komut satırı arabirimi ile yönetebileceğimiz bir arabirimdir. Kabuk, yalnızca verilen komutları yorumlamak ya da yerine getirmenin yanı sıra gelişmiş ve etkileşimli bir programlama ortamıdır. Yani kullanıcı ve uygulama yönetimi için çeşitli kabuk programları yazılabilir.

Genel olarak komut satırı formatı:

# komut parametreleri

Komutun ardından komutun parametreleri yazılır. Örneğin ls bir komut s ise bir

parametredir.

# ls –s

Komut satırında, kullanılan komutların parametreleri hakkında geniş bilgi için man komutu kullanılır.

Linux ve UNIX işletim sistemleri üzerinde çalışmak üzere çok sayıda kabuk sistemi vardır. Programcı ya da sistem yöneticisi bunlardan istediğini seçebilir.

Tablo: Yaygın kullanılan kabuk sistemleri:

Kabuk Sistemi
Açıklama

Sh
İlk UNIX kabuğu.

Ksh (Korn Shell)
Sh uyumlu daha gelişmiş bir kabuk.

Bash (bourne again shell)
Kolay kullanımı ve etkileşimli özellikleri olan shell.

Csh (C shell)
C diline benzer yapısı olan bir shell.

A. KABUK SİMGELERİ

Kabuk programlamada en önemli bileşenler özel joker karakterlerdir. Bu karakterlerin başında *, ?, [] ve yönlendirme işareti olan > karakteri gelir.

Örneğin:

# ls mek*

Komutu ile mek ile başlayan dosyalar listelenir.

B. STANDART ÇIKIŞI YÖNLENDİRMEK

Linux, uyguladığı komutların çıktısını listeler. Bu çıktının uzun olması nedeniyle bir dosya olarak kaydedilmesi gerekirse, > işareti ile komut çıktısı bir dosyaya yönlendirilir.

# ls > dosya

Aşağıdaki komut ise, çıktıyı var olan dosyaya ekler:

# ls >> dosya

C. CAT KOMUTU

CAT komutu ile standart giriş biriminde (klavye) veri okunur.

# cat

Ahmet Örnek

Ardından CTRL+D tuşu ile giriş bilgileri kayıt edilir.

# cat > dosya

Ahmet Örnek

Ardından CTRL+D tuşu ile giriş verileri dosyaya kayıt edilir.

D. BORULAMA (PIPE) İŞLEMLERİ

Linux arabiriminde birden çok komutu kullanmak gerekebilir. Bunun için borulama işlemi kullanılır.

# ls | lpr

Yukarıdaki komut ile, komut çıktısı standart yazıcıya gönderilir.

I. DOSYA SİSTEMİ

Linux dosya yapısı, UNIX işletim sistemi gibi hiyerarşik dizinlerden oluşur. Bu, bildiğiniz gibi / kök dizininden başlayarak iç dizinler oluşturarak devam eder. Bilgisayarın sabit diski üzerinde kullanıcıların yaratacağı dizinlerin yanı sıra, Linux kurulumu sırasında sistem tarafından yaratılan dizinler de bulunur:

Bazı sistem dizinleri:

/bin: Sistem programlarını içerir.

/dev: Aygıtlar için sürücüleri içerir.

/etc: Sistemi yapılandırma dosyalarını içerir.

/home Kullanıcılara ayrılmış dizin.

/lib Sistem kitaplıkları.

/mnt Geçici olarak bağlanan dosya sistemleri.

/root: Sistem yöneticisinin ana dizini.

/sbin: Önemli sistem komutlarını içerir.

/tmp: Geçici dosyaları içerir.

/usr: Önemli sistem dosyalarını içerir.

A. DOSYA İŞLEMLERİ

Dosya işlemlerinin başında, dosyaları görüntülemek (listelemek), yazdırmak vb diğer işlemler gelir.

mkdir

ls

cat

more

lpr

Dosya işlemleri için komutlar:

Komut - İşlevi

ls - Dizin ve dosyaları listeler.

cat - Bir dosyayı görüntüler.

more - Listenin ekran ekran (bir ekrana) sığacak şekilde listeler

lpr - Dosyayı yazıcıya gönderir.

mkdir - Bir dizin oluşturur.

rmdir - Bir dizini siler.

cd - Dizine geçer.

find - Dizinleri arar.

cp - Dosya kopyalar.

mv - Dosyayı taşır.

A. ERİŞİM YETKİLERİ

Linux işletim sistemi disk üzerinde duran her bir dosya için ayrı ayrı verilebilen bir izin sistemine sahiptir. İstediğiniz bir dosyanın erişim ve kullanım izinlerini istediğiniz bir kişi için düzenleyebilirsiniz.

Linux işletim sisteminde basitlik esas alındığı için üç tür erişim yetkisi vardır:

Okuma (read): Dosyaların içeriğini görebilme izni.

Yazma (write): Dosyanın içeriği silebilme ya da değiştirebilme izni.

Çalıştırma (run): Dosyayı çalıştırma izni.

Dosyaların izinlerini değiştirmek için umask komutu kullanılır.

B. DOSYA SAHİBİ ve GRUBU

Diğer ağ işletim sistemlerin de olduğu Linux'de de bütün dosyaların bir sahibi vardır. Bu sahip (owner) dosya üzerinde tam yetkilidir ve aynı zamanda izinlerini de değiştirebilir.

C. MOUNT İŞLEMİ

Bilgisayar üzerindeki aygıtların Linux tarafından kullanılabilmesi için mount edilmesi gerekir. Linux işletim sistemine bağlı olan tüm donanımlara ait sürücüler belli bir dizinde yer alır (/dev).

