İngiltere yeni nükleer füzyon reaktöründe 'ilk plazmayı' üretti

Birleşik Krallık, nükleer füzyon yatırımlarında bu hafta önemli bir noktayı daha geride bıraktı. Geçtiğimiz günlerde bazı açıklamalar yapan İngiltereli bilim insanları, Oxfordshire şehrinde inşaa edilen yeni deneysel nükleer füzyon reaktörünün ilk kez ateşlendiğini ve ilk plazmanın başarıyla elde edildiğini duyurdu. Yedi yıllık uzun bir geliştirme sürecinin ardından tamamlanan reaktörün sorunsuz bir şekilde çalıştığı böylece nihayet doğrulanmış oldu.

MAST Upgrade ismiyle bilinen yeni deneysel reaktör, Birleşik Krallık devletine bağlı olan Atomik Enerji Kurumu (UK Atomic Energy Authority) tarafından geliştirildi. MAST Upgrade, 2000-2013 yılları arasında çalışan MAST reaktörünün geliştirilmiş versiyonu olarak tasarlandı. 50 milyon sterlinin üzerinde bir maliyetle hazırlanan reaktör artık nihayet tam kapasiteli füzyon deneylerine başlamak için hazır durumda.

Ayrıca Bkz.MIT'nin kompakt füzyon reaktörü umut vadediyor: 'Yapay güneşe' ne kadar yakınız?

Konuyla ilgli bazı açıklamalar yapan Birleşik Krallık Bilim Bakanı Amanda Solloway,"Birleşik Krallık'ın füzyon enerjisinde dünya lideri olmasını ve füzyonun bir temiz enerji kaynağı olarak sunduğu inanılmaz potansiyeli en iyi şekilde değerlendirmesini istiyoruz. MAST Upgrade'i ilk kez çalıştırmış olmamız milli füzyon deneyimiz için bir dönüm noktası oldu. 2040'ta ilk füzyon enerji santralini kurma hedefimize bir adım daha yaklaştık." ifadelerini kullandı.

Nükleer füzyon elbette müthiş bir hayal ancak bu hayale ulaşması çok ama çok zor. Bilim insanları "Güneş'i Dünya'ya getirmek" olarak tanımlayabileceğimiz bu büyük hayale ulaşabilmemiz için daha çözmemiş gereken onlarca problemin olduğunu söylüyor. MAST Upgrade reaktörü burada "Super-X Divertor" gibi bazı yeni teknolojileri masaya getirmiş durumda. Super-X Divertor, füzyon reaktörlerinin en büyük problemlerinden olan aşırı ısı sorununu çözebilecek yeni bir egzos sistemi olarak tanıtıldı.

Birleşik Krallık'ın MAST Upgrade deneylerinde elde ettiği sonuçlar nükleer füzyonun geleceği için önemli olacak. Buradan kazanılan bilgiler ve deneyimler hem İngiltere'nin 2040'ta tamamlamayı planladığı ilk füzyon santralinin, hem de dünyanın en büyük füzyon projesi olan ITER'ın geliştirme sürecinde kullanılacak.

Güneş'i Dünya'ya getirmek

Füzyon, günümüzdeki klasik nükleer santrallerde gerçekleşen fisyon reaksiyonlarının tam tersi. Yani atomları parçalamak yerine atomları birleştirerek (genellikle iki hidrojen atomu) enerji üretmeye dayanıyor. Yıldızımız Güneş'in de yakıt kaynağı olan bu reaksiyonlar, hem herhangi bir radyoaktif atık oluşturmuyor hem de fisyon reaksiyonlarına göre çok çok daha fazla enerji ortaya çıkarıyor.

Tabi ancak Güneş ve Güneş gibi diğer yıldızların çekirdeklerinde ekstrem şartlar altında gerçekleşebilen bu reaksiyonları Yeryüzü'nde ortaya çıkarmak ve muhafaza etmek tahmin edebileceğiniz üzere pek de kolay bir iş değil. Zira füzyonun Yeryüzü'nde gerçekleşmesi için yaklaşık 100 milyon santigrat derece sıcaklığa ihtiyaç duyulurken aynı füzyon reaksiyonları Güneş'in çekirdeğinde 14.6 milyon santigrat derece sıcaklıkta ortaya çıkabiliyor(yüksek basınç sayesinde).

Füzyon reaksiyonunu dünyada taklit etmek çok ama çok zor, ancak bunu başarırsak dünyanın enerji sorununun neredeyse tamamıyla çözülme ihtimali var. Bu nedenle şu anda ABD, Çin, Almanya, Fransa ve Güney Kore gibi dev ülkeler bu alana büyük yatırımlar yapıyor. Hatta Google ve Jeff Bezos gibi şirket ve milyarderlerin de on milyonlarca dolarlık yatırımları var.