AMD: Phenom'u anlamak, yeni revizyon Phenomlar, 3 çekirdek ve küllerinden doğan K8

AMD'de neler oluyor. Firmanın üzerinde çalıştığı Phenom serisi işlemciler için 1,5 yıl süren bekleyiş 19 Kasım'da sona erecek derken önce ortaya çıkan performans sonuçları hayal kırıklığı yarattı sonrasında işlemcilerin bulunabilirliği tartşılmaya başlandı ve son olarak resmi duyurusu yapılan Phenom 9500 ve 9600 modellerin çekirdekler arası ortak kullanımıa açık Shared L3 denilen seviye 3 bellek yapılanmasında yer alan mantık birimlerinden birinde var olduğu saptanan bir sorun nedeniyle ağır yük altında işlemcilerin sistem kilitlenmesine sebep olduğu anlaşıldı.

AMD bu durumu inkar etmedi ve BIOS güncellemesi ile sorunun çözülebileceğini belirtti fakat bahsi geçen iyileştirme ile yapılan testler açıkçası pek içaçıcı sonuçlar doğurmadı. Zira BIOS güncellemesi ile sorunun üstesinden gelinmesi aynı zamanda K10 mimarisinde baskın rol oynadığın bildiğimiz anahtar noktalardan biri olan L3 bellek biriminin de önemli ölçüde devre dışı kalmasına neden olduğu için performans testlerinde ciddi kayıplar söz konusu oldu. Şimdi isterseniz yaşanan gelişmeler ışığında AMD üzerine son günlerde konuşulan gündem maddelerine birlikte bakalım.

Aceminin Phenom Rehberi: Neler Yeni, Neler Farklı

Aslında AMD'nin Phenom işlemcileri ile ilgili daha önce yaptığımız haberlerimizde işlemci ailesi ve kullanılan mimarinin detaylarına derinlemesine bakış atmış ve önemli yerlerin ve bilinmesi gereken hususların altını çizmiştik. Fakat AMD cephesinde olan biteni anlayabilmek adına Phenom işlemcileri ve kullanılan K10 kod adlı mimariyi en azından temel hatları ile tanımak ve Athlon64 işlemcilerinin esas aldığı K8 ile Phenom işlemcilerinin dayandığı K10 arasındaki farkları ve iyileştirmeleri iyi analiz etmek gerek. Elbette amacımız bir mühendislik yazısı yazmak değil. Bu sebeple olabildiğince açık ve anlaşılır bir şekilde anlatmaya çalışacağız.

Öncelikle şunu belirtelim. AMD'nin yeni nesil Phenom işlemcileri ile ilgili pek çok ayrıntı ve ilgili detaya yine AMD'nin resmi bilgileri ışığında anlattığımız ve buradan okuyabileceğiniz yazımız ile ulaşabilirsiniz. Yazımızın bu kısmında Phenom ile gelen yeniliklere daha hızlı ve temel kavramlar üzerinden bir bakış atacağız. Şimdi isterseniz AMD'nin Athlon64 işlemcilerinde olmayan ve Phenom serisi ile gelen yeniliklere birlikte bakalım. Öncelikli olarak Phenomlarda var olduğu belirtilen problemin kaynak noktası olan L3 bellek yapılanması Phenom ile gelen bir yenilik. Zira 3. seviye bellek kullanımı hem AMD'nin diğer işlemcilerinde hemde Intel'in muadil işlemcilerinde yer almıyor. Firma Phenom işlemcilerini 2MB'lık seviye 3 payaşımlı bellek ile desteklemiş durumda.

AMD'nin Phenom işlemcileri ile gelen bir diğer yenilik ise yüksek bant genişliği sağlayan Hypertransport 3.0 teknolojisi. Bu teknoloji aracılığı ise AMD cephesinde işlemci ve yonga seti arasındaki bant genişliği gerçekten de etkileyici değerlere ulaşılabiliyor fakat sektör içinde yer alan bazı uzmanlara göre AMD'nin lansmanını yaptığı ilk Phenom modelleri olan Phenom 9500 ve 9600 malesef Hypertransport 3.0 teknolojisinin önemli bir getirisi olan yüksek bant genişliğinden tam anlamıyla yararlanamıyorlardı. Zira HT 3.0 cephesinde işlemci modeline göre değişmekle birlikte 1.8GHz (7,200 MB/sn) veya 2GHz (8,000 MB/sn) veri transfer hızları söz konusu olabilmekte. Tabi HT 3.0 ile gündeme gelmesi beklenen daha yüksek saat hızları da yine daha yüksek frekans değerine sahip işlemci modelleriyle kullanılmaya başlanabilir ki bunlar; 2.4GHz (9,600 MB/sn) ve 2.6GHz (10,400 MB/sn).