D. AĞ DOSYA SİSTEMLERİ

Linux’te ağ dosya sistemi NFS’dir. NFS sayesinde uzaktaki bir bilgisayarın dosya sistemine erişilir. NFS, TCP/IP üzerinde çalışır.

I. ELEKTRONİK POSTA PROGRAMLARI

Linux dağıtımlarında değişik elektronik posta programları yer alır. Linux içinde sendmail ve smail gibi iki elektronik posta (e-mail) programcı vardır. Bu programlar, SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) protokolü kullanılarak gönderirler.

A. Kmail

K Desktop arabirimi kmail adında bir posta programına sahiptir. Bu program yaygın kullanılan elektronik posta programları gibi klasörlere sahiptir:

inbox klasörü: Gelen postaları biriktirir.

outbox klasörü: Giden postaları tutar.

sentmail klasörü: Gönderilen postaları biriktirir.

B. GNOME POSTA PROGRAMLARI

Önceki derslerde adından söz ettiğimiz GNOME arabirimi içinde çok sayıda elektronik posta programı yer almaktadır. Bunların başında, balsa, gmail ve mahogany gelir. Bu programlar GNOME arabiriminde ve KDE gibi bir pencere yönetimi programı üzerinde çalışabilir.

Balsa, Kmail gibi klasörleri ve grafik arabirimiyle tam bir elektronik posta programıdır. Balsa’da Compose düğmesi ile yeni bir postaya başlanır. Benzer şekilde To, Cc ve Subject bölümleri vardır.

C. KOMUT SATIRI POSTA PROGRAMLARI

Linux işletim sisteminde elektronik posta göndermek için grafik arabirimine gereksinim yoktur. Mail programıyla komut satırından da elektronik posta gönderilebilir.

# mail ahmet

Subject: Selam

Ne haber?

Ardından CTRL+D ile mesaj kaydedilir. Ardından EOT ile posta sonlandırılır ve gönderilir.

D. HABER GRUPLARI

Linux, Internet alanındaki özellikleri elektronik posta göndermek ve almanın dışında haber gruplarına (newsgroup) erişmek de gelir. Haber grupları bildiğiniz gibi belli konularda kişilerin iletişim kurdukları Web siteleridir. Örneğin comp.os.linux.admin haber grubuna üye olunarak bu konuda iletişim kurulabilir.

Haber gruplarına erişmek için çok sayıda program vardır:

K Desktop haber okuyucusu (krn).

Netscape haber okuyusucu (Netscape Communicator).

Pine ve Slrn.

Trn ve tin.

II. FTP ve GOPHER SERVİSLERİ

FTP ve GOPHER servisleri Internet üzerinde kaynaklar arasında bağlantı sağlar.

A. FTP

FTP (File Transfer Protocol)'in ana amacı bilgisayarlar arasında dosya transferi yapmaktır. Sitelerde yer ala büyük dosyaları bu şekilde kopyalayabilirsiniz. Ya da bir siteye gönderilecek dosyaları FTP aracılığıyla gönderebilirsiniz.

FTP (file transfer protocol), bir makinadan diğerine yapılan dosya transferinde en çok kullanılan yollardan biridir. İnternet desteği olan işletim sistemlerinin hepsinde (MS-DOS, Windows, vb) ftp, standart program olarak kullanıcıların hizmetine sunulmuş durumdadır.

FTP genel bir hizmettir, bu nedenle Linux altında da ftp desteği vardır. FTP, dosyaları alabilmenizle birlikte istediğiniz adrese yollamanıza da izin verir.

Linux ortamında Netscape Web tarayıcısı ile bir FTP sitesine bağlanılabilir. Bunun dışında K Desktop arabiriminde kfm programı, Gnome ortamında ise gFtp ve lglooFTP programları kullanılır.

B. GOPHER

Internet üzerinde kaynak arama hizmetidir. Internet üzerinde çok sayıda Gopher servisi bulabilirsiniz. Gopher sunucuları değişik türlerde bilgi dosyalarını listelerler. Bu listelerden istenilene erişebilirsiniz.

# gopher gopher.xyx.bilgi.edu

Gibi Linux komutlarıyla belirtilen Gopher sunucularına bağlanılır.

C. TELNET

Telnet hizmeti ile ise, diğer bilgisayara bağlanır ve bir terminal hizmeti aracılığıyla o bilgisayarı kendi bilgisayarınız gibi kullanabilirsiniz.

TelNet, PC'ler üzerinden (onları bir terminal gibi kullanarak) terminal sunucusu yazılımı çalıştıran bir Host'a erişmeyi sağlayan protokoldür.

TelNet ile uzaktaki sunucuya bağlanan kullanıcı orada bir uygulamayı çalıştırabilir.

Telnet için gerekli yazılımlar:

-Client-TelNet

-Server-TelNet

Client-TelNet yazılımı kullanıcının terminalinde çalışır. Bu yazılım TelNet sunucusuyla iletişim kurmayı sağlar. İletişim TCP ile yapılır.

Server-TelNet ise host üzerinde çalışır ve gelen istekleri karşılar.

# telnet xyz.edu.tr

Komutuyla karşıdaki Telnet sunucuna bağlanılır beyler bayanlar.

III. WWW

WWW (World Wide Web), grafik tabanlı ve hypertext (köprüler) bağlantıları temelinde oluşturulmuş geniş biri ağdır. WWW aracılığıyla dünya üzerindeki milyonlarda Web sitesine ve Web sayfasına erişebilirsiniz.

