Evrim bilginizi bu mini sınavla test edin!

 

Evrim kuramı, bizim ve diğer bütün canlıların nasıl oluştuğunu ve çeşitlendiğini açıklar. Bugünlere nasıl geldiğini merak eden herkes için etkileyicidir. Aynı zamanda çok temel bir alan olması açısından, çocuk yaşlardan itibaren doğru bir şekilde öğrenilmelidir.

 

İngiltere'deki Bath Üniversitesi bünyesinde yeni kurulan Milner Evrim Merkezi'nin açılış etkinliğinde çocuklara evrim öğretildi. Üstelik sadece sözle değil... Çeşitli boyutlardaki sevimli köpek balıklarının, meyve sineklerinin ve hatta baykuşların bile yardımı oldu. Çocuklar bu eğlenceli eğitimden oldukça memnun kaldı.

 

Yarasalarda bakterilerin evrimini çalışan Dr. Kay Fountain diyor ki: "Bazı insanlar ısrarla, insanlar maymunlardan gelmiş olamaz diyerek evrimin gerçekleşmediğini söylemek istiyor.  Oysa ki zaten günümüz maymunlarından gelmedik. Onlarla ortak bir atayı paylaşıyoruz sadece."

 

 

Milyonlarca yıllık evrim sürecinde bazı hayvanların parmak veya toynak sayıları da değişmiştir. Atlardaki toynak sayısı günümüzde tektir. Fakat örneğin Sivas'tan ele geçen yaklaşık 10 milyon yıllık fosillerde, atların atalarının 3 toynağa sahip olduğunu görüyoruz.

 

 

 

Bu arada Dr. Nicholas Priest meyve sinekleri üzerinde yaptığı çalışmalardan faydalanarak çocuklara evrimin temellerini anlatıyor. Evrimin temel bir kavram olduğunu ve herkesin bu kavramla ilişki kurabileceğini söylüyor.

 

Bath Üniversitesi'ndeki bilim insanları, evrimin daha net anlaşılabilmesi için ücretsiz bir çevrimiçi kurs da başlatıyor (İngilizce). Daha çok çocuklara yönelik olan kursa buraya tıklayarak kayıt olabilirsiniz. Üniversite aynı zamanda, okullarda evrimin daha iyi anlatılması için çeşitli yöntemler üzerine çalışmalar yürütüyor.

 

Dr. Momna Hejmadi ise şöyle konuştu: "Araştırmalarımız gösterdi ki, önce genetik öğrenmek evrimin daha iyi anlaşılmasını sağlıyor. Çünkü evrim, hayatın ta kendisidir ve Dünya'daki tüm yaşamın evrimsel bir kökeni vardır. Evrimi iyi öğrenmek sadece hayatın nasıl başladığını anlamamızı sağlamakla kalmaz, kök hücre çalışmalarından, bakterilerin antibiyotik direncine ve aşıların geliştirilmesine kadar, tıpla ilişkili pek çok araştırmada da fayda sağlar."

 

Ayrıca Bkz.Bazı bakteriler hastanelerde kullanılan alkol bazlı el dezenfektanlarına direnç kazandı 

 

Evet, nihayet sınavımıza geçebiliriz. İşte BBC'de yayınlanan Doğru/Yanlış soruları:

 

1. "İnsanların evrimi hala devam ediyor." ifadesi doğru mu?

2. "Evrim, yalnızca çok uzun bir zaman diliminde ve yavaşça gerçekleşebilir." ifadesi doğru mu?

3. "Zürafaların boyunlarının çok uzun olmasının sebebi, geçirdiği evrim sürecidir." ifadesi doğru mu?

4. "Bireylerin yaşamları boyunca geçirdikleri kişisel değişimler de birer evrim örneğidir." ifadesi doğru mu?

5. "İnsanların atası günümüzde yaşayan maymunlardır." ifadesi doğru mu?

6. "Evrim halen sürüyor ve canlılar hep daha iyiye doğru evriliyor." ifadesi doğru mu?

7. "Evrim ve dini inançlar birbirlerini yanlışlamak zorunda değildir." ifadesi doğru mu?

 

1. Doğru. Dışarıdan pek öyle görünmüyor olabilir ancak insanlar ve diğer bütün canlılar evrimleşmeye devam ediyor ve edecek. Çünkü evrim, "Canlı topluluklarının nesilden nesile değişimini" ifade eder. Bu değişim, bir türün diğerine evrimi şeklinde makro düzeyde olabileceği gibi, gen düzeyinde (mikro ölçekte) de gerçekleşebilir. DNA, 3 milyar baz çiftini içeren kalıtım maddesidir ve eşlenmesi sırasında "mutasyon" adı verilen çeşitli hatalar meydana gelebilir. Eğer bu hatalar üreme hücrelerinde gerçekleşirse yeni nesle aktarılır. Böylece evrim süreci devam etmiş olur. Yani anlayacağımız o ki, bir canlı ötekine dönüşmedi veya farklı organları oluşmadı diye evrimi durdu denemez. Koşulları sürekli değişen Dünya'mızda, sütteki laktoz toleransından, çeşitli hastalıklara karşı geliştirdiğimiz bağışıklığa kadar, hayatta kalmamıza yardımcı olan çeşitli özellikler evrimleştirmeye devam ediyoruz.