AMD'nin Phenom işlemcileri ile birlikte işlemci ve dahili bellek birimi için ayrı voltaj kaynakları kullanılmaya başlandı ve bu durum AMD'nin Athlon64 işlemcilerinde var olan bir sorunu da ortadan kaldırma konusunda önemli bir basamak oldu. Zira AMD'nin Athlon64 işlemcilerinde özellikle işlemci çarpanının tekil olduğu durumlarda bellek hızı konusunda sorunlar yaşanabiliyordu. Örneğin soket AM2 formundaki DDR2 destekli Athlon64 işlemcilerini ele alalım. 2.6GHz'lik saat hızına sahip olan işlemcinin HT veri yolu hızının 200MHz olduğunu düşündüğümüzde işlemci çarpanın 13x olduğunu anlarız ki bu durumda teorik olarak bellek bölenin de 6.5 olması gerekir. Fakat AMD'nin Athlon64 işlemcilernde bellek veri yolu hızı malesef 6.5 gibi "kırık" olarak tabir edilen bölenler ile maksimum seviye de çalışamıyordu ki bu durumu tablo ile anlatmak gerekirse;

AMD'nin yeni nesil Phenom işlemcileri ile kullanılan ve "split plane#8221; yada #8220;Dual Dynamic Power Management#8221; olarak tabir edilen işlemci/dahili bellek kontrolcüsü için kullanılan farklı gerilim beslemesi ile bu durumun önüne geçildiği de ifade edilmekte. Tabi Phenom serisi işlemci ailesi birlikte bellek desteğinin de geliştirildiğini ve Athlon64 işlemcilerinde 800MHz'e kadar verilen resmi bellek desteğinin Phenom nesli ile birlikte 1066MHz'e çıkarıldığının da altını çizelim. Tabi işlemcilerin artık bildiğiniz üzere soket AM2 değil soket AM2+ formunda hazırlandığını da hatırlatalım. Soket AM2+ formundaki Phenom işlemcileri, soket AM2 destekli anakartlar ile çalışabiliyor ama bu durumda da Hypertransport 3.0 teknolojisinden feragat edilmiş oluyor ve işlemciler 4,000 MB/sn gibi yukarıda belirttiğimiz değerlerden çok daha yavaş bir veri transfer hız ile çalışmak zorunda kalıyorlar ki ayrıca yine kullanılamayan DDPM teknolojisinden ötürü bellek kontrolcüsü de daha düşük değer olan 1.6GHz'de çalışabiliyor. Yazımızın bu kısmının girişinde de belirttiğimiz gibi AMD'nin Phenom işlemcileri Cool'n'Quiet 2.0 başta olmak üzere pek çok yeniliği de içeriyor. Daha detaylı bilgi için buraya bakabilirsiniz.

AMD'nin Phenom işlemcileri için temel spesfikasyona bakmak gerekirse, işlemcilerde L1, L2 ve L3 olmak üzere 3 farklı bellek birimi yer almakta. Doğal 4 çekirdekli tasarıma sahip olan Phenom işlemcilerinin her bir çekirdeği için 128Kb'lık L1, 512Kb'lık L2 ve 2MB'lık L3 bellek miktarı söz konusu. 45nm üretim teknolojisine yaygın anlamda geçiş yapmaya hazırlanan Intel cephesinde ise bellek miktarının 12MB'a kadar ulaştığını biliyoruz. Yine Hypertransport 3.0 cephesinde şu an için 1.8GHz (7,200 MB/sn) ve 2GHz (8,000 MB/sn) hızlarının kullandığını ama daha yüksek frekans değerine sahip işlemcilerde ki bunlar muhtemelen Phenom FX serisi olabilir HT 3.0 hızı 2.4GHz (9,600 MB/sn) ve 2.6GHz (10,400 MB/sn) gibi değerlere de ulaşabilecek. AMD'nin işlemcilerini 65nm üretim teknolojisi ile ürettiğini ve soket AM2+ formunda hazırladığını yine biliyoruz.

Firmanın model bazında gündeme gelen ilk Phenom işlemcileri (Phenom 9500 ve 9600 revize edilebilir, detaylar yazının devamında);

*MC: Memory Controller / Bellek kontrolcüsü (Bellek kontrolcüsü AMD cephesinde işlemci üzerinde yer alırken Intel'de ise kuzey köprüsünde yer almaktadır. Fakat daha önceki haberlerimizde de belirttiğimiz gibi Nehalem ile birlikte Intel de bellek kontrol ünitesini işlemci üzerine taşıyor. Detaylar için buraya tıklayabilirsiniz!)
* TDP: Thermal Design Power / İşlemcinin Güç Tüketimi Bu noktada AMD işlemcilerin dahili bellek kontrol ünitesine sahip oldukları için termal değerleri aynı spesifikasyon ve saat hızında rakip Intel'in mudail modellerinden daha yüksek olabilir.