Web sitelerine erişmek için Web tarayıcısına (Web browser) gereksinim vardır. Yaygın olarak kullanılan Netscape Navigator, Linux üzerinde de kullanılır.

WWW üzerindeki Web sitelerine adresleri (URL) aracılığıyla erişilir. Bu süreçte http protokolü kullanılır.

www.donanimhaber.com
forum.donanimhaber.com

Gibi URL adreslerini kullanarak Web sitelerine erişilir.

A. NETSCAPE NAVIGATOR

Netscape Navigator, WWW ortamındaki verilere grafik, ses ve multimedya olarak erişmeyi sağlayan bir programdır. Linux ortamının yanı sıra, Windows ve Macintosh gibi ortamlarda da kullanılır.

Netscape Navigator, şu anda birçok Linux datığımı içinde yer alır.

Netscape Navigator dışında yaygın kullanılan diğer bir Web tarayıcısı program ise Mosaic’dır. Mosaic, ses ve video görüntüleyebilen bir Linux Web tarayıcısıdır.

B. APACHE WEB SUNUCUSU

WWW işlemleri, Web tarayıcıları aracılığıyla istemci bilgisayarlardan Web sitelerine erişmeyi kapsar. Ancak bir de Web üzerinde yayın yapmak söz konusudur. Bu durumda, bir Web sunucusuna gereksiniminiz vardır. İşte Apache, şirketlerin Web sitelerini koyarak yayınlayacağı bir Web sunucusudur. İstemciler bu Web sunucusuna ya da Apache üzerindeki Web sitelerine bağlanarak erişebilirler.

Apache sunucusu üzerindeki ana yayın dizini:

/html/httpd/html

Bu dizine yerleştirilen Web siteleri ya da Web sayfaları, TCP/IP erişimi olan istemciler tarafından ziyaret edilebilir. Ayrıca PHP ve programlama ortamları da Apache üzerinde çalışarak kullanıcıların bu sitelere de erişmesine olanak tanırlar.

I. GENEL AĞ YÖNETİMİ KONULARI

Linux kurulumu sırasında bilgisayara takılı olan ağ adaptörleri (network adapter) işletim sistemi tarafından tanınır. Bu süreçte ağ kartları eth0, eth1 olarak adlandırılır. Ağ yönetimi sırasında öncelikle bu kartlar için IP adresleri düzenlenir. Bu düzenleme IFCONFIG komutu ile yapılır.

Örneğin bilgisayarın birinci ağ kartını 192.168.1.1, IP adresi verilir.

# /sbin/ifconfig eth0 192.168.1.1

IP adresinin yanı sıra ağ kartı için subnet mask bilgisi de girilmesi gerekir. 192.168.1.1 IP adresi için C sınıfı varsayım subnet maskesi 255.255.255.0 olarak düzenlenir.

/etc/networks dosyası, bilgisayarın bağlı olduğu ağ adını ve IP adreslerini tutar.

/etc/networks

ornek.com 192.168.1.1

A. PING KOMUTU

Ping komutu sistemin ağa bağlı olup olmadığını kontrol etmek için kullanılır. Network üzerindeki (karşı) bilgisayarın IP adresini Ping komutuyla kontrol ederek, bağlantının olup olmadığı kontrol edilir.

# Ping 192.168.1.1

Yukarıdaki komut ile, 192.168.1.1 adresindeki bilgisayar ile kendi bilgisayarınız arasındaki bağlantı kontrol edilir. Sonucun doğru gelmesiyle bağlantının olduğu, sonucun hatalı gelmesiyle (paketlerin ulaştırılamaması) bağlantıda hatalar olduğu görülür.

B. FINGER ve WHO KOMUTLARI

Finger ve who komutları ağdaki kullanıcılar hakkında bilgi edinmek için kullanılır.

C. AD ÇÖZÜMLEME

Bilgisayar adlarını yazdığımızda karşılığı olan IP adresinin bulunması işlemine name resolution (ad çözümleme) denir. Bu sistem içinde, Host adları diye daha geniş bilgisayar adlarının kullanımını ortaya çıkardı. Host adı (host name), 256 karakter uzunluğunda ve noktalı gösterime sahip bilgisayar adlarıdır. Örneğin server1.bizimsirket.com.tr gibi. Burada server1 bilgisayar adı ancak bizimsirket.com.tr domainindeki bir bilgisayarı göstermek gibi daha geniş anlam taşıyor.

Örnek:

192.168.1.1 Server1.bizimsirket.com.tr

192.168.2.1 Server3.bizimsirket.com.tr

192.168.1.33 Server5.teknik.bizimsirket.com.tr

Linux işletim sisteminde çözümleyiciler /etc/host.conf ve /etc/resolv.conf dosyaları tarafından yapılandırılır.

downloadlar
http://www.inndir.com/program.php?id=15777 >>> Live Linux
http://iso.linuxquestions.org/ >>> Ücretsiz Linux
http://www.linux34.com/ >>> Ticari Ücretli Linux
ftp://ftp.linux.org.tr >>> Yedekler
http://sourceforge.net/project/showfiles.php?group_id=98788 >>> Colinux

www.donanimhaber.com
forum.donanimhaber.com
linux nedir?kullanım kılavuzu
editlenip güncellenmiştir.

< Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi mustang -- 4 Mart 2008; 3:08:28 >

Linux'da Performansı Arttırmanın Yolları

Kullanilacak Bilgisayarin Linux Icin Hazirlanmasi
Tum Guc Yonetimi Ozelliklerini Devre Disi Birakin
Bilgisayarimizin performansi, surekli calismasi ve disklerinin surekli donmesiyle dogrudan baglantilidir. Bu nedenle cpu bekleme konumu ve ozellikle disklerin durdurulmasi ozelliklerinin devre disi birakilmasi cok ONEMLIDIR. Aksi taksirde bu suspend durumundan bilgisayarin tekrar normal konumuna donmesi icin gececek hatiri sayilir bir beklemeye neden olacaktir.