 

Ayrıca Bkz.İnsan evriminin günümüzdeki etkileyici örneklerinden biri: Endonezya'daki Bajau halkı 

 

2. Yanlış. Genler değiştikçe zamanla her şey biraz değişir. Evrimsel değişimler binlerce veya milyonlarca yıllık bir ölçekte gerçekleşebilir. Ancak bu, her zaman böyle olmaz. Mesela bakteriler arasındaki antibiyotik direncinin artışı çok hızlıdır. Penisiline karşı ilk dirençli bakterilerin evrimleşmesi, ilacın yaygın kullanımından sadece birkaç yıl sonra keşfedilmiştir.

 

3. Doğru. Charles Darwin, bunu doğal seçilim adını verdiği mekanizmayla açıklamıştı. Yani hayatta kalmaya ve çoğalmaya katkı sunan kalıtsal özelliklere sahip bireyler, daha avantajlı oluyor ve sayıca artıyorlar. Yaşayan en uzun boylu kara hayvanları olan zürafaların uzun boyunları, onların genlerini bir sonraki kuşağa daha kolay aktarmalarına katkı sundu. Uzun ve güçlü bir boyna sahip zürafa, görece daha kısa olan zürafalara karşı bir kavga anında daha avantajlıdır. Dolayısıyla bu erkeklerin dişilerle çiftleşme şansı daha yüksektir (cinsel seçilim). Ayrıca bazı çevre koşullarında uzun boy, daha kolay yiyecek bulmalarını da sağlamıştır.

 

4. Yanlış. Bir değişimin evrimsel olabilmesi için yeni nesle aktarılması gerekir. Bir kişinin hayatı boyunca meydana gelen boy uzaması, organlarındaki hacim artışı, ergenliğe girmek gibi değişimler evrim değil, büyüme ve gelişme olarak adlandırılır.

 

5. Yanlış. Günümüzde yaşayan şempanze, goril gibi maymunlar bizim atamız değildir. Onlar genetik olarak bize yakın olan akraba türlerdir. Yani onlardan gelmedik ama geçmişte ortak bir atayı paylaşıyorduk.

 

6. Yanlış. Her zaman böyle olmak zorunda değil. Evet, evrim halen devam ediyor fakat daha iyiden ziyade, ortama daha iyi uyum sağlamaya yönelik evrimleşiyoruz. Her organ ve yapının evrimi birbirinden farklı değişkenlere bağlı olabilir. Bir ortama uyum sağlamak, canlının ömrünü kısaltabilir veya çeşitli hastalıklara yatkın hale de getirebilir. Böyle karmaşık değişimlerin tam olarak nasıl sonuçlanacağını kestirmek güçtür.

 

7. Doğru. Başını ABD, Suudi Arabistan ve Türkiye'nin çektiği çeşitli ülkelerdeki kişi veya örgütler, evrimi din karşıtlığı olarak tanımlayabilirler. Ancak böyle bir zorunluluk yoktur. Evrimin herhangi bir inançla çelişip çelişmemesi o inancın ne olduğuna bağlıdır. Bazı inançlar, mezhepler veya gelenekler, evrimin bize sunduğu gerçeklerle çelişebilirken, bazıları çelişmeyebilir. İster Hristiyan ister Müslüman olsun, aynı dinin mensuplarının bir kısmı, evrimin bilimsel bir gerçek olduğunu kabul ederken bir başka kısmı da bu bizim dinimize aykırı diyerek reddedebilir. Fakat çoğu inanışın öğretilerinde evrimi doğrulayan ya da yanlışlayan ifadelere rastlanmaz. Bu yüzden çeliştiği sonucu çıkarılamaz. Bu noktada, henüz Darwin doğmadan önce, evrim düşüncesine sahip Müslüman bilim insanlarına değinmekte fayda var. El-Cahiz, İbn el-Baytar, Nasirüddin-i Tusi, İbn-i Miskeveyh, İbn Haldun, Farabi ve (Erzurumlu) İbrahim Hakkı onlardan bazılarıdır.

 

 

 

• Doğru cevap sayısı 5 ve üzeri ise: Harika! Konuya yeterince hakimsiniz.

• Doğru cevap sayısı 3 veya 4 ise: Fena sayılmazsınız. Ancak daha fazla okuma yapmalı ve güncel gelişmeleri takip ederek evrim konusundaki bilgilerinizi arttırmalısınız.

• Doğru cevap sayısı 0-2 aralığında ise: Evrimin ne olduğunu bildiğiniz söylenemez. En kısa zamanda bir şeyler okuyarak, çeşitli belgeseller izleyerek veya bilimsel kurslara katılarak öğrenmeye başlamanızı öneririz.