AMD'nin Phenom 9500 ve 9600 için Revizyon Planları: Phenom 9550 ve 9650 Yolda

AMD'nin 19 Kasım'da anons ederek kullanıma sunduğu 2.2GHz'lik Phenom 9500 ve 2.6GHz'lik 9600 modellerinin seviye 3 belleğinde yer alan mantık birimlerinden birinde var olduğu ortaya çıkan ve donanım dünyasında "errata" olarak tabir edilen bir sorundan ötürü işlemcilerin ağır yük altında sistem kilitlenmelerine neden olduğu anlaşıldı ve bu gelişmenin hemen ardından AMD, BIOS güncellemesi ile sorunu çözeceğini ifade etmişti. Açıkçası sorunun çözümüne yönelik olarak BIOS odaklı çalışmaların Phenom işlemcilerinin mevcut durumuna pek yardım etmediği de son yapılan test sonuçları ile birlikte ortaya çıkmıştı.

Bir noktada revizyon güncellemesine mecbur kalan AMD, Phenom 9700 modelini de muhtemelen üzerine kurgulayacağı B3 çekirdek revizyonunu Phenom 9500 ve 9600 modellerine de taşıyacak. Elimize ulaşan son bilgiler, AMD'nin Ocak sonu veya en geç Şubat ayının başında B3 revizyonlu güncellenmiş Phenom 9550 ve 9650 modellerini piyasaya sunacağını işaret ediyor. Yapılan güncelleme ile birlikte var olan sorunun ortadan kalkması ile birlikte performans anlamında da %10'luk kazanım elde edilebileceği ve aynı saat hızında Phenom işlemciler rakip Intel'in muadil modellerine göre çok daha rekabetçi olacak gibi görünüyor.

Phenom 9550 ve 9650 ile birlikte AMD, Aralık ayında kullanıma sunulması beklenen ama ertelenen 2.4GHz'lik Phenom 9700 modelini de kullanıma sunacak. Tabi AMD'nin mevcut takviminden de şaşmamak adına elini biraz çabuk tutması gerekiyor. Zira bilindiği üzere Mart ayı hem AMD hemde donanım dünyası açısından son derece önemli bir ay. Sektöre yön veren Hannover Cebit fuarının gerçekleşeceği Mart ayında AMD de 3 çekirdekli (Triple Core) işlemcilerini piyasaya sunmayı hedefliyor. Tabi Phenom 9550, 9650 ve 9700 modelleri ile 3 çekirdekli Phenom 8000 serisi işlemcileri arasındaki piyasaya çıkış tarihi ne kadar yakın olursa işlemcilerin satış rakamları da bu durumdan olumsuz olarak etkilenebilir.

AMD'de Gözler 3 Çekirdekli İşlemcilerde; 2008-2009 Yol Haritası

İşlemci dünyasının iki devi AMD ve Intel arasındaki rekabet yapılan organizasyonlara da yansıyabiliyor. Intel'in geçtiğimiz Eylül ayında San Fransisco'da yaptığı Geliştirilciler Formunda (IDF) 45nm ile ilgili açıklamalarda bulunması ve tanıtımlar gerçekleştirmesine paralel olarak AMD'den ciddi bir hamle gelmiş ve firma endüstrinin 3 çekirdekli ilk işlemcileri üzerinde çalıştığını açıklamıştı. Bu arada bir parantez açalım ve konsol dünyasına yakın olan kullanıcıların da farkında olduğu üzere evet piyasada 3 çekirdekli işlemciler mevcut ama konumuz x86 tabanlı işlemciler olduğunda AMD bu alanda gerçekten de bir ilke imza atacak gibi görünüyor. Tabi konsol dünyasında (Xbox 360) kullanılan 3 çekirdekli işlemcilerin IBM'den gelmesi, AMD'nin IBM ile özellikle yakın ilişkilerinin olması ve ortak çalışmalar gerçekleştirmesi de işin bir başka ilginç boyutu.