Sistem Kernel'inde Yapilabilecek Degisiklikler
En Guncel Surumu Kullanin !
PGCC Kullanin
Pentium makinaniz varsa, bunun icin optimize edilmis olan bu derleyiciyi kullanin.
Islemcinizi Dogru Secin
Kernel parametrelerini ayarlarken, makinanizdaki islemciyi secin. Processor Family = (PPro,Pentium) gibi. Bu, kernelinizin islemcinizin tum instruction setini kullanmasina ve dolayisiyla performans artisina neden olacaktir.
MTRR Destegi Ekleyin
Eger Islemciniz Pentium Pro/II/III yada AMD K2-2/3 den biriyse MTRR = [X] olmalidir.
Math Emulation Devre Disi !
Islemciniz Math Coprocessor tasiyorsa, kernel ayarlarindan Math Emulation degerini devre disi birakin. Bu Matamatik yogun (X gibi) islemlerde muthis fark edecektir.
SMP Sadece SMP Makinalar Icindir
SMP destegini, ancak makinaniz SMP bir makinaysa, yani birden fazla islemci iceriyorsa devreye sokun. Aksi halde devre disi birakin.
Server larda Guc Yonetimi Olmaz
Eger Linux' iniz server olarak calisiyorsa APM (Advanced Power Management) devre disi birakilmalidir. Disklerin durup tekrar calismasi omurlerini azalttigindan cok buyuk sistemlerde, diskler ayri bir unite icinde olup hicbir zaman kapatilmamalidir.
Chipset Duzeltmeleri Gerekli Oldugunda Aktive Edilmeli
Kernel icinde cesitli chipsetler icin hata duzeltmeleri yapilabilmesine olanak saglanmistir. Eger sizin sisteminiz bu chipsetlerden ihtiva etmiyorsa bunlari devre disi birakin. Ornegin RZ1000 chipseti.
Birden Cok Disk Icin Stripping (RAID-0)
Eger birden cok diskiniz varsa RAID-0 devreye konulmalidir.
Kernel/User Netlink
Kernel/User Netlink ozelligini devre disi birakin
SCSI Destegi SCSI Sistemler Icindir
Eger SCSI cihazlariniz yıoksa, SCSI destegini devre disi birakin
SCSI Sistemlerde Probe All LUN
Eger mutlaka tum LUN (Logical Unit Number) lari check etmek istemiyorsaniz Probe All Luns ozelligini devre disi birakin. Dikkat ! Eger Makinanizdaki SCSI cihaz bosluk atlayarak bu degere sahipse (Orn, Lun 1: HDISK1, Lun 3: HDISK2) bu ozelligi devre disi birakmayiniz.
Verbose SCSI Error Reporting
Verbose SCSI error reporting ozelligini devre disi birakiniz.
SCSI Logging Facility
SCSI Logiing Facility ozelligini devre disi birakiniz.
Maximum Number Of Commands Per LUN
Deneyerek sistemize en uygun degeri bulunuz. Herhangi bir standardi yada yaklasimi yok.
Network Gerekli Mi ?
Eger gerekli degilse, tum network cihazlarini devre disi birakin.
Maximum Number of Unix98 PTYs
Bu degeri 128 olarak tanimlayin
Watchdog Timer Support
Bu ozelligi devre disi birakin
Gerekli File Sistemler Icin Destek Verin
Sadece sisteminizde kullanacaginiz file sistem ler icin destek verin. Digerlerini devre disi birakin (Ornegin MSDOS (VFAT), EXT2fs, /dev/pts, /proc ve ISO 9660 CDROM genellikle yeterlidir.)
Network File Sistemler Icin Gerekli Olanlara Destek Verin
Network file sistemler icin, sadece gerekli olanlara (ornegin NFS (#undef NFS_PARANOIA ile birlikte)) destek verin.
Console Suruculerini Devre Disi Birakin
VGA Text Console yeterli. Digerlerini devre disi birakin.
Enhanced Real Time Clock Support
Buna ihtiyacimiz yok. Devre disi birakin
Gereksiz Seri Port ve Mouse Suruculeri
Gereksiz seri port ve mouse suruculerini devre disi birakin.
TV Kartiniz Var mi ?
Eger cevabiniz hayirsa Video for Linux 'i devre disi birakin.
NON SCSI/IDE/ATAPI CDROMs
Hic geregi yok. (Eger side bir tane bunlardan yoksa tabii ki) Devre disi birakin.
ISDN Var mi ?
Cevabimiz genllikle hayir. O halde devre disi birakin.
Loadable Modullere Gerek Var mi ?
Bttv (video4linux) gibi ozellikle bazi parametreleri disardan girilmesi gereken cihazlarin disinda modul olarak birseyler olusturmayin. Eger kernel too big gibi bir hata alirsaniz make bzlilo ile derleyebilirsiniz.
Amateur Radio
Buda ne ? Devre disi birakin.
Irda SubSystem
Eger bir notebook yada benzeri birsey uzerinden infrared kullanmiyorsaniz, devre disi birakin.
Makina Multimedya Destegi Veriyor mu ?
Eger cevabiniz hayirsa tum ses kartlari ve joystick leri devre disi birakin.

Linux Sistem Programlarinin Hazirlanmasi
Sisteminizda calisan uygulamalarin olabildigince guncel surumlerini kullanin. Bu, hatalari en aza indirilmis bir sisteme ve daha durayli bir Linux'a sahip olmanizi saglayacaktir. Derleyici olarak (eger makinaniz pentium serisi ise) pgcc kullanin.
Tum Gereksiz Sistem Servisleri ve Daemon lari Devre Disi Birakin
Bilgisayarinizda gereksiz uygulamalari devre disi birakin. Ornegin evde kullandiginiz bilgisayarda web sunucusunun, news sunucusunun, samba nın calismasi oldukca gereksizdir. Benzer sekilde web sunucusu olarak kullanilan bir makinada X serverin calismasi da ornek verilebilir.
Az Gerekli Uygulamalarin Onceliklerini Dusurun
Sisteminizde calisan uygulamalarin onceliklerini nice komutuyla dusurebilirsiniz. Ornegin evdeki makinanizda sendmail yada cron programlarinin yuksek oncelige ihtiyaclari yoktur. Benzer sekilde internet proxy makinasi olarak calisan bir makinada cron yada news sunucusunun onceliklerinin yuksek olmasinin bir geregi yoktur.
IRQ Kesintilerinin Onceliklerini Ayarlayın
irqtune, cok kullanisli bir yardimcidir. Bir veritabani sunucusu, ethernet kartindan cok disk islemleri yapar. Bu nedenle ethernet onceligi dusurulurken, disk controlller onceligi yukseltilebilir. Ornegin irqtune 11 8 (11 adaptec scsi kontroller irq su, 8 PCI Ne2000 ethernet irq su) bir veritabani sunucusu icin iyi bir tercihken, bir internet gateway icinse irqtune 8 11 daha iyi bir tercihtir.
IDE Diskiniz Varsa Disk Erisim Parametrelerini Duzenleyin
HDPARM, ide controller inizin calisma parametrelerini ayarlayabildiginiz bir programdir. Read-ahead bufferi, DMA kullanimi gibi cesitli parametreleri duzenleyebilirsiniz. Ayni zamanda harddisk uzerindeki cache, chipset gibi ozelliklere de bagli oldugundan her sistem icin en uygun degerin tespit edilmesi onemlidir. Ayni zamanda diskten bir seferde okunan bilginin hacmi de bu parametrelerde onem tasir. Ornegin veritabani uygulamalari gibi bilgiyi blok blok okuyan bir uygulama yogun calisiyorsa, DMA aktivasyonu sirali okuma performasyonunu artirirken, rasgele okuma hizini dusurebilir.

Sistem Daemon larinin Ayarlanmasi
TCP/UDP Performansi
Sisteminizin band genisligi iyiyse (ornegin local 10 mbit) yapilacak birkac ufak degisiklikle, TCP performansi onemli olcuda arttirilabilir.
Time Stamps
Duraysiz baglantilarda ve dusuk hizlarda networkte cevaplama/band genisligi utilizasyonu icin kullanilan bir parametredir. Intranetlerde iyi bir ethernet altyapisi ve hizli bir omurga oldugu icin buna ihtiyac yoktur. echo 0 > /proc/sys/net/ipv4/tcp_timestamps komutuyla bu ozellik devre disi birakilabilir.
Tcp Window Scaling
Duraysiz baglantilarda ve dusuk hizlarda uzun beklemelrin duzeltilmesi icin kullanilan bir parametredir. Intranetlerde iyi bir ethernet altyapisi ve hizli bir omurga oldugu icin buna ihtiyac yoktur. echo 0 > /proc/sys/net/ipv4/tcp_window_scaling komutuyla bu ozellik devre disi birakilabilir.
Selective Acknowledgements
Duraysiz baglantilarda ve dusuk hizlarda network utilizasyonu icin kullanilan bir parametredir. Intranetlerde iyi bir ethernet altyapisi ve hizli bir omurga oldugu icin buna ihtiyac yoktur. echo 0 > /proc/sys/net/ipv4/tcp_sack komutuyla bu ozellik devre disi birakilabilir.
PPPD - Internete Giden Yol
Burada, 56 k modemler ile internet baglantisinin tune edilmesi anlatilmistir.
56K Hazir Mi ?
Oncelikle modeminizin hizini kontrol edin. Internete baglandiginizda hiziniz 57600 gorunuyorsa V90 yada 56KFlex devrede degil demektir. Bazi eski USR 56 k modemlerde flash bios update programlari ile bu yukleniyordu. Gercekte baglanti hizinizin 44000 gibi biryerlerde olmasi gerekli.
Seri Portlarinizin Hizlarini Ayarladiniz Mi ?
#!/bin/sh
/bin/setserial -v /dev/modem port 0x2f8 irq 3 spd_vhi
/bin/sleep 1s
/bin/setserial -v /dev/modem port 0x2f8 irq 3 spd_cust baud_base 460800 divisor 2
/bin/sleep 1s
/bin/setserial -v /dev/modem port 0x2f8 irq 3 spd_vhi