AMD'nin Toliman kod adı ile geliştirmekte olduğu 3 çekirdekli Phenom işlemcileri tahmin edebileceğiniz gibi çift çekirdekli Phenom X2 ve dört çekirdekli Phenom X4 işlemcileri arasına sınıflandırılacak. Dört çekirdekli Phenom X4 işlemcileriyle spesifikasyon anlamında son derece benzer olacak Phenom X3 serisi 3 çekirdekli işlemcileri doğal 4 çekirdekli tasarıma sahip olan Phenom X4 ailesinden ayıran en önemli fark tahmin edebileceğiniz üzere tek çekirdeğin kapalı olarak gelmesi gösterilebilir. AMD'nin Phenom X3 işlemcileri çekirdek başına 512Kb L2 ve 2MB da paylaşımlı L3 belleğe sahip olacaklar. Tabi neden AMD, daha önce yapılmamışı yaparak 3 çekirdekli işlemci hazırlama sürecine girdi soruları da akıllara gelebilir. Daha önce ki bazı haberlerimizde de değindiğimiz üzere bu konuda birtakım iddialar da yok değil.

Sektör içerisinde yer alan ve AMD ile Intel'i yakından takip eden bazı uzmanlara göre AMD, Phenom X4 işlemcilerinin tek çekirdeğinin kapatılması ile elde edilecek Phenom X3 serisi işlemcileryle birlikte seri üretim aşamasını daha az sorun ve daha yüksek başarım ile geçebileceğini ve buna paralel olarak yüksek hacimli üretimde firmanın başarımını arttırabileceğini iddia ederken kimi uzmanlarsa, Phenom X3 işlemcileri ile AMD'nin bir açıdan prestij adımı attığını ve sektörü bir ilkle tanıştırmak için geliştirdiği düşüncesinin altını çizmekte ve dört çekirdekli Phenom X4 işlemcilerine nazaran daha uygun fiyatlı olması beklenen Phenom X3 işlemcileriyle çift çekirdekten daha yüksek performans isteyen ama dört çekirdekli işlemcilere geçebilme imkanı olmayan kullanıcılara da yeni alternatif sunma iddiasında olduğunu belirtmekteler. Uzmanlar arasındaki ortak kanı ise Phenom X3 ile "yield" olarak tabir edilen verimlilik ve tek çekirdeği sorunlu veya stress testlerini hedeflenen başarı ile geçemeyen işlemcilerin değerlerlendirilmesi üzerine yoğunlaşmakta.

AMD'nin Toliman kod adı ile geliştirdiği 3 çekirdekli Phenom işlemcileri piyasaya Phenom 8000 serisi olarak sürülecekler. Şubat ayı içerisinde duyurulması beklenen işlemcilerin yaygın anlamda pazara sunulması ise Mart ayını bulacak gibi gözüküyor. AMD'nin ilk etapta duyuracağı modellere baktığımızda ise önümüze gelen modeller Phenom 8600 ve 8700 oluyor. Tahmin edebileceğiniz üzere iki model arasındaki fark yaratan unsur çalışma frekansı. Zira Phenom 8600 modeli 2.3GHz'de çalışırken Phenom 8700 modeli ise 2.4GHz'lik saat hızına sahip olacak. Her iki işlemci de aynı bellek miktarına ve 95 watt'lık güç tüketimine sahip olacaklar. AMD, 3 çekirdekli işlemcilerine elde kalan modelleri çıkarmak ve ara dönem için itici bir güç olmaktan öte uzun soluklu bir proje olarak bakıyor yani firmanın 45nm üretim sürecine geçmesiyle birlikte 3 çekirdekli Phenom modelleri de değişime adapte olarak yollarına aralıksız devam edecekler.

2008 yılının ikinci yarısında 45nm üretim sürecine geçiş konusunda ilk somut adımları atmaya hazırlanan AMD cephesinde 3 çekirdekli işlemcilerin bu süreç dahilinde yaşayacakları değişime baktığımızda karşımıza ilk olarak Heka kod adının çıktığını göreceğiz. AMD'nin 45nm üretim teknolojisine sahip 3 çekirdekli işlemcilerine verdiği isim olan Heka ile birlikte bazı ilginç detaylar da dikkatimiz çekmiyor değil. Değinmek gerekirse, firmanın Heka kod adlı işlemcilerinin hem DDR2 hemde DDR3 bellek desteği ile birlikte piyasaya sunulabileceği bildirilmekte. Ayrıca Heka kod adlı 45nm üretim teknolojisine sahip 3 çekirdekli işlemcilerinin 2 farklı varyasyonunun olabileceği ve bunlardan birinin paylaşmlı L3 bellek yapısına sahip olmaya devam edeceği diğerinde ise olmayacağı söylenmekte. 3 çekirdekli işlemcilerin aksine 45nm üretim sürecine geçiş yapan 4 çekirdekli AMD işlemcilerin tamamı ise L3 belleğe sahip olmaya devam edecekler.

Endüstrinin ve kullancıların ilgi ve beklentisi AMD cephesinde 3 çekirdekli işlemcilere çevrilmiş durumda. Performansı ve kabul edilebilir fiyatı ile AMD'nin bir bakıma kurtarıcısı olabileceği söylentileri kulaktan kulağa dolaşan 3 çekirdekli Phenom işlemcilerine yönelik simülasyon esaslı ilk test sonuçlarına buradan ulaşabilirsiniz!

K8 Ölmedi Küllerinden Doğuyor

AMD'nin yeni nesil işlemcileri ile ilgili olarak yaptığı ilk açıklamalarında özellikle "endüstrinin doğal 4 çekirdekli ilk işlemcilerini biz sunacağız" iddia ve hedefi rakip Intel'in yöneticilerine sorulduğunda firma yetkililerinin native yani doğal 4 çekirdekli tasarım için 65nm üretim teknolojisinin ideal süreç olmadığına, işlemci tasarım/hazırlık sürecini uzatacağına ve üretim aşamsında sıkıntılar doğurabileceğine yönelik söylemleri hala aklımızda. Tabi AMD'nin Phenom işlemcileri ile ilgili olarak şu sıralar yaşadığı bazı sıkıntılar bize Intel'in açıklamaları ile ilgili olarak "acaba haklılar mıydı" sorusunu da akıllara getirirken AMD cephesinde ortaya çıkan bazı hazırlık planları da bu düşünceyi adeta doğrular nitelikte. Zira firma K8 mimarisini kullanan Athlon64 işlemcilerinin yeni modellerini gelecek yılın ilk yarısı içerisinde duyurmayı planlıyor. Gelen bilgilere göre, 65nm üretim teknolojisini esas alan K8 tabanlı 11 yeni işlemci önümzüdeki iki çeyrek içerisinde biz kullanıcıların beğenisine sunulacak.

AMD, başka bir örneği daha görülmemiş bir şekilde yeni mimarisini duyurduktan sonra eski mimarisini kullanan 11 yeni işlemcisini piyasaya sunarak bu alanda da bir ilki gerçekleştirecek gibi gözüküyor. Firmanın 65nm üretim teknolojisini kullanan Brisbane çekirdeği üzerine kurgulanacak işlemciler farklı saat hızlarında ve TDP seviyelerinde olacaklar. Bu konuda 11 yeni işlemci ile kurulacak yeni futbol takımının detayları yansıyan ilk oyuncusu ise Athlon64 X2 5600+ modeli oldu. 89 watt'lık Windsor çekirdeğini esas alan X2 5600+ modeline göre 65 watt'lık güç tüketim seviyesi ile ayrılacak olan yeni X2 5600+'ın ayrıca saat hızı da 100MHz arttırılarak 2.9GHz'e çıkarılacak. Tabi yeni modelin L2 bellek miktarı da yerini alacağı modele göre yarı yarıya azalarak 1MB'a düşecek. Detaylarını verdiğimiz bu işlemci muhtemelen gelecek yılın ilk çeyreği içerisinde marketlerdeki yerini alacak.

AMD, EE (Energy Efficient) olarak bilinen düşük güç tüketimine sahip işlemci serisini de duyuracağı 3 yeni model ile genişletecek. Firmanın gelecek yılın ikinci çeyreği içerisinde anons etmesi beklenilen EE serisi dahilinde çıkacak yeni işlemci modelleri; Athlon 4850e, Athlon 4450e, ve Athlon 4050e olacak. Brisbane çekirdeğini kullanacak ve 45 watt'lık güç tüketimiyle gelecek 3 yeni işlemcinin duyurulmasına paralel olarak firmanın yine EE ürün gamında yer alan BE-2xxx serisi işlemcileri için de veda partisi düzenlenecek. Bu arada firmanın yeni işlemcilerinin saat hızlarını da belirtmeden geçmeyelim. Athlon 4850e modeli 2.5GHz, Athlon 4450e modeli 2.3GHz ve Athlon 4050e modeliyse 2.1GHz'de çalışacak. Bahsettiğimiz işlemcilerin yanı sıra firmanın Athlon64 serisi dahilinde yer alan en iddialı modelleri X2 6400+ ve Athlon 64 X2 6000+ için de yolun sonu gelmiş olacak. Son olarak K8 mimarisini kullanan 11 yeni işlemcinin de soket AM2 formunda olduğunu ve Phenom işlemciler için hazırlanan soket AM2+ destekli anakartlar ile de sorunsuzca kullanılabileceklerini ifade edelim.