scripti, seri portlarinizin hizlarini, 56k icin uygun hale getirir.
MRU/MTU
Bu degerler bir seferde modemden gonderilecek ve alinacak paket buyulugunu belirtir. Eger servis saglayiciniz bir deger onermiyorsa, deneyerek bulabilirsiniz. 576 dan baslayabilirsiniz. (Bu genellikle en iyi verim alinan degerdir) pppd.options dosyasi icinden degistirilir.
HDPARM, Tanrim Burada da Mi ?
HDPARM ile ide interrupt ini unmask edin. Bu sayede ide interrupti olustugunda ayni anda seri port icin olusan interrupt ta process edilebilir. Aksi halde ide devredeyken seri port interrupt ina sistem aldirmayacak ve o an gelen paket iptal edilecektir.
irqTune, Modem Interrupt i Daha Muhim !
irqtune ile modem portunun irq priority sini artirin.
Apache Web Sunucusu
Statik kutuphaneleri kullanin.
AddModule modules/mod_mmap_static.o satirini httpd.conf dosyasina ekleyin.
Statik sayfalarinizi konfigurasyon dizinindeki mmap.conf dosyasina ekleyiniz.
Dinamik Modul Destegini Devre Disi Birakin
Eger dinamik modulleri yuklemiyorsaniz, Apache derlenirken derleyiciye -DDYNAMIC_MODULE_LIMIT=0 parametresini veriniz.
Ram Diskler Herzaman Hizlidir
Temel bilesenleri (ornegin web sunucusunun index.html dosyasi ve onda bulunan resimler) yaratilacak bir RAM disk uzerinde tutulabilir. Hatta, RAM uygunsa icindekiler sayfalarinin tumu bu disk uzerinde tutulabilir. Bu siteye ilk giriste istemci makinanin hizli bir erisime sahip olmasina ve o istemci icin acilacak yeni worker thread icin ilave zaman kazandiracaktir.
Sembolik Linkleri Takip Etmeyin
Eger mutlaka grekli degilse FollowSymLinks ozelliklerini devre disi birakin. Aksi halde apache her linkin dogrulanmasina calisacak ve bu zaman kaybina neden olacaktir. Ornegin /www/test/index.html dosyasina erismek icin once /www ye, sonra /www/test e ve en sonunda /www/test/index.html e lstat cekecek ve bunu asla cache etmeyecektir. Yogun sitelerde ciddi performans sorunlarina sebep olabilir.
Sembolik Linkleri Dogrulamayin
SymLinksIfOwnerMatch i cok gerekmedikce kullanmayin.
DocumentRoot /www/htdocs
<Directory />
Options SymLinksIfOwnerMatch
</Directory>
Yukaridaki gibi bir dizin icin, bu disinden alinan her dosyadaki linkler, nerde olursa olsun match edilecektir. Inanilmaz bir yavasliga neden olabilir.
AllowOverride Ozelligini Kapatin
Eger mutlaka gerekli degilse, httpd.conf icinden AllowOverride i none olarak atayin. Aksi halde dizin yapisi icinde en ustten en alta .htaccess dosyalarina tek tek bakilacaktir. Bu islem cache edilmediginden her baglantida ekstra disk islemleri gerektirecektir.
KeepAliveTimeout Degerini Ihtiyaciniza Gore Duzenleyiniz
Bu deger server isleminin baglantiyi ne kadar canli tutacagini gosteririr. Genellikle 15 sn oalrak gelir. Fakat eger e-commerce isi yapiliyorsa bu degeri buyuk vermek (Orn 60 sn) ciddi performans artisi saglayabilir.
StartServer, Web Sunucusunun Resepsiyonu !
StartServer, apache yuklenir yuklenmez kactane serverin birlikte yuklenecegini belirtir. Herbir server istemci cagrisi geldiginde ona cevap verir. Eger sitenizin yuksek bir hit i varsa 64 iyi bir baslangic olabilir. Eger hala bir yavaslik varsa, sizi tatmin edecek degere kadar 32 ser 32 ser arttirin.
MaxClient Degerini StartServer Degerine Gore Ayarlayin
Eger siteniz ayni anda StartServer'dan daha fazla hit almiyorsa bu degeri StartServer'a esitleyin. Eger site cok daha yukluyse MaxClient i daha fazla artirmaniz gerekecektir. Aksi halde StartServer asiri miktarda buyutulurse sistem performansinin dusmesine sebep olabilir.
SMP Makinalarda Derleme Sirasinda Asagidaki Parametreyi Tanimlayin
Eger SMP (Symmetric Multi Processor) bir sisteme sahipseniz, Makefile icindeki FLAGS bolumune -DSINGLE_LISTEN_UNSERIALIZED_ACCEPT i define edip tekrar derleme yapin.
HostName Lookup
HostName lookup off olmalidir, zira her istemci makina icin bir nsquery calistirdigindan sistem performansi dusecektir.
SAMBA - Super SMB Sunucu
OpLocks - %30 Servis Performansi
Oplocks, SMB istemcisinin kullandigi dosyayi kendi uzerinde yazma okuma cache islemlerini yapip yapmayacagini belirleyen bir ozelliktir. Eger server bu degeri true dondururse, istemci bu dosyayi sadece kendisinin kullandigina hukmedip tum islemlerinde kendi cache ini kullanacaktir. Oplocks ondeger olarak on konumunda gelmekte. Bu degeri Oplocks=false konumuna getirmek, sisteminizde %30 lara varan bir performans artisina neden olabilir. Fakat her paylastirilmis kaynak icin kontrol edilmeli, eger o kaynak icin sorun yaratiyorsa tekrar on konumuna getirilmelidir.
Level2 Oplocks (Read Only)
Eger sistem uzerinde ayni dosyalar (clipart kutuphaneleri, DLL ler gibi) cesitli istemciler tarfaindan yogun bir sekilde kullaniliyorsa, read only oplocks belirgin bir performans artisi saglayabilir. Bu degeri Level2 Oplocks = false yapin. Bu sayede istemci makinalar sadece okuma icin cache tutacaklardir.
Sadece Okunur Paylasimlarda Fake oplocks
Fake oplocks = true olmasi, istemcinin dosya uzerinde tum islemler icin kendi cache ini kullanmasina izin verir. Bu ise sadece okunabilen dosyalar uzerinde calisildigi icin onemli bir avantaj saglar. Burda dikkat edilmesi gerekn nokta bu paylasimin mutlaka sadece okunur olmasidir. Dikkat ! Eger readwrite bir paylasimsa ortak kullanilan dosyalarin bozulmasina neden olabilir.
Socket Options, Performans Merkezi !
Samba sunucusunun network seviyesindeki performansini encok etkileyen ozelliktir. Fakat her netwok icin farkli performans degisikliklerine neden olabilir.
TCP_NODELAY: okuma performansini nerdeyse %100 artiran bir parametredir.
READ SIZE: Veilecek deger, Samba nin diskten ayni anda ne kadar bilgiyi okuyup yazacagini belirtir. Bu deger 65536 ya kadar artirilabilir. Samba bir islem yuruturken eger o islem sirasinda gerekli veri buyuklugu, verilen bu degerden buyukse, iki seferde bir islemi tamamlayacaktir. Ornegin agdan gelen bir paketi diske yazmaya kalktiginda, eger gelen paketin buyuklugu bu degerden buyukse, networkten tum datayi almadan gelen miktari yazacak, sonra kalan tarafini networkten alip diske yazacaktir. Bu arada network performansi dusecektir. Bu nedenle bu degerin, sizin networkunuzde gelen paketlerin buyuklugune bagli olarak optimum bir degerde olmasi gerekir.
MAX XMIT: Samba, bir istemciyle baglanti kurdugunda, aralarinda ne kadar buyuklukte paketlerle iletisim kurcaklarina karar vermek icin bu degeri kullanirlar. Bu deger sadece Samba nin ne buyuklukte paketler kabul ettigini istemciye bildirdigi degerdir. Istemci tarafinda daha buyuk paketler kabul ediliyor da olabilir. Genellikle ilk basta istemci kendisinin ne buyuklukte paketler kullandigini Samba ya soyler, fakat bu deger herzaman optimum olmayabilir. Bazi istemci makinalar bunun icin 65536 degeri verirken bazilari da kucuk degerler verebilir. Samba sunucumuzun bu gibi durumlarda aldanmamasi icin bu degeri 65536 yapmak yavas calisan bazi istemcilerin daha hizli calismasina neden olabilir.
SHARE MODES: Bazi durumlarda dosyalarin acilmasi cok yavas olabilir. Bunun bir nedeni, Samba nin dos dosya acma modlarini desteklemeye calismasidir. Bu deger SHARE MODES = no seklinde verilirse, dosyayi ilk anda bir istemci read/write acabilir, sonra acanlar ise sadece read yetkilerine sahip olurlar. Not, dbase yada paradox gibi sadece wks db engine e sahip veritabanlari bu sekliyle calismaz. Ancak client/server (ornegin Pervasive.SQL gibi) uygulamalar bu paylasimi yapabilirler. Yani istemci tarafindan (eger o dosya daha once read/write baskasi tarafindan acilmissa) sopen(.....) seklinde bir dosya acilmaya kalkildiginda dosya read/write acilamayacaktir. Ne acidir ki Window uygulamalarinin bircogu veri alisverisi icin bu yontemi kullanirlar.
LOG LEVEL: Samba loglarinin hangi detayda tutulacagini belirtir. Eger 2 den buyukse bayagi bir disk islemi yaratacagindan performansi dusurur. O nedenle 2 den kucuk olmalidir.
READ RAW, WRITE RAW: eger bu degerler yes olarak tanimliysa, Samba disk islemlerini dusuk seviyede kendi yapar. Bazi sistemlerde performans kaybina neden olabilir. Her iki degerin read raw = no, write raw = no olarak ayarlanmalidir.
READ PREDICTION: Eger sadece okunur paylasimlariniz varsa, bu deger yes olmalidir. Boylelikle Samba bir data blogunu okuduktan sonra hemen ardindan gelen blogu da okuyup bekler. Boylelikle sirali okumalarda (ornegin dosya kopyalama) gozle gorulur bir performans artisi saglanabilir. Okunan deger READ SIZE dan buyuk degildir.
Unutmayin !, Samba performansi istemci makinalara da baglidir. Istemci makinalarinizin windowsize degerlerini kontrol edin.

Database Sunucularinin Ayarlanmasi
Pervasive.SQL 2000
Memory Usage
Pervasive Control Center bolumunden asagidaki ayarlar yapildiginda, bu veritabani sunucusundan maksimum verim elde edilebilmektedir. Denenmis olan kendi sistemimizde, TPC-B testinde 85.000-100000 transaction/second bir deger elde edilmistir. Ayni parametrelerle NT uzerinde 50000 transaction/second civarinda bir performan elde edilebiliyordu. (Ayni makinada bundan once NT vardi. Tipatip ayni konfigurasyon) Burada sistem henuz tam optimize edilmemis, sadece PSQL optimize edilmistir.
Allocate Resource At Startup : Yes
Back To Minimal State if Inactive: No
Performance Tuning
Cache Allocation Size: Sistemdeki bos RAM miktarin 2/3 miktari. (KB Olarak)
Index Balancing: On
Number of Communication Threads: 10 (Sistemde kullanici sayisi 100 e yakin yada fazlaysa 20)
Number of I/O threads: 8 (Is yuku fazlaysa maximum 64)
Progress
Progress icin en can alici nokta proserv edilecek database lerin toplami ve toplam bos alanda kullanilacak shared memory alanidir. Soyle bir hesapla herbir proserv edilecek database icin ne kadar blok kullanilacagi hesaplanabilir:
Blok Sayisi: ((DBS) / (TDB)) * (RAM / AU)
DBS: proserv edilecek database buyuklugu
TDB: Toplam database buyuklugu
RAM: Kullanilabilir fiziksel bellek
AU: Allocation Unit (UNIX lerde 4096, Novell icin 2048, MS Windows NT de 4096 default)
Sistemde bir database proserv edilirken,
proserv <databaseName> -H <hostname (gerekiyorsa) -N <protokol> -B <Blok Sayisi> -d dmy
seklinde bir kullanim yeterlidir. Aksi halde progress, shared bellegi, proserv edilen database ler arasinda esit paylastirmakta, boylelikle buyuk hacimdeki datalarin ihtiyac duydugu sort buffer kuculmekte ve cache de az geldiginden index update islemleri yavaslamaktadir.

Windowsa Linux Kurmak

belirtiliyor. Eğer sistemde bridge mode desteği kullanılmayacaksa kuruluma gerek kalmaz.

Bir sonraki adımda coLinux ile birlikte hangi Linux dağıtımını kullanmak istediğiniz sorulur, burada “no download” seçilerek geçebilir ve sonra kendiniz CoLinux’un sayfasından desteklenen dağıtımlardan birini indirebilirsiniz. Kurulum ve yapılandırmaları Debian Linux seçili olduğunu varsayarak devam ettiriyorum. Debian Linux’u sectigimde yaklaşık 18MB lik bir dosya internetten indirilirilir. Bu dosya CoLinux’u kurduğunuz dizindedir. Herhangi bir sıkıştırma programı ile açılabilir.

Bir sonraki adımda CoLinux’un ağda herhangi bir makine gibi görünmesi(bridged mode) için gereken Tap32 sürücüsünün yüklenmesi ile ilgili mesaj görünüyor , burada Continue Anyway seçilerek yükleme işlemine devam edilir.

Yapılandırma
CoLinux Nedir?

CoLinux(Cooperative Linux) Windows işletim sistemi üzerinde kurulumsuz Linux sistemleri çalıştırmaya yarayan bir projedir. Herhangi bir linux dağıtmı özelleştirilerek CoLinux aracılığı ile windows üzerinden kullanılabilir. CoLinux hem kendi ağınızda bir makineymiş gibi davranabilir(Native/Bridge mode) hem de ağınıza sizin makineniz arkasından(NAT) bağlanması sağlanabilir.

Kurulumu

İnternetten indirilen coLinux-yyy.exe dosyası çalıştırılarak kurulum başlatılır. Kurulum normal windows programlarınını kurulumundan farksızdır. Aşağıdaki ekran görüntüleri önemli kurulum adımları açıklamaktadır
CoLinuXun kurulu oldugu dizine(örnekte C:\Colinux dizini idi) geçilerek buradaki default.conf.xml dosyası wordpad ya da benzeri bir editörle açılarak aşağıdaki düzenlemeler yapılır;

Not : Örneklerde Colinux kurulumunda tavsiye edilen Debian Linux kullanılmıştır. Diğer dağıtımları kullanabilmek için CoLinux’un sitesinden yardm alınabilir. Diğer dağıtımlar içinde ayarlar benzerdir.

Internetten indirilen debian dağıtımı C:\colinux\Debian-3.0r0.ext3.1gb\ dizini altında Debian-3.0r0.ext3.1gb ismi ile bulunmaktadır. Bu dosya yolunu default.conf.xml dosyasında gerekli yere yazalım.

Düzenleme öncesi,
<block_device index="0" path="\DosDevices\c:\coLinux\root_fs" enabled="true" />
Düzenleme sonrası,
<block_device index="0" path="\DosDevices\C:\colinux\Debian-3.0r0.ext3.1gb\Debian-3.0r0.ext3.1gb" enabled="true" />
Düzenleme öncesi,
<block_device index="1" path="\DosDevices\c:\coLinux\swap_device" enabled="true" />
düzenleme sonrası,
<block_device index="1" path="\DosDevices\c:\coLinux\swap_device" enabled="false" //>
Memory size değeri CoLinux için ne kadar fiziksel bellek alanı tahsis edileceğini belirtir.

<memory size="64" />
Dosya kaydedilerek çıkılır.

Internet Erişimi
Halihazırda bir internet bağlantınız varsa bunu paylaştırarak CoLinux’un kullanması sağlanabilir. NAT ve ya bridge modda çalışmasına göre farklı ayarlar yapılmalıdır.
http://wiki.colinux.org/cgi-bin/coL...9346e5bbfe41a37
adresinde hem NAT hem de bridge mod için gerekli erişim ayarları detaylıca anlatılmıştır. Makinenin alan adlarını çözümleyebilmesi için /etc/resolv.conf dosyası oluşturularak içerisine geçerli bir DNS sunucu ip adresi girilmelidir.

Mesela

nameserver 193.192.100.100 gibi

Çalıştırma

CoLinux’u çalıştırabilmek için Başlat > Çalıştır’a gelinerek cmd komutu yazılır. Ardından aşağıda ekran görüntüsünde görülen komutlar çalıştırılır.

Ve aşağıdaki pencere açılarak CoLinux emirlerinizi bekler.

Bundan sonra sisteminiz herhangi bir şekilde internete bağlı ise bağlı olan arabirim üzerinden internet paylaştırma seçeneği işaretlenerek CoLinux’un internete açılması sağlanabilir.

< Bu mesaj bu kişi tarafından değiştirildi mustang -- 4 Mart 2008; 3:02:32 >